Στην Πίνδο ο χειμώνας έρχεται νωρίς

Την 28^η Οκτωβρίου του 1940 το Απόσπασμα της Πίνδου του συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη είχε να καλύψει μέτωπο μήκους περίπου 70 χιλιομέτρων, το οποίο εκτεινόταν από την Κόνιτσα ως το Επταχώρι. Για την υπεράσπιση αυτού του μετώπου είχαν διατεθεί στον Δαβάκη δύο τάγματα πεζικού -ένα τρίτο τάγμα μπήκε αργά στη μάχη- με σοβαρές ελλείψεις οπλισμού, ιματισμού, υπόδησης και εφεδρικών πυρομαχικών, μια ίλη ιππικού και μιάμιση πυροβολαρχία. Απέναντι στο Απόσπασμα της Πίνδου, που αριθμούσε περίπου 2.000 άνδρες, βρέθηκε η Μεραρχία των Αλπινιστών «Τζούλια» συνολικής δύναμης 10.800 ανδρών. 

Στην «Τζούλια» είχε ανατεθεί η τολμηρή επιχείρηση να περάσει μέσα από τις φοβερές διαβάσεις της Πίν­δου και να δημιουργήσει επικίνδυνη για τους Έλληνες σφήνα με την αιχμή της στο Μέτσοβο. Αν η «Τζούλια» έφτανε στο Μέτσοβο, ο κορμός της Ελλάδας θα κοβόταν στα δύο. Στο ορεινό συγκρότημα της Πίνδου με τα μεγάλα υψόμετρα, τους χαώδεις γκρεμούς, τα λασπωμένα μονοπάτια, τα φουσκωμένα ποτάμια και τα χιόνια που έρχονται νωρίς δεν υπήρχαν επαρκείς δυνάμεις για την αναχαίτιση των Ιταλών. Το «απόσπασμα αυτοκτονίας» του Δαβάκη βρέθηκε μόνο του σε έναν άνισο αγώνα που έμελλε να κριθεί σε μάχες σώμα με σώμα.

Με την έναρξη της ιταλικής επίθεσης, οι ειδικά εκπαιδευμένες για ορεινές επιχειρήσεις δυνάμεις της «Τζούλια» εισέδυσαν με τόλμη στον ορεινό όγκο της Πίνδου, χρησιμοποιώντας δύο κυρίως συντάγ­ματα: το 8^ο  και το 9^ο. Τη δεύτερη μέρα της επίθεσης ο κύριος όγκος του 8^ου συντάγματος κινήθηκε προς την κατεύθυνση Πυρσόγιαννης - Βούρμπιανης, όπου για την αναχαίτισή του υπήρχαν μόνο δύο ελληνικοί λόχοι. Οι λόχοι κράτησαν όσο μπορούσαν κι έπειτα συμπτύχθηκαν. Από τη δύναμη αυτή μια διμοιρία γενναίων στρατιωτών υπό τον ανθυπασπιστή Καφαντάρη και το λοχία Σκυλογιάννη κινήθηκε βόρεια και εγκαταστάθηκε στην κορυφή της Κιάφας σε υψόμετρο 2.398 μέτρων. Εκεί, η ηρωική διμοιρία αμύνθηκε σθεναρά όλη τη νύχτα σε συνθήκες πολικού χειμώνα. Με το χιόνι να πέφτει συνέχεια και το κρύο να τρυπάει τα κόκκαλα, τα χέρια των υπερασπιστών της Κιάφας κάποια στιγμή ξύλιασαν. Δεν μπορούσαν πια να κρατήσουν τα όπλα και σε λίγο ο ένας μετά τον άλλο οι Έλληνες στρατιώτες άρχισαν να χάνουν τις αισθήσεις τους. Γράφει ο αντιστράτηγος ε. α. Αλέξανδρος Εδιπίδης: «Την νύχτα της 29^ης προς την 30^ή Οκτωβρίου η χιών επί της Κιάφας είχε φθάσει εις ύψος μισού μέτρου, οι δε Ιταλοί δεν επετίθεντο λόγω του ψύχους. Την κατάστασιν αυτήν ο λοχίας Σκυλογιάννης εγνώρισεν τηλεφωνικώς εις τον ταγματάρχην Αντωνόπουλον, προσθέτων ότι το μεγαλύτερο τμήμα της διμοιρίας και ο ανθυπασπιστής Καφαντάρης κατέκειντο αναίσθητοι εκ ψύχους. Κατόπιν τούτου ο ταγματάρχης διέταξε την εκκένωσιν της Κιάφας, αφ’ ετέρου δε δια φορείων μετέφερε τους παγοπλήκτους εις τον σταθμόν διοικήσεώς του. Ούτω την 30^η Οκτωβρίου η περιοχή η περιλαμβανομένη μεταξύ της Κιάφας και των βορείων παρυφών του όρους Σμόλικας κατείχετο υπό των Ιταλών» (Αλεξάνδρου Εδιπίδη, Ιστορία του Ελληνοϊταλικού και Ελληνογερμανικού Πολέμου 1940-1941. Εκδόσεις Σ. Τζηρίτα, 1959).

Στο νότιο άκρο του ορεινού μετώπου, σχεδόν ολόκληρη την ημέρα της 28^ης Οκτωβρίου, βασίλευε ανησυχαστική ηρεμία. Ξαφνικά, στις 5 το απόγευμα, μπροστά στους δύο λόχους του Αποσπάσματος της Πίνδου που βρίσκονταν στις περιοχές Μόλιστας και Καστάνιανης εμφανίστηκε ολόκληρο το  9^ο σύνταγμα της «Τζούλια». Οι λόχοι ανατράπηκαν και ο Δαβάκης σκέφθηκε να ζητήσει βοήθεια από το τάγμα προκαλύψεως της Κόνιτσας, που υπαγόταν στην VIII Μεραρ­χία. Όμως, δεν υπήρχε πλέον τηλεφωνική επικοινωνία και τη νύχτα της 28^ης Οκτωβρίου το Απόσπασμα της Πίνδου αναγκάστηκε να συμπτυχθεί, αλλού συντεταγμένα και αλλού με μεγάλη αταξία. Τον εφιάλτη, που είχε μόλις αρχίσει, θα τον ζούσε το Γενικό Στρατηγείο τις επόμενες τρεις μέρες, στη διάρκεια των οποίων η ιταλική απειλή στην Πίνδο πήρε δραματικές διαστάσεις. Όσο για τη συνέχεια, η τόλμη και η αντοχή της VIII Μεραρχίας στο Καλπάκι έδωσε το χρόνο στους μαχητές της Πίνδου να οργανώσουν τη νικηφόρα αντεπίθεσή τους.

Χρόνια Πολλά, φίλοι μου