Καιρικοί προβληματισμοί

Το πρότυπο της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας των τριών

 κυττάρων (Από το βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ

 ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ,τόμος Ι «Η γνώση»)

Με βάση τον καιρό των δύο πρώτων εβδομάδων του Νοεμβρίου και τις προβλεπόμενες συνθήκες της τρίτης εβδομάδας του, αυτό που με ξενίζει περισσότερο στο φετινό Νοέμβριο δεν είναι τόσο η ανομβρία όσο ο συνδυασμός των πολλών ωρών ηλιοφάνειας με τις υψηλές θερμοκρασίες. Νοέμβριοι με λίγα νερά και λίγες ώρες ηλιοφάνειας, είτε θερμότεροι είτε ψυχρότεροι του κανονικού, δεν είναι συνηθισμένοι, αλλά εξηγούνται εύκολα με όρους ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας. Συγκεκριμένα, και οι δύο τύποι συνδέονται με εμμονή ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας εμποδισμού τύπου Ωμέγα (omega blocking) σχετικά μεγάλου πλάτους στην περιοχή της Ευρώπης. 

Στην πρώτη περίπτωση (θερμότεροι Νοέμβριοι) η χώρα επηρεάζεται από το δυτικό σκέλος του blocking με νοτιάδες και αρκετή συννεφιά, αλλά λίγες σχετικά βροχές, καθώς τα χαμηλά συνήθως δεν έρχονται από τη Δ. Μεσόγειο προς την περιοχή μας. Στη δεύτερη περίπτωση (ψυχρότεροι Νοέμβριοι) η περιοχή μας επηρεάζεται από το ανατολικό σκέλος του blocking με επίμονο Β-ΒΑ ρεύμα, που, όταν οι θερμοκρασίες είναι αρκούντως χαμηλές, φέρνει στην ανατολική κυρίως Ελλάδα συννεφιά και ασθενείς βροχές.

Ο φετινός Νοέμβρης στην Ευρώπη ξεκίνησε με μεγάλου πλάτους omega blocking ατμοσφαιρική κυκλοφορία, η οποία όμως μετατράπηκε σε ζωνική κυκλοφορία των μεγάλων γεωγραφικών πλατών και στις νότιες περιοχές της ηπείρου μας εγκαταστάθηκε αντικυκλώνας. Στην περίπτωση αυτή έχουμε αδυναμία του πολικού αεροχειμάρρου να κατεβεί σε μικρότερα γεωγραφικά πλάτη και ταυτόχρονη μετατόπιση του υποτροπικού αεροχειμάρρου προς το βορρά. Θα έλεγε κάποιος ότι αυτές τις μέρες παρακολουθούμε ατμοσφαιρική κυκλοφορία καλοκαιριού, η οποία είναι η μόνη που εξασφαλίζει ηλιοφάνεια σε όλη τη χώρα και υψηλές θερμοκρασίες. Από το καλοκαιρινό σκηνικό δεν λείπουν και τα «μελτέμια», δηλαδή οι Β-ΒΑ άνεμοι που επικρατούν στη χώρα με το πέρασμα μιας διαταραχής από τα Β. Βαλκάνια. Αν οι πιέσεις στην Α. Μεσόγειο δεν ήταν καμιά δεκαριά εκτοπασκάλ παραπάνω  από τις καλοκαιρινές τιμές, θα είχαμε πολύ πιο ισχυρούς βόρειους ανέμους, κάτι σαν τα αυγουστιάτικα μελτέμια.

Με τη μετατόπιση των βασικών τροχιών των υφέσεων σε περιοχές με μεγάλα γεωγραφικά πλάτη και την προς τον πόλο παράλληλη μετατόπιση του υποτροπικού αεροχειμάρρου, στην πραγματικότητα μετατοπίζεται η ζώνη των υποτροπικών υψηλών πιέσεων προς τα γεωγραφικά πλάτη των 35 ή και των 40^ο.  Δηλαδή, το κύτταρο Hadley του προτύπου της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας των τριών κυττάρων (βλέπε σχήμα) δεν «κλείνει» στις 30^ο, , αλλά  βορειότερα. Αξίζει εδώ να επισημανθεί ότι το πρότυπο της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας των τριών κυττάρων είναι θεωρητικό. Στη ζώνη του Ισημερινού δεν υπάρχει ένα κύτταρο κυκλοφορίας, αλλά πολλά κύτταρα, τα οποία συνεχώς  μετατοπίζονται, συγχωνεύονται ή διαλύονται με πολύπλοκες διαδικασίες. 

Όπως είναι γνωστό, κανονικός καιρός το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο στην περιοχή μας παρατηρείται  με ζωνική κυκλοφορία στη νότια και όχι στη βόρεια Ευρώπη. Βέβαια, κάποιες φορές η κυκλοφορία γίνεται μεσημβρινή, αλλά δεν είναι αυτός ο κανόνας. Με βάση αυτά, ο καιρός στη χώρα μας δεν πρόκειται να ομαλοποιηθεί με μία ή δύο ήπιες ψυχρές εισβολές ή με το πέρασμα ενός αποκομμένου χαμηλού από την περιοχή μας στο τρίτο δεκαήμερο του μήνα, έστω κι αν αυτό δώσει αξιόλογες βροχές. Συστηματικούς νοτιάδες θέλουμε για να σωθεί η υετική παρτίδα, έστω και το Δεκέμβριο.

Τις σοβαρές κλιματικές αποκλίσεις μπορεί κάποιος να τις αποδώσει στη φυσική μεταβλητότητα του καιρού και του κλίματος. Όμως, δεν είναι συνετό να αγνοηθεί το γεγονός ότι το 2014 και το 2015 είναι τα πιο θερμά έτη που έχει βιώσει ο πλανήτης από τα τέλη του 19^ου αιώνα. Όσο για την κλιματική αλλαγή, αυτή είναι παρούσα και πάνω της έρχεται να προστεθεί το φετινό ισχυρό Ελ Νίνιο. Στα δεδομένα αυτά είναι πιθανό να οφείλεται η τάση μετατόπισης των υποτροπικών υψηλών πιέσεων προς γεωγραφικά πλάτη μεγαλύτερα των 30^ο, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αντικείμενο πολλών ερευνών. Αν αυτό, που δεν έχει ακόμη πλήρως αποδειχθεί, κάποιοι το αμφισβητούν, δεν μπορούν να κλείνουν τα μάτια στο γεγονός ότι τα πρότυπα της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας του πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες αλλάζουν. Δεν γνωρίζουμε πώς και κατά περιοχές προς ποια κατεύθυνση, αλλά σε κάθε περίπτωση αλλάζουν με αποτέλεσμα να απομακρυνόμαστε σιγά-σιγά από το κλίμα που ξέρουμε και που ως τώρα θεωρούμε κανονικό.