Τι χειμώνα θα κάνει φέτος;

Κόνιτσα, Άι Θανάσης   Φωτ. Πάνος Τσιγκούλης

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή ακούγεται η ίδια ερώτηση: Τι χειμώνα θα κάνει φέτος; Τους προηγούμενες αιώνες για να απαντήσει κάποιος στην ερώτηση αυτή παρατηρούσε την ποσότητα των καρπών στα δένδρα, τις κινήσεις των πουλιών, τη συμπεριφορά των ζώων, τα μερομήνια και οτιδήποτε άλλο νόμιζε ότι μπορεί να σχετίζεται με τις καιρικές συνθήκες του επερχόμενου χειμώνα. Ακολούθησαν οι στατιστικές και οι αναλογικές μέθοδοι πρόγνωσης με πενιχρά αποτελέσματα για να φθάσουμε στη δεκαετία του 1990, στη διάρκεια της οποίας άρχισαν να εκδίδονται πειραματικά οι λεγόμενες εποχικές προγνώσεις που χαροποίησαν τη μετεωρολογική κοινότητα και στους χρήστες των μετεωρολογικών προβλέψεων.

Στο βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, τόμος ΙΙ « Η πρόγνωση» διαβάζουμε: «Οι εποχικές προγνώσεις είναι διάρκειας 3 μηνών και γίνονται από 1 έως και 4 μήνες νωρίτερα (…) Για την έκδοσή τους λαμβάνονται υπόψη κυρίως οι μακράς διάρκειας αλλαγές της κυκλοφορίας των ωκεανών και η θερμοκρασία του νερού κυρίως των θαλάσσιων τροπικών περιοχών που έχουν σημαντική επίδραση στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία σε χρονικό ορίζοντα μηνών. Για αυτόν το λόγο, οι εποχικές προγνώσεις παράγονται από συζευγμένα μοντέλα ωκεανού και ατμόσφαιρας και ουσιαστικά είναι προγνώσεις του μέσου καιρού που αναμένεται να επικρατήσει κατά τη διάρκεια του τριμήνου. Οι σπουδαιότερες παράμετροι για τις οποίες γίνεται πρόγνωση είναι η θερμοκρασία και ο υετός. Συγκεκριμένα, προβλέπονται οι αποκλίσεις της μέσης θερμοκρασίας στα 2 μέτρα και του μέσου ύψους του υετού μιας εποχής από τις κανονικές (μέσες) τιμές τους για τη συγκεκριμένη περίοδο που υπολογίζονται με βάση την κλιματολογία του μοντέλου. Είναι αυτονόητο ότι με τις προγνώσεις μεγάλης διάρκειας δεν μπορούμε να έχουμε πληροφορίες για τον καιρό συγκεκριμένων ημερομηνιών της περιόδου πρόγνωσης (…)Μελέτες έδειξαν ότι οι προγνώσεις αυτές επαληθεύονται περισσότερο στις τροπικές περιοχές και λιγότερο στα μέσα πλάτη».

Αν θέλουμε να προχωρήσουμε λίγο το θέμα θα λέγαμε ότι οι μέσες θερμοκρασίες και ο μέσος υετός ενός τριμήνου στην ουσία εξαρτώνται από τον τύπο της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας που θα κυριαρχήσει σε μια περιοχή το συγκεκριμένο διάστημα. Αν, για παράδειγμα, η κυρίαρχη ατμοσφαιρική κυκλοφορία στην περιοχή μας τον επερχόμενο χειμώνα είναι μεσημβρινή (γίνεται από το βορρά προς νότο), η μέση θερμοκρασία θα είναι χαμηλή, χωρίς αυτό να σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ο υετός θα είναι υψηλότερος του κανονικού. Σε κάθε περίπτωση, πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες της προσομοίωσης της μέσης ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας για χρονικό διάστημα ενός τριμήνου, η ανεπάρκεια των συγκεκριμένων προγνώσεων κρύβεται πίσω από τις λέξεις μέσες τιμές. Από μόνες τους οι μέσες τιμές της θερμοκρασίας και του υετού δεν μας δίνουν πληροφορίες ούτε για τις άκρες τιμές που είναι σημαντικές ούτε για τη συχνότητα εμφάνισης άλλων κρίσιμων παραμέτρων, όπως, για παράδειγμα, είναι ο αριθμός ημερών χιονιού.

Για τον ενεργειακό προγραμματισμό μιας επιχείρησης ή ενός νοικοκυριού, για γεωργικούς σκοπούς κ.λπ. οι μεγάλης διάρκειας προγνώσεις είναι εξαιρετικά χρήσιμες, αρκεί να έχουν την απαιτούμενη αξιοπιστία. Ακόμα όμως και αν αυτό επιτευχθεί, ο καιρόφιλος, που ρωτώντας τι χειμώνα θα κάνει φέτος υπονοεί αν θα χιονίσει ή όχι, δεν θα μπορεί και πάλι να παίρνει τις απαντήσεις που θέλει. Προσωπικά, αυτό δεν με πειράζει καθόλου. Προτιμώ τις εκπλήξεις της μητέρας φύσης. Ωστόσο, ψάχνω κι εγώ, όπως συμβαίνει με πολλούς από εσάς, φίλοι μου. Κάποτε τρελαινόμασταν βλέποντας πολλά βελανίδια στις βελανιδιές ή αποδημητικά πουλιά να εγκαταλείπουν νωρίς τη βόρεια Ευρώπη για την Αφρική. Στις μέρες μας, αυτά τείνουν να αντικατασταθούν από τα αποτελέσματα των μοντέλων των εποχικών προγνώσεων. Βέβαια, μας ενθουσιάζουν τα αισιόδοξα τρεξίματα, αλλά είμαστε πια υποψιασμένοι: η προγνωσιμότητα της ατμόσφαιρας έχει όρια. Τις δεκαετίες που έρχονται τα όρια συνεχώς θα διευρύνονται, αλλά δεν θα εξαφανιστούν ποτέ.