Το κλίμα των Ιωαννίνων

Παραλίμνιο τοπίο των Ιωαννίνων στις 25-1-2006.

Φωτ. Χαράλαμπος Καρανδεινός

Για τις επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού της περιόδου 1912-13 που οδήγησαν στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τον τουρκικό ζυγό καθώς και για τις δύσκολες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν στο διάστημα της πολιορκίας της πόλης, αναρτήθηκε πριν από δύο χρόνια άρθρο, σε τρεις συνέχειες, με τον τίτλο «Μου γράφεις μάνα μου, γραφή και με ρωτάς τι κάνω, στου Μπιζανιού την παγωνιά, το κρύο θα πεθάνω!» (Επιλογή ΕΠΙΚΑΙΡΑ,19-21/2/2016). Τιμώντας τη σημερινή επέτειο της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας της Ηπείρου από τους Οθωμανούς, αφιερώνουμε λίγες γραμμές στο κλίμα των Ιωαννίνων. Της όμορφης και ιστορικής αυτής πόλης η οποία επί εκατονταετίες ήταν «πρώτη στα άρματα, στα γρόσια και τα γράμματα». 

Μια σπουδαία περιγραφή του κλίματος των Ιωαννίνων έκανε ο ιστοριοδίφης και συγγραφέας Παναγιώτης Αραβαντινός (1811-1870) στο έργο του Χρονογραφία της Ηπείρου που εκδόθηκε λίγο μετά τα μέσα του 19^ου αιώνα. Γράφει ο Αραβαντινός: «Ο βαθμός του ψύχους κατά τον χειμώνα είναι ενίοτε μέγιστος, αλλά και τα καύματα των μηνών Ιουλίου και Αυγούστου εισίν ικανής αισθαντικότητας κατά το ημερήσιον διάστημα. Κατά τη νύκτα όμως η ατμόσφαιρα συνήθως δροσίζεται, και φέρει οπωσούν αναψυχήν εις το σώμα των κατά την ημέρα, υποφερόντων εκ του καύσωνος. Άμα δε κατά τον Αύγουστον άπαξ επέλθει υετός, έκτοτε τα καύματα παύουσι, και η ατμόσφαιρα δροσίζεται επαισθητώς».

Στα Γιάννενα οι χειμώνες είναι κρύοι -όχι όμως τόσο κρύοι όσο οι χειμώνες στις πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας- και τα καλοκαίρια ζεστά, όχι όμως τόσο ζεστά όσο τα καλοκαίρια στην Άρτα ή το Αγρίνιο. Σε κάθε περίπτωση, οι βροχομετρικοί και οι θερμοκρασιακοί δείκτες της πόλης επηρεάζονται σημαντικά από το ανάγλυφο της περιοχής και από την παρουσία της Παμβώτιδας. Τόσο σε μηνιαία όσο και σε ετήσια βάση, ο αριθμός ημερών βροχής και τα ύψη βροχής είναι υψηλά, λόγω του ότι η περιοχή βρίσκεται στις δυτικές πλαγιές της Πίνδου (ομβροπλευρά για τις ατμοσφαιρικές διαταραχές που έρχονται από τα δυτικά) και του γεγονότος ότι η πόλη, περιστοιχισμένη από ορεινούς όγκους, βρίσκεται μακριά από τη θάλασσα, με αποτέλεσμα την αυξημένη συχνότητα εκδήλωσης θερμικών όμβρων και καταιγίδων από τα μέσα της άνοιξης ως τις αρχές του φθινοπώρου.

Η Παμβώτιδα, ως πηγή θερμότητας και υγρασίας, παίζει ρόλο στο σημειούμενο υετό και κυρίως στο σχηματισμό ομιχλών. Από γενική άποψη, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι ο υδάτινος όγκος της λίμνης μειώνει την κλιματική τραχύτητα του χειμώνα, αλλά την ίδια εποχή η αυξημένη υγρασία που οφείλεται στην παρουσία της εντείνει την αίσθηση του ψύχους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ίνες των ρούχων μας, συλλαμβάνοντας υγρασία από τον αέρα, αποκτούν μεγαλύτερη θερμική αγωγιμότητα με αποτέλεσμα την αύξηση της απώλειας θερμότητας από το σώμα μας προς το περιβάλλον.

Στη μακραίωνη ιστορία των Ιωαννίνων πολλά καιρικά φαινόμενα έμειναν στην ιστορία λόγω της έντασης ή των επιπτώσεών τους στην πόλη και τα περίχωρά της. Αναφορές για πολύμηνες ή και πολύχρονες ξηρασίες, πλημμύρες, βαριές χιονοπτώσεις, καύσωνες και φοβερά κρύα υπάρχουν πολλές στα βιβλία και τα ημερολόγια παλαιών χρονικογράφων της πόλης. Επισημαίνεται ότι από όλα τα φαινόμενα περισσότερο μνημονεύονται οι περιπτώσεις πήξης των νερών της λίμνης.

Για να παγώσουν τα νερά μιας λίμνης, ο πρώτος από πλευράς σημαντικότητας παράγοντας είναι η χαμηλή θερμοκρασία του αέρα, η οποία όμως πρέπει να μείνει αρκούντως χαμηλή για διάστημα αρκετών ωρών. Η δια της ακτινοβολίας ψύξη των επιφανειακών νερών της λίμνης είναι σημαντική, αλλά μόνο τις ξάστερες νύχτες. Ο άνεμος με την αναταρακτική δράση του αρχικά δυσκολεύει το σχηματισμό της πρώτης κρούστας πάγου, αλλά όταν είναι πολύ ψυχρός αυτό ξεπερνιέται γρήγορα. Γενικά, οι παγωμένοι άνεμοι, αυξάνοντας το ρυθμό απαγωγής της θερμότητας από την πάνω επιφάνεια του πάγου, συντελούν σημαντικά στην  αύξηση του πάχους του πάγου. Σημειώνεται ότι ο Α-ΒΑ παγωμένος άνεμος που πνέει πάνω από τα νερά της Παμβώτιδας έχει σημαντική συμμετοχή και στη δημιουργία των περίφημων γλυπτών από πάγο που δημιουργούνται στα δένδρα, τα παγκάκια και τις άλλες κατασκευές που βρίσκονται κοντά στη λίμνη.

Χρόνια πολλά στους Γιαννιώτες-Καλημέρα σε όλους!