Πόσο μπορούμε να αμφισβητούμε τα αποτελέσματα των επιστημονικών ερευνών για την κλιματική αλλαγή;

Από τη Διάσκεψη για το Κλίμα στη Βόννη

Τις προάλλες στη φιλική μετεωρολογική ιστοσελίδα Snow Report Forum έγινε αντιπαράθεση απόψεων για την κλιματική αλλαγή και ετέθη θέμα στο κατά πόσο ο καθένας μας μπορεί να αμφισβητήσει τα συμπεράσματα μιας σχετικής με το θέμα επιστημονικής έρευνας. Κατά τη γνώμη μου, αυτό μπορεί να γίνει με μια βασική προϋπόθεση: τα νέα συμπεράσματα να έχουν προκύψει από έρευνα που έγινε με τον ίδιο επιστημονικό τρόπο. Πάντως, στην ιστορία της επιστήμης σπανιότατα τα αποτελέσματα μιας έρευνας ανατρέπονται πλήρως από μια νέα έρευνα. Συνήθως διορθώσεις ή συμπληρώσεις γίνονται. Αν για παράδειγμα πάρουμε την έρευνα για το φως, το πρώτο συμπέρασμα του Νεύτωνα περί της σωματιδιακής του φύσεως δεν ανετράπη εξ ολοκλήρου από τους επόμενους φυσικούς. Διορθώθηκε και συμπληρώθηκε με βάση τα καινούργια ευρήματα.

Αν εστιάσουμε στο θέμα της κλιματικής αλλαγής που συντελείται τις τελευταίες δεκαετίες, το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να διευκρινίσουμε ότι μιλάμε για την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Το ότι το κλίμα αλλάζει συνεχώς είναι αποδεδειγμένο και η επιστημονική έρευνα έδειξε ότι οι αλλαγές του παρελθόντος έγιναν ερήμην των ανθρώπων και βασικά οφείλονταν σε αλλαγές του ποσοστού της ηλιακής ενέργειας που έφθανε στον πλανήτη μας (Κύκλοι Μιλάνκοβιτς, εκρήξεις ηφαιστείων κ.ά.).

Τις τελευταίες δεκαετίες τα βασικά συμπεράσματα στα οποία έχει καταλήξει η επιστημονική έρευνα για αυτά που συμβαίνουν στο κλίμα του πλανήτη μας είναι τα παρακάτω:

(α) Έχει ανέβει η μέση θερμοκρασία της Γης (άμεσες παρατηρήσεις αλλά και επιπτώσεις όπως το λιώσιμο των πάγων κ.λπ.).

(β) Δεν υπάρχει αύξηση του ποσοστού της ηλιακής ακτινοβολίας που φθάνει στη Γη.

(γ) Από το 1958 αυξάνεται συνεχώς η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. 

(δ)  Το διοξείδιο του άνθρακα είναι θερμοκηπικό αέριο. Η ανακάλυψη έγινε τον 19^ο αιώνα.

Οι επιστήμονες που προσπαθούν να εξηγήσουν το φαινόμενο  συνδέουν την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη με την αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρά του, επειδή ακριβώς το διοξείδιο του άνθρακα είναι θερμοκηπικό αέριο. Σύμφωνα με την  IPCC, το ποσοστό αβεβαιότητας στον παραπάνω συλλογισμό είναι εξαιρετικά μικρό.

Οι αρνητές της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής αμφισβήτησαν εξαρχής την παραπάνω σύνδεση με σειρά επιχειρημάτων, που, καθώς τα χρόνια περνούσαν και η πραγματικότητα τα διέψευδε, ένα-ένα εγκαταλείπονταν. Έτσι, η αρχική τους θέση ότι δεν υπάρχει άνοδος της θερμοκρασίας της Γης εγκαταλείφθηκε και αντικαταστάθηκε με τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος, για τη οποία επικαλούνται τις μεταβολές του παρελθόντος που δεν υπήρχε η έκλυση ανθρωπογενούς διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Όμως, φίλοι μου, δεν μπορούμε να επικαλούμαστε τις κλιματικές μεταβολές του παρελθόντος γιατί αυτό που συμβαίνει τώρα δεν έχει προηγούμενο. Τότε, λόγω αλλαγής του ποσοστού της ηλιακής ακτινοβολίας που έφθανε στη Γη, η άνοδος ή η πτώση της θερμοκρασίας προηγούνταν και ακολουθούσε η αύξηση ή η μείωση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρά. Τώρα συμβαίνει το αντίθετο: εμείς απελευθερώνουμε το αέριο στην ατμόσφαιρα και αυτό με τη σειρά του ανεβάζει τη θερμοκρασία. Λέτε να μην είναι επιστημονικά σωστή αυτή η αντιστροφή; Μα πρόκειται για τον ίδιο φυσικό νόμο!

Με δεδομένο ότι δεν υπάρχει κάποιο εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο που να εξηγεί τη συνεχιζόμενη άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη και η επικαλούμενη από ορισμένους εσωτερική μεταβλητότητα του κλιματικού συστήματος δεν επαρκεί για την εξήγηση του φαινομένου καθώς δεν ξεπερνάει τα 10 με 15 έτη, οι αρνητές της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής άλλαξαν βασικό επιχείρημα. Λένε συγκεκριμένα ότι δεν αποτελεί πρόβλημα το διοξείδιο του άνθρακα αλλά οι υδρατμοί, οι οποίοι είναι το ισχυρότερο αέριο του φαινομένου του θερμοκηπίου. Είναι πραγματικά συγκινητική η προσπάθειά τους να κρατήσουν μακριά από κάθε ενοχή το διοξείδιο του άνθρακα. Ακόμα και στο μεθάνιο των καλοκάγαθων αγελάδων ή το οξείδιο του αζώτου θα προσπαθήσουν να ρίξουν την ευθύνη προκειμένου να γλυτώσει το αγαπημένο τους αέριο! Αλλά ας γυρίσουμε στο θέμα των υδρατμών που από τη φύση του είναι πολύπλοκο.

Οι υδρατμοί είναι ένα από τα σπουδαιότερα αέρια του φαινομένου του θερμοκηπίου και για το λόγο αυτό παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη θέρμανση του πλανήτη. Σύμφωνα με τη NASA, απορροφούν πάνω από το 50% της γήινης ακτινοβολίας προς το διάστημα. Ακολουθούν τα σύννεφα με ποσοστό 25%  και το διοξείδιο του άνθρακα με ποσοστό 20%. Ωστόσο, η θεωρία της ατμοσφαιρικής φυσικής, που χρονολογείται από τον Arrhenius (1895), έχει επισημάνει ότι ακόμα και σχετικά χαμηλές ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα μπορούν να θερμάνουν την ατμόσφαιρα.

Οι υδρατμοί δεν ελέγχουν τη θερμοκρασία της Γης, αλλά ελέγχονται από τη θερμοκρασία του ατμοσφαιρικού αέρα, η οποία περιορίζει την ποσότητα των υδρατμών που μπορεί αυτός να συγκρατήσει. Όταν ο αέρας κορεσθεί από υδρατμούς ή όταν η θερμοκρασία του πέσει, γίνεται συμπύκνωση και οι υδρατμοί μετατρέπονται σε βροχή. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου ελέγχεται από τα μη συμπυκνούμενα αέρια και κυρίως από το διοξείδιο του άνθρακα. Αν δεν υπήρχε η αύξηση των ποσοτήτων των μη συμπυκνούμενων αερίων του θερμοκηπίου, η ποσότητα των υδρατμών στην ατμόσφαιρα δεν θα είχε αλλάξει με όλες τις άλλες μεταβλητές να παραμένουν οι ίδιες. Η άνοδος της θερμοκρασίας λόγω της αύξησης της συγκέντρωσης των μη συμπυκνούμενων αερίων στην ατμόσφαιρα δίνει τη δυνατότητα στον ατμοσφαιρικό αέρα να συγκρατήσει περισσότερους υδρατμούς, γεγονός που αυξάνει την επίδραση των μη συμπυκνούμενων αερίων (θετική ανάδραση). Υπάρχει όμως και η πιθανότητα η προσθήκη περισσότερων υδρατμών στην ατμόσφαιρα να έχει αρνητικό αποτέλεσμα ανάδρασης. Αυτό θα συμβεί αν οι περισσότεροι υδρατμοί οδηγήσουν στο σχηματισμό περισσότερων νεφών που ανακλούν προς το διάστημα την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία.

Οι κλιματολόγοι δεν ανησυχούν για τους υδρατμούς όσο ανησυχούν για το διοξείδιο του άνθρακα. Η απάντηση έχει να κάνει με το επί πόσο χρόνο παραμένουν αιωρούμενα στην ατμόσφαιρα τα αέρια θερμοκηπίου. Για τους υδρατμούς ο μέσος χρόνος είναι λίγες ημέρες, αλλά για το διοξείδιο του άνθρακα φθάνει ως τα 100 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν η ανθρώπινη δραστηριότητα προσθέσει άμεσα ή αφαιρέσει σημαντικές ποσότητες υδρατμών από την ατμόσφαιρα, δεν θα υπήρχε σταθερή συσσώρευσή τους όπως συμβαίνει με το διοξείδιο του άνθρακα. Όπως προαναφέρθηκε, το ποσό των υδρατμών στην ατμόσφαιρα καθορίζεται κυρίως από τη θερμοκρασία και κάθε πλεόνασμά τους χάνεται γρήγορα με τη συμπύκνωση. Αντίθετα, το επίπεδο του διοξειδίου του άνθρακα καθορίζεται από την ισορροπία μεταξύ πηγών και δεξαμενών αποθήκευσης και θα απαιτούσε εκατοντάδες χρόνια για να επιστρέψει στα επίπεδα πριν από την βιομηχανική εποχή, ακόμη και αν όλες οι εκπομπές σταματήσουν αύριο. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει όριο για το πόση βροχή μπορεί να πέσει, αλλά υπάρχει όριο για το πόσο επιπλέον διοξείδιο του άνθρακα μπορούν να απορροφήσουν οι ωκεανοί και οι άλλες «καταβόθρες» άνθρακα.