Όταν η Μάγχη και ο καιρός της προστάτευσαν τη Βρετανία από τους Ρωμαίους

Φέτος συμπληρώνονται 75 χρόνια από την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία που έλαβε χώρα στις 6 Ιουνίου 1944. Αφιέρωμα για τις καιρικές συνθήκες που επικράτησαν στην τεράστια εκείνη πολεμική επιχείρηση αναρτήθηκε στο μπλογκ στις 4 Ιουνίου 2014 με τον τίτλο «Η Σημαντικότερη Πρόγνωση Καιρού της Ιστορίας» (βλέπε ΕΠΙΛΟΓΗ ΕΠΙ-ΚΑΙΡΑ). Mε την ευκαιρία αυτής της επετείου, σκέφτηκα να αναφερθώ στο ρόλο που έπαιξε ο καιρός της Μάγχης, όταν ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς της αρχαιότητας διέσχισε το Αγγλικό Κανάλι από την αντίθετη πλευρά, επιχειρώντας να κατακτήσει τα Βρετανικά Νησιά.

Το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου του 55 π. Χ., ο Ιούλιος Καίσαρας, έχοντας υποτάξει τη Γαλατία, έστρεψε την προσοχή του προς τη Βρετανία. Η εποχή δεν ήταν κατάλληλη για επιχειρήσεις και ο Καίσαρας δεν είχε αυταπάτες ότι θα μπορούσε να καταλάβει τη χώρα των Κελτών σε μικρό χρονικό διάστημα. Όμως, τα πλούτη της Βρετανίας και περισσότερο η από μέρους του επίδειξη δύναμης με αποδέκτες, μεταξύ των άλλων, τους αντιπάλους του στη Ρώμη τον έκαναν να τολμήσει το επικίνδυνο εγχείρημα.  Ο Ιούλιος Καίσαρας συγκέντρωσε στο λιμάνι του Ιτίου, κοντά στη σημερινή Μπουλόν, στόλο 80 πλοίων, στα οποία θα επιβιβάζονταν δύο λεγεώνες συνολικής δύναμης 10.000 ανδρών. Το ιππικό των Ρωμαίων θα μεταφέρονταν με 18  φορτηγά πλοία από το Ambleteuse στο Ίτιο, για να κινηθεί προς τη Βρετανία ενωμένος πλέον ο ρωμαϊκός στόλος.

Αφού τελείωσαν οι προετοιμασίες της επιχείρησης, ο Ιούλιος Καίσαρας δεν είχε πια κάτι άλλο να κάνει από το να περιμένει τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες για να σαλπάρει προς τη Βρετανία. Ο ευνοϊκός καιρός ήλθε την 25^η Αυγούστου με τη μορφή ενός ελαφρού Ν-ΝΔ ανέμου, συνηθισμένου στη Μάγχη τη θερινή περίοδο.  Όμως, οι άνεμοι αυτοί ,ενώ επέτρεπαν στον κυρίως στόλο του Καίσαρα να διασχίσει τη Μάγχη, δεν ήταν ευνοϊκοί για την πλεύση των 18 φορτηγών πλοίων από το Ambleteuse στο Ίτιο. Ο Καίσαρας, για να μη χάσει τη ευκαιρία του καλού καιρού, διέταξε τους ιππείς να πάνε δια ξηράς στο Ambleteuse, προκειμένου να γίνει εκεί η επιβίβαση. Αφού έτσι τακτοποίησε τα πράγματα, ο Ρωμαίος ηγέτης, ξεκίνησε για τη Βρετανία τη νύχτα της 25^ης προς την 26^η Αυγούστου, εκμεταλλευόμενος τόσο τον ευνοϊκό άνεμο όσο και την παλίρροια. Όταν ο Καίσαρας περνούσε έξω από το Ambleteuse, είδε τα φορτηγά πλοία του να είναι ακόμα αγκυροβολημένα, αλλά συνέχισε το ταξίδι του, εκτιμώντας ότι κάποια στιγμή κι εκείνα θα ακολουθήσουν. Αυτό όμως δεν συνέβη ούτε τις επόμενες τρεις ημέρες.

Την 26^η Αυγούστου, οι Ρωμαίοι αντίκρισαν τα λευκά βράχια του Ντόβερ, αλλά προς μεγάλη τους στεναχώρια είδαν να τους περιμένουν στις ακτές απειλητικοί Βρετανοί πολεμιστές με ιππικό και πολεμικά άρματα. Με αυτές τις συνθήκες, η μόνη ελπίδα του Ιουλίου Καίσαρα για να κάνει επιτυχημένη απόβαση ήταν το ιππικό του. Όμως τα πλοία του δεν φαίνονταν στον ορίζοντα και ο Ρωμαίος στρατηγός αφού μάταια επί ώρες τα περίμενε, κινήθηκε βορειοανατολικά με τους Βρετανούς να κινούνται επί των ακτών παράλληλα με αυτόν. Τελικά, τα ρωμαϊκά πλοία έριξαν άγκυρα ανοιχτά του σημερινού Deal και οι άνδρες του Καίσαρα πέφτοντας στο νερό πλησίασαν τις ακτές κάτω από βροχή βελών και ακοντίων των Βρετανών. Οι λεγεωνάριοι μετά από άγρια πάλη κατάφεραν να βγουν στην παραλία, όπου δημιούργησαν πρόχειρο καταυλισμό. 

Τις μέρες που ακολούθησαν οι Βρετανοί άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους Ρωμαίους εισβολείς για τη σύναψη ειρήνης, ώσπου ξαφνικά την 30^η Αυγούστου εμφανίστηκαν στον ορίζοντα τα 18 πλοία που μετέφεραν το ιππικό του Καίσαρα. Οι Ρωμαίοι πήραν αμέσως το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις, καθώς με την άφιξη του ιππικού τους θα μπορούσαν πλέον να προχωρήσουν εναντίον του εχθρού. Όμως, ο καιρός  δεν ήταν με το μέρος τους. Μια ξαφνική  θύελλα χτύπησε τα πλοία με το ιππικό και τα ανάγκασε να επιστρέψουν κακήν κακώς στη Γαλατία. Και σαν να μην έφθανε αυτό, η θύελλα συνέπεσε με μια εξαιρετικά υψηλή παλίρροια και πολλά από τα πλοία του Καίσαρα που ήταν αγκυροβολημένα στην παραλία ναυάγησαν . Βλέποντας την εξέλιξη των πραγμάτων, οι Βρετανοί αναθάρρησαν και άρχισαν να συγκεντρώσουν και πάλι τις δυνάμεις τους.

Οι Ρωμαίοι βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση. Οι ζημιές στα πλοία από τη θύελλα, η έλλειψη τροφίμων και η εντεινόμενη απειλή των Βρετανών συνέθεταν τη ζοφερή κατάσταση που έπρεπε άμεσα να αντιμετωπίσουν. Χωρίς χρονοτριβή  άρχισαν την επισκευή των πλοίων, ενώ παράλληλα έκαναν επιδρομές στην ενδοχώρα για τη συλλογή τροφίμων. Οι επιδρομές αυτές είχαν μεγάλο ρίσκο λόγω του σκληρού ανταρτοπόλεμου των Βρετανών και λίγο έλειψε να οδηγήσουν στην ολοκληρωτική καταστροφή μιας από τις λεγεώνες τους. Επιδίωξη του Καίσαρα ήταν να φέρει τους αντιπάλους του σε τακτική μάχη, κάτι που κάποια στιγμή πέτυχε. Στη σφοδρή σύγκρουση οι πειθαρχημένες ρωμαϊκές λεγεώνες νίκησαν τους Βρετανούς οι οποίοι είχαν μεγάλες απώλειες. Ωστόσο, οι προοπτικές για τους Ρωμαίους δεν ήταν καλές. Η έλλειψη ιππικού και τροφίμων και κυρίως ο επερχόμενος χειμώνας  ήταν αυτά που έκαναν τον Καίσαρα να αποφασίσει την επιστροφή του στη Γαλατία. Ο Καίσαρας επιχείρησε να κατακτήσει τα Βρετανικά νησιά και την επόμενη χρονιά, αλλά και πάλι χωρίς ουσιαστική επιτυχία. Η ολοκλήρωση της κατάκτησης της Βρετανίας από τους Ρωμαίους θα γίνει το 43 μ. Χ. επί αυτοκράτορα Κλαυδίου. Στους αιώνες που ακολούθησαν η Μάγχη προστάτευσε πολλές φορές τους Βρετανούς από τους Ισπανούς, τους Γάλλους και τους Γερμανούς, οι οποίοι επιχείρησαν ή σχεδίαζαν να επιχειρήσουν τη διάσχισή της με σκοπό την κατάκτηση των νησιών τους.

Πηγές:

Nathan Braman, Caesar's invasion of Britain, University of Lethbridge, 2011 (από την εργασία αυτή πάρθηκε το σχεδιάγραμμα του παρόντος άρθρου). 

Ιουλίου Καίσαρα, Απομνημονεύματα περί του Γαλατικού πολέμου, 4.28-36.

G. Terence Meaden, Weather Charts for 30 August 55BC, The Day of the Gale in South-East Kent and the Straits of Dover when Julius Caesar invaded Britain. The International Journal of Meteorology vol. 37, pp145-154.