Τα σύννεφα της φωτιάς

Πυροσωρείτης τον Αύγουστο του 2006 στη Χαλκιδική.

Φωτ. Χάρης Σαρχοσίδης, HELLAS WEATHER

Ο όρος σύννεφα της φωτιάς μπορεί να παραπέμπει και στα πορφυρά σύννεφα που παίρνουν το χρώμα της φωτιάς όταν ο ήλιος γέρνει προς τον ορίζοντα, αλλά σήμερα δεν έχω μεγάλη διάθεση να ασχοληθώ με την ποιητική διάσταση του θέματος. Βλέπετε, δεν είναι μόνο ο καιρός που επηρεάζει τη ζωή μας. Ισχύει και το αντίστροφο: τα δραματικά γεγονότα (δημοψηφίσματα, χρεωκοπίες κ.λπ.) επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και χαιρόμαστε τα καιρικά φαινόμενα και τις εναλλαγές τους. Πάντως, οι καιρικές εναλλαγές μας διδάσκουν και κάτι που αυτές τις μέρες αποκτά μεγάλη σημασία: οι καταιγίδες, όσο έντονες κι αν είναι, δεν κρατούν πολύ και γρήγορα παραχωρούν τη θέση τους στη λιακάδα. Γυρίζοντας στο καθαρά μετεωρολογικό θέμα που διαπραγματεύεται το παρόν άρθρο, θα λέγαμε ότι με τον όρο σύννεφα της φωτιάς εννοούμε τα πυκνά σύννεφα που σχηματίζονται από τον ανερχόμενο θερμό αέρα πάνω από μια πυρκαγιά, μια καμινάδα ενός εργοστασίου ή ένα ενεργό ηφαίστειο. Ακόμα και το νέφος-μανιτάρι (μανιτάρι του θανάτου) που σχηματίζεται στις πυρηνικές εκρήξεις θεωρείται ένα τεράστιο σύννεφο φωτιάς. 

Η συζήτηση για τα σύννεφα της φωτιάς ξεκίνησε ουσιαστικά το 1839, όταν ο Αμε­ρικανός Τζέιμς Έσπι, ασχολούμενος με την υπόθεση της πρόκλησης τεχνητής βροχής, εισηγή­θηκε το άναμμα τεράστιων πυρκαγιών με στόχο την πρό­κληση ανοδικών ρευμάτων του αέρα, τα οποία οδηγούν στο σχηματισμό νεφών και ενδεχομένως στη δημιουργία βροχής. Τα σύννεφα της φωτιάς που είναι σωρειτόμορφα και είναι περισσότερο γνωστά ως πυροσωρείτες (pyrocumulus) ή πυροσωρει­τομελανίες (pyrocumulοnimbus), δεν αναγνωρίζονται ως ξεχωριστά είδη νεφών από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό. 

Πυροσωρειτομελανίας (κίτρινος κύκλος) ΝΑ της Μόσχας 

στις 04-08-2010 / 13:10 UTC. Πηγή: EUMETSAT

(Από το βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, 

Τόμος ΙΙΙ ¨Ο έλεγχος¨)

Ένας πυροσωρείτης παράγεται με τις διαδικασίες που παράγεται κι ένας απλός σωρείτης ένα ανοιξιάτικο ή καλοκαιρινό απόγευμα πάνω από τη ξηρά. Η διαφορά είναι ότι τα θερμικά παράγονται στην μεν περίπτωση του πυροσωρείτη από τη φωτιά στη δε περίπτωση του απλού σωρείτη  από την υπερθέρμανση του εδάφους λόγω της ηλιακής ακτινοβολίας. Η διαδικασία, η οποία στη δυναμική μετεωρολογία αποκαλείται ανωμεταφορά ή κατακόρυφη μεταφορά (convection), είναι η ίδια. Στη διαδικασία αυτή ο ανερχόμενος θερμός αέρας ανέρχεται σ’ ένα επίπεδο ισορροπίας, όπου γίνεται  η συμπύκνωση των υδρατμών του, δηλαδή ο σχηματισμός του πυροσωρείτη. Σημειώνεται ότι οι υδρατμοί που συμπυκνώνονται δεν είναι μόνο αυτοί που υπάρχουν εξαρχής στην ατμόσφαιρα, αλλά κι εκείνοι που παράγονται με τη διαδικασία της εξάτμισης από την καιόμενη βλάστηση. Τα σωματίδια της στάχτης που απελευθερώνονται από την πυρκαγιά αποτελούν τη μεγάλη δεξαμενή των αναγκαίων για το σχηματισμό του νέφους πυρήνων συμπύκνωσης. 

Οι αναπτυσσόμενοι πυροσωρείτες δημιουργούν αναταράξεις και συχνά οι ριπαίοι άνεμοι κάτω από αυτούς αναζωπυρώνουν τη φωτιά. Όταν οι πυροσωρείτες εξελιχθούν σε πυροσωρειτομελανίες (καταιγιδοφόρα νέφη), έρχονται και οι κεραυνοί που συχνά προκαλούν νέα πυρκαγιές. Ένας πυροσωρείτης ή πυροσωρειτομελανίας μπορεί να προκαλέσει βροχή που θα βοηθήσει στην κατάσβεση της πυρκαγιάς, αλλά πολλές φορές οι σταγόνες της βροχής εξατμίζονται πριν φθάσουν στο έδαφος.