Ο Δίας, οι Κυκλαδίτες και το μελτέμι

Μελτέμι εναντίον καύσωνα κατά τη διάρκεια του

καλοκαιριού. Τις περισσότερες μάχες τις κερδίζει το

μελτέμι, με αποτέλεσμα η ζέστη να είναι υποφερτή.

(Από το βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΗΛΙΟΥ, Τόμος Ι «η γνώση»)     

Ο Αριστοτέλης, πέρα από τις άλλες μετεωρολογικές ανακαλύψεις του, είχε καταλήξει σε ορισμένα εκπληκτικά συμπεράσματα αναφορικά με τα χαρακτηριστικά των Ετησίων (μελτεμιών) και την επίδρασή τους στο καιρό της Ελλάδας. Ωστόσο, σε ότι αφορά τη φύση και την προέλευση των ανέμων, ο μεγάλος Σταγειρίτης φιλόσοφος είχε απορρίψει τη σωστή άποψη των Προσωκρατικών ότι ο άνεμος είναι αέρας σε κίνηση και είχε προτείνει τη θεωρία των δύο αναθυμιάσεων: της υγρής αναθυμίασης που είναι ο ατμός και της ξηρής αναθυμίασης που είναι ένα είδος καπνού. Συγκεκριμένα, ο Αριστοτέλης πίστευε ότι «οι άνεμοι προέρχονται από τη γη που εκπέμπει θερμό και ξηρό αέρα». Όπως, όμως, γρήγορα  αντιλήφθηκε ο μαθητής του Θεόφραστος ο Ερέσιος, η συγκεκριμένη θεωρία ήταν προβληματική. 

Δεν μπορούσε να ερμηνεύσει ούτε την προέλευση των ψυχρών και των υγρών ανέμων ούτε την οριζόντια κίνηση των ανέμων. Ο Θεόφραστος, που σε ορισμένα θέματα αδικήθηκε από την ιστορία μένοντας στη σκιά του φίλου και δασκάλου του, ήταν αυτός που ανακάλυψε την οριζόντια κίνηση των ανέμων και τη σημασία που έχει ο τόπος αφετηρίας τους στη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών τους.

Την εποχή που ο Αριστοτέλης, ο Θεόφραστος  και οι άλλοι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έβαζαν τα θεμέλια της σύγχρονης επιστήμης, ο λαός είχε τη δική του επεξηγηματική μετεωρολογία η οποία βέβαια βασιζόταν στους μύθους. Οι μετεωρολογικοί μύθοι, οι οποίοι ήταν στενά συνδεδεμένοι με την επικρατούσα θρησκεία, ήταν ιδιαίτερα ελκυστικοί και, το σημαντικότερο, απαντούσαν με θετικό τρόπο στα εύλογα ερωτήματα των απλών ανθρώπων για τα καιρικά φαινόμενα. Ένας όμορφος μύθος που διασώθηκε μέσα από τα έργα του Απολλώνιου του Ρόδιου, του Διόδωρου του Σικελιώτη και άλλων αναφέρεται στον Σείριο που την περίοδο των κυνικών καυμάτων κατέκαιγε τις Κυκλάδες με αποτέλεσμα να στερεύουν οι πηγές και τα πηγάδια και οι άνθρωποι να υποφέρουν από την ανυπόφορη ζέστη και τις αρρώστιες. Σύμφωνα με το μύθο, οι Κυκλαδίτες, ευρισκόμενοι σε απόγνωση, ζήτησαν τη βοήθεια του Απόλλωνα, ο οποίος μέσω του μαντείου του τους σύστησε να καλέσουν για βοήθεια τον Αρισταίο. Ο Αρισταίος, γιος του συγκεκριμένου θεού και της Νύμφης Κυρήνης, εγκαταστάθηκε στην Κέα (παλαιότερα Υδρούσα και σήμερα περισσότερο γνωστή ως Τζια), έχτισε βωμό προς τιμή του Δία και  έκανε θυσίες τόσο προς τον πατέρα των θεών και των ανθρώπων όσο και προς τον Σείριο (Θεόφραστος, Περί Ανέμων).  Τότε ο Δίας λυπήθηκε τους κατοίκους των Κυκλάδων και τους έστειλε τους δροσερούς Ετησίες (μελτέμια) να πνέουν για διάστημα σαράντα ημερών τη δύσκολη περίοδο που στον ουρανό λάμπει ο Σείριος.