Η αινιγματική Ανταρκτική

Εικόνα 1:Η έκταση των θαλάσσιων πάγων της 

Ανταρκτικής στις 13 Αυγούστου 2014  

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Δεδομέ­νων Χιονιού και Πάγου 

ΗΠΑ (NSIDC)

Οι χρόνο με το χρόνο αλλαγές που παρουσιάζει το κλίμα (φυσική μεταβλητότητα) δεν συνιστούν κλιματικές αλλαγές. Οι κλιματικές αλλαγές είναι μονιμότερες αλλαγές, δηλαδή αλλαγές που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή και μεγαλύτερων περιόδων. Τέτοιου είδους μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως είναι η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας. Στη δεύτερη περίπτωση η αύξηση της συγκέντρωσης των θερμοκηπικών αερίων (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο κ.λπ.) προκαλεί αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, ενώ η αύξηση της συγκέντρωσης των αιωρούμενων σωματιδίων ή αερίων όπως το διοξείδιο του θείου δρα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η άποψη ότι η αύξηση της συγκέντρωσης του παραγόμενου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες διοξειδίου του  άνθρακα στην ατμόσφαιρα ευθύνεται για την άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη έχει επιστημονική βάση και έχει υιοθετηθεί από τη μεγάλη πλειονότητα της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.

Η τεκμηρίωση της άποψης που υποβαθμίζει ή ακυρώνει το ρόλο του διοξειδίου του άνθρακα στην άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη δεν είναι επαρκής.

Σχήμα 1 :Οι διαχρονικές μεταβολές στα ποσοστά

 της παγοκάλυψης της Αρκτικής στα μέσα του 

καλοκαιριού (Ιούλιος)

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Δεδομέ­νων Χιονιού και Πάγου 

ΗΠΑ (NSIDC)

Η επιστημονική κοινότητα που ασχολείται με τις κλιματικές αλλαγές έχει στραμμένα τα μάτια της προς τις θερμοκρασιακά ευαίσθητες πολικές περιοχές του πλανήτη, την Αρκτική και την Ανταρκτική. Οι διαχρονικές μεταβολές στα ποσοστά της παγοκάλυψης της Αρκτικής στα μέσα του καλοκαιριού (Ιούλιος) παρουσιάζονται στο σχήμα 1, όπου η τάση (διακεκομμένη ευθεία γραμμή) είναι καθοδική.  Με άλλα λόγια, στην Αρκτική οι πάγοι του Ιουλίου μειώνονται κατά 7,4% ανά δεκαετία. Στο αντίστοιχο σχήμα για την Ανταρκτική (σχήμα 2) παρατηρούμε ότι  η έκταση  της παγοκάλυψης στα μέσα του χειμώνα (Ιούλιος) αυξάνεται κατά 1,2% ανά δεκαετία. Τι, λοιπόν, συμβαίνει; Όσα συμβαίνουν στην Αρκτική  εξισορροπούνται με αυτά που συμβαίνουν στην Ανταρκτική και επομένως τα περί κλιματικής αλλαγής είναι εμμονές των επιστημόνων που είτε είναι ανεπαρκείς είτε δρουν ιδιοτελώς;

Σχήμα 2:Οι διαχρονικές μεταβολές στα ποσοστά 

της παγοκάλυψης της Ανταρκτικής στα μέσα του 

χειμώνα (Ιούλιος) 

Πηγή: Εθνικό Κέντρο Δεδομέ­νων Χιονιού και Πάγου 

ΗΠΑ (NSIDC)

Η πρώτη επισήμανση που πρέπει να γίνει είναι ότι η αύξηση της έκτασης της παγοκάλυψης της Ανταρκτικής αφορά στη θαλάσσια περιοχή που την περιβάλλει (εικόνα 1).  Η Ανταρκτική, όμως, έχει και στεριανούς πάγους οι οποίοι συνεχώς συρρικνώνονται. Με βάση τα στοιχεία της Διακυβερνητικής Ομάδας γα την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ, ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης των πάγων της ξηράς αυξήθηκε από 30 γι­γατόνους την περίοδο 1992-2001 στους 147 γιγατόνους την περίοδο 2002-2011 (IPCC /AR5, 2013). Η μείωση των χερσαίων πάγων της Ανταρκτικής έρχεται σε συμφωνία με τη μικρή αλλά ανιχνεύσιμη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της που παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες.  Η επίδραση της απώλειας του πάγου της Αρκτικής στο κλίμα του πλανήτη είναι σημαντικότερη από την επίδραση της αυξητικής τάσης της έκτασης των θαλάσσιων πάγων στην Ανταρκτική. Αυτό γιατί τα ποσά θερμότητας που απορροφώνται από τα απαλλαγμένα από τους πάγους νερά της Αρκτικής στα τέλη του καλοκαιριού είναι πολύ μεγαλύτερα από τα ποσά της θερμότητας που ανακλούν προς το διάστημα οι επιπλέον θαλάσσιοι πάγοι της Ανταρκτικής στα τέλη του χειμώνα. Γενικότερα, οι αλλαγές που παρατηρούνται στην Αρκτική είναι περισσότερο συνδεδεμένες με τις κλιματικές αλλαγές του πλανήτη σε σχέση με την «αποκομμένη» από πλευράς ατμοσφαιρικής και ωκεάνιας κυκλοφορίας Ανταρκτική.

Το βασικό ερώτημα, όμως, παραμένει. Που οφείλεται η αυξητική τάση της θαλάσσιας παγοκάλυψης της Ανταρκτικής στα τέλη του χειμώνα; Οι πιο διαδεδομένες επιστημονικές εξηγήσεις για το συγκεκριμένο θέμα αναφέρθηκαν στο άρθρο με τον τίτλο Η απόγνωση των πολικών αρκούδων και η χαρά (;) των πιγκουίνων που αναρτήθηκε στο ιστολόγιο τον Νοέμβριο του 2012, αλλά δεν είναι επαρκείς. Όπως επισημαίνεται στην 5η αναφορά της IPCC, υπάρχει χαμηλή εμπιστοσύνη στην επιστημονική κατανόηση της παρατηρούμενης αύξησης των θαλάσσιων πά­γων της Ανταρκτικής λόγω: (α) των διαφορών στις προσομοιώσεις των μοντέλων, (β) των ελλιπών και ορισμένες φορές ανταγωνιστικών επιστημονικών εξηγήσεων για τις αιτίες του φαινομένου και (γ) της έλλειψης επαρκών γνώσεων για την εσω­τερική μεταβλητότητα του συστήματος της Ανταρκτικής στο σύνολό του.