Τα παιχνίδια των ανέμων στην τελευταία, πριν από την άλωση της Πόλης, νίκη των χριστιανών (Μέρος 2ο)

Τι, τελικά, συνέβη στην τελευταία κρίσιμη φάση της αναμέτρησης των τεσσάρων χριστιανικών πλοίων με τον τουρκικό στόλο αργά το απόγευμα της 20^ης Απριλίου 1453 λίγο έξω από την αλυσίδα που έκλεινε τον Κεράτιο Κόλπο; Σηκώθηκε και πάλι ισχυρός νότιος άνεμος, όπως λέει ο Κριτόβουλος, συνεχίστηκε η μπουνάτσα και τα χριστιανικά πλοία σώθηκαν χάρη στη βοήθεια των πολιορκημένων, όπως γράφει ο Νικολό Μπάρμπαρο, ή συνέβη κάτι άλλο που την τελευταία στιγμή έσωσε τα τέσσερα πλοία; 

Στο σημείο αυτό ας αφήσουμε να μιλήσει ένας από τους πιο επιφανείς βυζαντινολόγους του 20^ού αιώνα, ο Στήβεν Ράνσιμαν. Ο σπουδαίος Άγγλος ιστορικός κατάφερε να συνθέσει με εκπληκτικό τρόπο τις υπάρχουσες πληροφορίες στο έργο του Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453, από το οποίο παραθέτουμε το παρακάτω απόσπασμα:

«Νωρίς το απόγευμα, όταν οι Τούρκοι τα προσέγγισαν, τα χριστιανικά πλοία βρίσκονταν ήδη έξω από τη νοτιοανατολική γωνία της πόλης. Ο Μπαλτόγλου από την επικεφαλής τριήρη τούς φώναξε να κατεβάσουν τα πανιά τους. Εκείνα αρνήθηκαν και συνέχισαν την πορεία τους. Έτσι τα τουρκικά πλοία που προηγούνταν τα πλησίασαν. Η θάλασσα ήταν τώρα άγρια, και ο άνεμος φυσούσε αντίθετα με το ρεύμα του Βοσπόρου». Ακολούθως ο Στήβεν Ράνσιμαν αναφέρεται στα πλεονεκτήματα ενός τέτοιου καιρού για τα χριστιανικά φορτηγά και συνεχίζει: «Για σχεδόν μία ώρα τα χριστιανικά πλοία συνέχιζαν να πλέουν, παρεμποδιζόμενα από τα τουρκικά, αλλά ξεφεύγοντας συνεχώς. Τότε ξαφνικά, καθώς ήταν έτοιμα να παρακάμψουν το ακρωτήριο κάτω από την ακρόπολη, ο άνεμος σταμάτησε και τα πανιά τους πλατάγισαν νωχελικά. Εδώ ένα παρακλάδι του ρεύματος που κινείται νότια από το Βόσπορο κτυπά στο ακρωτήριο και στρέφει βόρεια προς την ακτή του Πέραν. Η έλξη του είναι ιδιαίτερα έντονη μετά από ένα νότιο άνεμο. Τα χριστιανικά πλοία πιάστηκαν σ' αυτό. Αφού σχεδόν άγγιξαν τα τείχη της πόλης άρχισαν να παρασύρονται σιγά ακριβώς προς το σημείο από το οποίο παρακολουθούσε τη μάχη ο σουλτάνος. Τώρα φαινόταν εύκολο για τον Μπαλτόγλου να πάρει τη λεία του (…) Καθώς πλησίαζε το σούρουπο φαινόταν ότι τα χριστιανικά πλοία δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν πολύ περισσότερο. Είχαν προκαλέσει μεγάλες ζημιές, αλλά υπήρχαν ακόμη ξεκούραστα τουρκικά πλοία για να ριχτούν στην επίθεση.  Έπειτα ξαφνικά, καθώς ο ήλιος άρχιζε να δύει, ο άνεμος σηκώθηκε και πάλι με ριπές από το βορρά. Τα μεγάλα πανιά των χριστιανικών πλοίων ξαναγέμισαν, και μπόρεσαν να ανοίξουν δρόμο μέσα από τα τουρκικά σκάφη προς την ασφάλεια του φράγματος. Με το σκοτάδι να πέφτει ο Μπαλτόγλου δεν μπορούσε να αναδιοργανώσει το στόλο του. Αν και ο σουλτάνος εξακολουθούσε να του φωνάζει διαταγές και κατάρες, εκείνος διέταξε υποχώρηση στο αγκυροβόλιο κοντά στο Διπλοκιόνιο. Όταν έπεσε η νύκτα, το φράγμα άνοιξε και τρεις βενετικές γαλέρες, υπό την ηγεσία του Τρεβιζάνο, έπλευσαν έξω με δυνατούς ήχους από σάλπιγγες, ώστε οι Τούρκοι να πιστέψουν ότι επρόκειτο να τους επιτεθεί ολόκληρος ο χριστιανικός στόλος και να τηρήσουν αμυντική στάση. Έπειτα τα νικηφόρα πλοία συνοδεύτηκαν στο αγκυροβόλιο μέσα στην ασφάλεια του Κερατίου κόλπου. Επρόκειτο για μια σπουδαία και εμψυχωτική νίκη».

Σε μια προσπάθεια ανακατασκευής του καιρού της 20^ης Απριλίου 1453, θα λέγαμε καταρχάς ότι οι άνεμοι που έπνεαν ως το απόγευμα της συγκεκριμένης ημέρας  ήταν Ν-ΝΔ, οι γνωστοί Λευκόνοτοι της άνοιξης που δεν φέρνουν βροχές. Οι ριπαίοι Β-ΒΑ άνεμοι που διαδέχτηκαν τη μικρής διάρκειας μπουνάτσα παραπέμπουν  στο πέρασμα ενός ψυχρού μετώπου. Το συγκεκριμένο μέτωπο ήταν ανενεργό, καθώς δεν υπάρχουν αναφορές για βροχές ή καταιγίδες. Στο ερώτημα αν το ψυχρό μέτωπο κινήθηκε από τα δυτικά προς τα ανατολικά ή ήταν ένα μέτωπο της πίσω πόρτας (βλέπε βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, ΤΟΜΟΣ ΙΙ «Η Πρόγνωση», σελ. 100) δεν μπορεί να δοθεί σίγουρη απάντηση. Κατά τη γνώμη μου, πιο πιθανή φαίνεται η δεύτερη περίπτωση, αφού με το πέρασμα  ενός ψυχρού μετώπου που κινείται από τα δυτικά προς τα ανατολικά επικρατεί ΒΔ άνεμος (ο Καραγιέλ των Τούρκων), ο οποίος δεν αναφέρεται από καμιά πηγή. Συμπερασματικά, την 20^η Απριλίου 1453 λίγο έξω από τα τείχη της πολιορκημένης Κωνσταντινούπολης πρωταγωνιστές στο παιχνίδι του καιρού ήταν ο νοτιοδυτικός και ο βορειοανατολικός άνεμος. Ο Λοντός και ο Ποϊράζ κατά τους Τούρκους, που είναι οι κυρίαρχοι άνεμοι στην Προποντίδα και τον Βόσπορο σχεδόν όλο το χρόνο. Σημειώνεται ότι οι λέξεις Λοντός και Ποϊράζ είναι παραφθορά των λέξεων Νότος και Βορέας.

  

 Βιβλιογραφία

Steven Runciman, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης 1453. Μετάφραση – επιμέλεια Νίκος Νικολούδης. Εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα 2005.

Κριτόβουλου του Ίμβριου Ιστορία. Εκδόσεις Κανάκη, Αθήνα 2005.

Νέστορα Ισκεντέρη, Η Πολιορκία και η Άλωση της Πόλης (Ρωσικό Χρονικό). Απόδοση Μήτσος Αλεξανδρόπουλος. Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα 1978. 

Το Χρονικό της Πολιορκίας και της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από το Χρονικό του Γεωργίου Φραντζή. Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 1993.

[Μιχαήλ] Δούκας, Βυζαντινοτουρκική Ιστορία. Εκδόσεις Κανάκη, Αθήνα, 1997. 

Αιμιλία Ιωαννίδου, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2000.

Νικολό Μπάρμπαρο, Χρονικό της Πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης.  Μετάφραση από τα ενετικά Βανέσσα Λάππα. Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 1993.

Νίκος Νικολούδης, Η Ταυτότητα του Θαλασσομάχου Φλαντανελά και η Μαρτυρία του Λατίνου Αρχιεπισκόπου της Μυτιλήνης Λεονάρδου του Χίου. Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο του (http://perialos.blogspot.gr/).