Θερμικά: τα ασανσέρ των πουλιών και των αεραθλητών

Οι θερμικές στήλες ή απλά τα θερμικά είναι στήλες ανυψούμενου αέρα στα χαμηλότερα ύψη της ατμόσφαιρας της Γης, τις οποίες εκμεταλλεύονται  πουλιά (αρπακτικά, γύπες, πελαργοί κ.ά.) και οι αεραθλητές για να κερδίζουν ύψος. Από το βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ τόμος Ι «Η γνώση» διαβάζουμε:

 «Στη Μετεωρολογία, ο όρος κατακόρυφη μεταφορά ή ανωμεταφορά (convection) παραπέμπει σε ανοδικές ατμοσφαιρικές κινήσεις, που βασικά γίνονται κατακόρυφα. Με την παραπάνω διαδικασία, εκτός των άλλων, μεταφέρεται θερμότητα από το έδαφος προς τα υψηλότερα στρώματα της ατμόσφαιρας. Κλασικό παράδειγμα κατακόρυφης μεταφοράς μικρής κλίμακας αποτελούν τα ανοδικά ρεύματα του αέρα, που δημιουργούνται λόγω της (άνισης) υπερθέρμανσης του εδάφους από τον ήλιο. Στις περιπτώσεις αυτές, ο αέρας που βρίσκεται σε επαφή με το έδαφος, θερμαινόμενος από αυτό, διαστέλλεται και, καθώς γίνεται λιγότερο πυκνός σε σχέση με το γειτονικό αέρα, αρχίζει σιγά-σιγά να εγκαταλείπει το έδαφος. Το κενό που δημιουργείται στη θέση των θερμών φυσαλίδων, που ανέρχονται στην ατμόσφαιρα, καλύπτει λιγότερο θερμός αέρας από τις γειτονικές περιοχές, έως ότου θερμανθεί και αυτός και αρχίσει νέα διαδικασία ανύψωσης. Οι μεγάλες φυσαλίδες του θερμού αέρα, που ανεβαίνουν στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, είναι γνωστές ως θερμικά (thermals). Τα θερμικά είναι αόρατα, εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες στον ανερχόμενο αέρα υπάρχει επάρκεια υδρατμών, που συμπυκνώνονται και σχηματίζουν σύννεφα. Τα σύννεφα αυτά, που ονομάζονται σωρείτες (cumulus), συχνά εξελίσσονται σε σωρειτομελανίες (cumulonimbus), δηλαδή σε καταιγιδοφόρα σύννεφα».

   Ενδιαφέροντα για τη φύση των θερμικών και τον τρόπο που αυτά χρησιμοποιούνται από τους αεραθλητές είναι τα παρακάτω:

•    Το μέγεθος και η ισχύς των θερμικών επηρεάζονται από τις ιδιότητες της χαμηλής ατμόσφαιρας και τη φύση του υποκείμενου εδάφους.
•    Οι τυπικές θέσεις για να βρείτε θερμικά είναι πάνω από πόλεις, φρεσκοοργωμένα χωράφια, ασφαλτοστρωμένους δρόμους και γενικότερα πάνω από σκούρου χρώματος εδαφικές επιφάνειες.
•     Οι θερμοκρασιακές αναστροφές διακόπτουν την ανοδική πορεία των θερμικών.
•   Η σκιά από υπερκείμενα συμπαγή στρώματα θυσάνων εξασθενεί την ισχύ των θερμικών.
•   Όταν υπάρχει σταθερός άνεμος, τα θερμικά με τους αντίστοιχους σωρείτες τους μπορούν να ευθυγραμμιστούν σε σειρές (νεφικές οδοί), προσανατολισμένες στην κατεύθυνση του επικρατούντος ανέμου.
•    Όταν ένας αεραθλητής συναντήσει ένα θερμικό, πετάει σε κύκλους παραμένοντας μέσα σε αυτό για να κερδίσει ύψος. Στη συνέχεια πετάει  προς το επόμενο θερμικό που βρίσκεται προς την κατεύθυνση του προορισμού του.
•    Για την πτήση ενός αεραθλητή απαιτείται επαρκής θέρμανση του εδάφους και κατ’ επέκταση του αέρα που βρίσκεται πάνω από αυτό. Αυτό στα μέσα γεωγραφικά πλάτη συμβαίνει από την άνοιξη ως το τέλος του καλοκαιριού. Στη διάρκεια του χειμώνα, η ηλιακή θερμότητα μπορεί να δημιουργήσει μόνο αδύναμα θερμικά.

    Η μητέρα φύση διαθέτει στα παιδιά της τα θερμικά για κάθε χρήση, αλλά δεν συγχωρεί εκείνα που δεν σέβονται  τους νόμους της. Το 1938, σε αγώνες ανεμοπλάνων στα βουνά τις Ρηνανίας πέντε χειριστές για να κερδίσουν ύψος οδήγησαν τα ανεμοπλάνα τους μέσα σ’ έναν σωρειτομελανία. Σ’ ελάχιστο χρόνο τα ανεμοπλάνα άρχισαν να διαλύονται και οι χειριστές τα εγκατέλειψαν ανοίγοντας τα αλεξίπτωτά τους. Έντρομοι τότε αντιλήφθηκαν ότι λόγω των ισχυρών ανοδικών ρευμάτων αντί να πέφτουν, ανέβαιναν. Η κατάληξη του περιστατικού ήταν τραγική. Από τους πέντε χειριστές επέζησε μόνο ένας και αυτός βαριά τραυματισμένος. Τα πτώματα των άλλων τεσσάρων έπεσαν κάποια στιγμή στο έδαφος καρβουνιασμένα από τις ηλεκτρικές εκκενώσεις.