Το μελτέμι και οι Τούρκοι

Όταν ο γειτονικός λαός πρωτοεμφανίστηκε στο Αιγαίο, έμαθε από τους ντόπιους για τους ανέμους και τους καιρούς του. Τα ονόματα των ανέμων και των καιρών που βρήκαν οι Τούρκοι ήταν παλιά όσο και η ιστορία της περιοχής, στην οποία έζησαν κατά σειρά οι αρχαίοι Έλληνες, οι Βυζαντινοί και για κάποιους αιώνες οι Φράγκοι. Αναφορικά με τους σταθερούς καλοκαιρινούς βόρειους ανέμους, που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν ετησίες, οι Τούρκοι τους έδωσαν το όνομα μελτέμια. Οι γείτονες τη διάκριση των ετησίων από τους αρχαίους Έλληνες σε προδρόμους ετησίες, κυρίως ετησίες και μετόπωρους ετησίες την έκαναν με δικό τους τρόπο. Ως κατ’ εξοχήν γεωργικός λαός, χρησιμοποίησαν ονόματα φρούτων με βάση τη σειρά ωρίμανσής τους από τα τέλη της άνοιξης ως τα τέλη καλοκαιριού. 

Έτσι, μιλούν για μελτέμι του κερασιού (κιράζ-μελτέμ), μελτέμι του πεπονιού (καβούν-μελτέμ) και μελτέμι του σταφυλιού (ουζούμ-μελτέμ). Πέρα από αυτά, για το μελτέμι που «ξυνίζει» από τη σφοδρότητά του χρησιμοποιούν τον όρο τσάνερο ή τζάνερο-μελτέμ (ξινό κορόμηλο-μελτέμι), ενώ το μελτέμι που προκαλεί βαριά μεγάλα κύματα το ονομάζουν μπακλά-μελτέμ (των δύσπεπτων κουκιών-μελτέμι). Τέλος, για τα μεγάλης έντασης και εμμονής αυγουστιάτικα μελτέμια χρησιμοποιούν τον όρο γαϊδουρομελτέμια.

Σύμφωνα με την κυρίαρχη άποψη, η λέξη μελτέμι είναι αυθεντικά τουρκική. Ωστόσο, εγείρονται ερωτηματικά γιατί οι Τούρκοι δεν υπήρξαν ποτέ ναυτικοί σε σημείο που να ονοματίσουν με τη γλώσσα τους γεωγραφικές-ναυτικές λέξεις, ναυτικά παραγγέλματα ή ανέμους. Χρησιμοποίησαν παραφθαρμένες τις λέξεις που βρήκαν. Για παράδειγμα, οι τουρκικές λέξεις Λοντός (νοτιοδυτικός άνεμος) και Ποϊράζ (βορειοανατολικός άνεμος) έχουν ως αφετηρία τις δικές μας λέξεις Νότος και Βορράς. Όμως, δεν ήταν μόνο ελληνικές οι λέξεις που με αυτό τον τρόπο πέρασαν στην τουρκική γλώσσα. Ήταν και γαλλικές, ιταλικές κ.ά. Με αυτά τα δεδομένα, είναι πιθανό η λέξη μελτέμι να αποτελεί παραφθορά της γαλλικής λέξης mal-tem(ps) που σημαίνει κακοκαιρία. Κατ’ ανάλογο τρόπο προέκυψε το όνομα Τρελός που απέκτησε τα μεσαιωνικά χρόνια ο Υμηττός. Το όνομα αυτό προήλθε από παραφθορά της γαλλικής λέξης tres long που σημαίνει πολύ μακρύ (βουνό). Το ίδιο συνέβη με το στενό Καφηρέα που ονομάστηκε Κάβο Ντόρο από παραφθορά της ιταλικής λέξης Κάβο Ντούρο που σημαίνει σκληρό, δυσκολοπέραστο ακρωτήριο.

Καλό Σαββατοκύριακο, φίλοι μου