Οι πλημμύρες του Αγίου Φιλίππου και του …Μάρκου Βαμβακάρη

Χάρτης ισοϋψών στα 500 hPa (σε ύψος περίπου 5.500 μέτρων) 

και ισοβαρών στην επιφάνεια του εδάφους (λευκές καμπύλες)

 στις 26-11-1896/00:00 UTC  

Πηγή: http://www.wetterzentrale.de/topkarten/fsreaeur.html

Μπαίνουμε στον Νοέμβριο με ξεροβόρι. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό, ούτε οι βοριάδες ήλθαν για να μείνουν. Επικρατέστεροι άνεμοι το συγκεκριμένο μήνα είναι οι νοτιάδες, οι οποίοι σε λίγες μέρες θα είναι μαζί μας, φέρνοντας στα τέλη της νέας εβδομάδας πολύ νερό στη χώρα. Ως γνωστόν, οι νοτιάδες πνέουν στο μπροστινό μέρος μιας μετωπικής ύφεσης, δηλαδή ενός βαρομετρικού χαμηλού που συνοδεύεται από ψυχρό και θερμό μέτωπο. Η συνοπτική κλιματολογία του Νοεμβρίου μας λέει ότι τα βαρομετρικά χαμηλά που αυτόν το μήνα προσεγγίζουν την περιοχή μας από τα δυτικά, τα νοτιοδυτικά ή τα νότια προκαλούν συχνά ισχυρές βροχές και καταιγίδες με καταστροφικά αποτελέσματα. Οι πλημμύρες της Αθήνας στις 6-11-1961 και στις 2-11-1977, που προκάλεσαν το θάνατο δεκάδων ανθρώπων και τεράστιες υλικές καταστροφές, είναι δύο τραγικές περιπτώσεις που δεν είναι εύκολο να ξεχαστούν. Όμως, τα περιστατικά αυτά δεν είναι τα μοναδικά.

Στις 26 Νοεμβρίου του 1896, εξαιτίας της μεγάλης νεροποντής που προκάλεσε ένα βαρομετρικό χαμηλό που ήλθε από τα νοτιοδυτικά, ξεχείλισαν τα νερά του Ιλισού και του Κηφισού με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν μεγάλες περιοχές του Λεκανοπεδίου και κυρίως το Μοσχάτο και ο Ρέντης. Η πλημμύρα εκείνη, που προκάλεσε  μεγάλες υλικές καταστροφές και το θάνατο 61 ανθρώπων, έμεινε στην ιστορία ως πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου, επειδή με το παλαιό ημερολόγιο συνέβη στις 14 Νοεμβρίου.

Μια άλλα μεγάλη πλημμύρα συνέβη στις 22 Νοεμβρίου του 1934. Στην περίπτωση εκείνη η ισχυρή βροχή κράτησε περίπου πέντε ώρες με αποτέλεσμα να υπερχειλίσει και πάλι ο Κηφισός και να πλημμυρίσουν μεγάλες εκτάσεις στον Πειραιά, την Κοκκινιά, το Νέο Φάληρο, το Μοσχάτο, το Περιστέρι κ.ά. Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, στο Μοσχάτο το νερό έφθασε τα δύο μέτρα και οι κάτοικοι ανέβηκαν στις στέγες των σπιτιών τους. Δυστυχώς και στη συγκεκριμένη πλημμύρα, πέρα από τις υλικές καταστροφές, χάθηκαν 7 άνθρωποι. Την πλημμύρα της 22ας Νοεμβρίου του 1934 την έκανε τραγούδι ο Μάρκος Βαμβακάρης:

Με τη φετινή πλημμύρα, βρε

Όρη και βουνά επήρα

Είδα μάνα να φωνάζει, βρε

Και βαριά να αναστενάζει

Το μωρό το μικρό το παιδί μου

Σώσε μου το και πάρ’ τη ζωή μου

Έπεσα για να το σώσω, βρε

Κόντεψα να μη γλυτώσω

Με παράσυρε το ρέμα, βρε

Μάνα μου δεν είναι ψέμα

Μεσ’ στο ρέμα κολυμπούσα, βρε

Να το σώσω δεν μπορούσα

Μόλις βγήκα στη στεριά

Δυο παιδιά και μια γριά

Σ’ ένα δένδρο ανεβασμένοι, βρε

Εγλυτώσαν οι καημένοι

Περιστέρι και Μοσχάτο, βρε

τα ‘καν όλα άνω κάτω

Καμίνια και Άγια Σωτήρα, βρε

Τα ‘πνιξ' όλα η πλημμύρα

Το 1906, ένας μεγάλος της πεζογραφίας μας, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, στο διήγημά του Το Θαλάσσωμα περιέγραψε ως εξής  μια απογευματινή πλημμύρα στο τέλος του καλοκαιριού ή στις αρχές του φθινοπώρου στο κέντρο της Αθήνας: «Καθὼς ἐνέσκηψεν ἡ καταιγὶς τὸ ἀπομεσήμερον, καὶ ὅλοι τ᾿ οὐρανοῦ οἱ καταρράκται ἐπὶ δύο ὥρας ἀδιάκοπα, μετὰ βρόντου καὶ ἰαχῆς καὶ μὲ βολίδας ἀστραπῶν, ἔλουον τὴν πόλιν, ὅλα τὰ νερὰ τῆς Πλάκας, καὶ μέρος ἀπὸ τὴν ὁδὸν Κηφισιᾶς καὶ ὑπὸ τὸ Κολωνάκι, ἑνωθέντα εἰς βαθὺν καὶ παφλάζοντα χείμαρρον μετὰ φοβεροῦ πατάγου κατήρχοντο κάτω τῆς Μητροπόλεως, διὰ τοῦ κατηφορικοῦ δρομίσκου, καταπλημμυροῦντα ἐδῶ κ᾿ ἐκεῖ πολλὰ μαγαζιά, καὶ ὅλα σχεδὸν τὰ ὑπόγεια. Εἰς τὸ εὐρύχωρον καφενεῖον κάτω, ἱκανοὶ πελάται ἀπεκλείσθησαν μέσα ἀπὸ τὴν ἀέναον βροχήν (…) Τὸ πάτωμα τοῦ καφενείου ὑπερεῖχε δύο ἢ τρεῖς σπιθαμὰς ἀπὸ τὸ βάθος τοῦ δρόμου, ὅστις ἀπετέλει τώρα τὴν κοίτην τοῦ ὁρμητικοῦ χειμάρρου. Ὀλίγοι τινές, ἀνήσυχοι καὶ περίεργοι ἐνταυτῷ, εἶχον σηκωθῆ καὶ συνηθροίσθησαν περὶ τὰς τρεῖς θύρας, ἀπολαύοντες τὸ θέαμα τοῦ καταρράκτου. Ἔξω ἠκούοντο φωνὲς καὶ γέλια. Ὁ ποταμὸς εἶχεν ἀναρπάσει τὰ ἐμπορεύματα ἀπὸ τὴν μπάγκαν ἑνὸς μανάβη· παρέκει εἶχε παρασύρει ἓν ὀνάριον, φορτωμένον σταφύλια, τὸ ὁποῖον ὁ κύριός του ἐπροσπάθει νὰ γλυτώσῃ τραβῶν ἀπὸ τὴν οὐράν».

Αθάνατοι Έλληνες! Γλεντάμε με μοιρολόγια, κάνουμε τα βάσανά μας τραγούδια και συχνά γελάμε με τα χάλια μας. Τα παραπάνω δεν είναι κατ’ ανάγκη κακά, αλλά μένοντας μόνο σε αυτά, με κάθε ισχυρή καταιγίδα θα πνιγόμαστε.

Καλό μήνα, φίλοι μου