Η λέξη ανωμαλία παραπέμπει σε ένα ιδιότυπο ή ασυνήθιστο γεγονός που δεν φαίνεται να υπακούει σε κάποιον από τους γνωστούς νόμους. Στην επιστήμη με τον όρο ανωμαλία εννοούμε βασικά κάτι το οποίο δεν μπορεί να εξηγηθεί με βάση τις ισχύουσες επιστημονικές θεωρίες. Επισημαίνεται ότι ορισμένες φορές ένα «ανώμαλο» γεγονός οδηγεί στη διατύπωση νέων νόμων και θεωριών. Για παράδειγμα, τα «περίεργα» αποτελέσματα της επανάληψης μιας προσομοίωσης που έκανε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ο Έντουαρντ Λόρεντζ οδήγησαν στη διατύπωση της Θεωρίας του Χάους. Η ελληνικής προέλευσης αγγλική λέξη anomaly σημαίνει απόκλιση ή εκτροπή από την κανονική ή συνηθισμένη τάξη, μορφή ή κανόνα και με αυτή την έννοια χρησιμοποιείται στην κλιματολογία και τη μετεωρολογία. Με βάση τα παραπάνω, η χιονόπτωση που σημειώθηκε πριν από λίγες μέρες στο Κάιρο της Αιγύπτου δεν θεωρείται ανώμαλο ή αφύσικο καιρικό γεγονός. Είναι ένα πολύ ασυνήθιστο (σπάνιο) φαινόμενο, το οποίο με βάση ακριβώς τη μικρή συχνότητα εμφάνισής του θεωρείται ακραίο.
Σχήμα 1
Πότε, όμως, ένα μετεωρολογικό φαινόμενο θεωρείται ακραίο; Την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα την παίρνουμε από το βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ τόμος Ι «η γνώση»:
«Συχνά ακούμε τις εκφράσεις: η θερμοκρασία θα κυμανθεί στα κανονικά για την εποχή επίπεδα ή οι τιμές της θερμοκρασίας που σημειώθηκαν χθες ήταν ακραίες. Για να δούμε τι ακριβώς σημαίνουν οι εκφράσεις κανονικές ή ακραίες θερμοκρασίες, ας πάμε στο σχήμα 1, στο οποίο παρουσιάζονται οι μέγιστες τιμές της θερμοκρασίας που σημειώθηκαν στην Αθήνα τις Πρωτοχρονιές 30 ετών. Η μέση μέγιστη τιμή της θερμοκρασίας ή, όπως αλλιώς λέγεται, η κανονική μέγιστη τιμή της θερμοκρασίας για την Πρωτοχρονιά στην Αθήνα είναι 13οC. Η τιμή αυτή, που είναι ο μέσος όρος των 30 μέγιστων θερμοκρασιών, σημειώθηκε μόνο τρεις φορές. Σύμφωνα με τη Στατιστική, ένα μέτρο της διασποράς των μέγιστων τιμών της θερμοκρασίας γύρω από τη μέση τιμή των 13οC είναι η τυπική απόκλιση, που στο συγκεκριμένο παράδειγμά μας είναι 4oC. Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι κάθε τιμή της μέγιστης θερμοκρασίας που απέχει από τη μέση μέγιστη τιμή της λιγότερο από το διπλάσιο της τυπικής απόκλισης, δηλαδή κάθε τιμή μεταξύ 5 και 21οC δεν θεωρείται ακραία. Μέγιστες τιμές θερμοκρασίας μεταξύ 17 και 21οC θεωρούνται υψηλές, ενώ μέγιστες τιμές θερμοκρασίας μεταξύ 5 και 9οC θεωρούνται χαμηλές. Ακραία θεωρείται η τιμή των 3οC».
Σχήμα 2
Στο σχήμα 2 η καμπύλη με το λευκό χρώμα μας δίνει την κατανομή των θερμοκρασιών του Ιουλίου στη Μόσχα. Όπως μπορείτε να δείτε, οι θερμοκρασίες του Ιουλίου το 1972 και το 2001 (κίτρινες ευθείες γραμμές) ήταν ακραίες, ενώ οι θερμοκρασίες του Ιουλίου του 2010 (κόκκινη ευθεία γραμμή) θεωρούνται εξαιρετικά ακραίες.
Σχήμα 3
Στο ερώτημα αν όλα τα ακραία φαινόμενα οφείλονται στην κλιματική αλλαγή η απάντηση είναι αρνητική. Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης των ακραίων φαινομένων είναι απόδειξη της κλιματικής αλλαγής. Στην πρώτη εικόνα του σχήματος 3 υπάρχει η κατανομή των καλοκαιρινών θερμοκρασιών (πράσινη καμπύλη) της περιόδου 1951-1980 στο Βόρειο Ημισφαίριο της Γης. Οι γαλάζιες και οι κόκκινες περιοχές αντιπροσωπεύουν τις προς τα κάτω ή προς τα πάνω αποκλίσεις της θερμοκρασίας από τις συνηθισμένες (κανονικές) τιμές. Παρατηρώντας τις επόμενες τρεις εικόνες του ίδιου σχήματος, βλέπουμε τη βαθμιαία μετατόπιση της κατανομής της θερμοκρασίας προς τις υψηλότερες τιμές, γεγονός που συνιστά κλιματική αλλαγή.
15 Δεκεμβρίου 2013