Άνθρωπος εναντίον χαλαζιού. Μέρος 1ο: Η παράδοση

Το χαλάζι ήταν και εξακολουθεί να είναι ο εφιάλτης των γεωργών σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του κόσμου. Τους περασμένους αιώνες, δύο ήταν οι παραδοσιακοί τρόποι αντίδρασης των ανθρώπων όταν έβλεπαν να κινδυνεύει να καταστραφεί η σοδειά τους σε χρονικό διάστημα λίγων λεπτών: η επίκληση της βοήθειας του Θεού και η χρησιμοποίηση μαγικών μέσων για την αποτροπή της πτώσης του χαλαζιού. Από την αρχαία και κυρίως από τη βυζαντινή περίοδο σώζεται μεγάλο πλήθος μεθόδων αποφυγής της πτώσης του χαλαζιού που ανήκουν στην κατηγορία των προλήψεων και των δεισιδαιμονιών.

Στη νεότερη Ελλάδα έφθασαν πολλές από τις πρακτικές που χρησιμοποιούνταν στην αρχαία και κυρίως στη βυζαντινή περίοδο. Πρόκειται για μίγμα μαγικών τελετών προσαρμοσμένων στα χριστιανικά δεδομένα. Σε αυτές τις πρακτικές συμπεριλαμβάνεται η χρησιμοποίηση των αυγών της Μεγάλης Πέμπτης. Συγκεκριμένα, για την αποτροπή της πτώσης του καταστρεπτικού χαλαζιού, πολλοί αγρότες παράχωναν στο αμπέλι αυγά που γεννούσαν οι κότες τη Μεγάλη Πέμπτη ή ένα από τα κόκκινα αυγά που βάφονται την ημέρα αυτή. Στα μέρη που πλήττονται συχνά από το χαλάζι ορισμένοι γεωργοί βγάζουν έξω ένα κόκκινο αυγό που το φυλάσσουν στο εικόνισμα από τη Μεγάλη Πέμπτη και μια πυροστιά. Σύμφωνα με τη Μαρία Μηλίγκου – Μαρκαντώνη: «Η πυροστιά στη λαϊκή αντίληψη, συνδεόμενη με την εστία, διαθέτει αποτρεπτική δύναμη, η οποία ενισχύεται και με άλλα σύμβολα, όπως στην προκειμένη περίπτωση είναι η δύναμη του αβγού, οπότε η ενέργεια για την ανατροπή του χαλαζιού πιστεύεται ότι θα είναι πλέον αποτελεσματική» (Μαρίας Μηλίγκου – Μαρκαντώνη, Λαογραφικά του αβγού και της αβγοκουλούρας…).

Το χαλάζι είναι λευκό και λαμπερό και οι άνθρωποι από πολύ παλαιά πίστευαν ότι μπορούσαν να το εξορκίσουν με κάποιο άλλο μέσο πιο λευκό και πιο λαμπερό από αυτό, όπως είναι το Αναστάσιμο Φως. Έτσι, σε ορισμένα μέρη της πατρίδας μας τη νύχτα της Ανάστασης ένας επίτροπος της Εκκλησίας ανεβαίνει στο καμπαναριό κρατώντας έναν αναμμένο δαυλό για να φωτιστεί ο τόπος από το Άγιο Φως και να προστατευθεί έτσι από το χαλάζι. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετεί και το άναμμα μεγάλων φωτιών τη νύχτα της Ανάστασης (Ν. Βαρδιάμπαση, Λαογραφία της Άνοιξης). Τέλος, ο Σενέκα μας πληροφορεί ότι για την αποτροπή του χαλαζιού παλαιότερα έσφαζαν ζώα διότι πίστευαν ότι «το αίμα περιέχει μια ισχυρή δύναμη ικανή να απωθήσει ένα χαλαζοφόρο σύννεφο» (Seneca, Naturales Quaestiones, Book IV 182).