Ο Βοριάς, η Νοτιά και τα φίδια!

Ιανουάριος 2021, Θεσπρωτία.
Φωτ. Γιάννης Καλόγηρος 

Στην Ελλάδα οι κυριότεροι άνεμοι είναι ο Βοριάς και ο Νοτιάς. Όπως έγραψε ο Αριστοτέλης: «Επί των πνευμάτων λέγεται τα μεν βόρεια, τα δε νότια, τα δ’ άλλα τούτων παρεκβάσεις». Στους συγκεκριμένους δύο ανέμους αποδίδονται διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ο Βοριάς, τον οποίο ο Πίνδαρος αποκαλεί Βασιλέα των Ανέμων και ο λαός Δεληβοριά ή κυρ Βοριά, έχει αρρενωπά χαρακτηριστικά και από τον καιρό του Ησιόδου θεωρείται ότι είναι ο ισχυρότερος από όλους τους ανέμους. Ο πατέρας της Λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης λέει ότι ο Βοριάς είναι: «Οξύς και οργίλος, πικρός, δεινώς κολάζων τους περιφρονούντας την δύναμιν αυτού» (Ν. Γ. Πολίτη, Δημώδεις Μετεωρολογικοί Μύθοι).

Η λαϊκή σκέψη έπλασε αντιστικτικά προς τη μορφή του Βοριά εκείνη του Νοτιά. Ο Νοτιάς είναι βέβαια και αυτός ισχυρός άνεμος, αλλά στη λαογραφία δεν δίνεται έμφαση στη δύναμή του. Περισσότερο προβάλλονται οι δυνατότητές του να μαλακώνει τη δριμύτητα του χειμώνα, να λειώνει τα χιόνια και τους πάγους και να φέρνει το νερό για να γεμίσουν τα πηγάδια και να ποτιστούν τα σπαρτά. Αυτές οι διαφορές είναι εκείνες που έδωσαν στο Νοτιά «θηλυκά» χαρακτηριστικά σε αντίθεση με τα «αρσενικά» χαρακτηριστικά του Βοριά. Έτσι εξηγείται γιατί σε ορισμένες περιοχές της χώρας ο Νοτιάς αποκαλείται (η) Νοτιά ή Νοθιά (Κρήτη).


Σε ορισμένες λαϊκές παραδόσεις ο Βοριάς φέρεται να μαλώνει με τη Νοτιά, επειδή η Νοτιά παραπονέθηκε γιατί το χειμώνα τραβάει (πνέει) ο Βοριάς και δεν αφήνει και αυτήν να τραβήξει. "Από τότε και ύστερα τραβάει και η Νοτιά τον χειμώνα αλλά από τη γλύκα που έκανε ο καιρός γιόμισε ο τόπος φίδια. Τα φίδια πηγαίνανε να πάρουν την κόρη της Νοτιάς. Η Νοτιά τότε παρακάλεσε τον Βοριά να την απαλλάξει από αυτό το κακό. Ο Βοριάς είπε στη Νοτιά να κάμει πως δίνει την κόρη της στα φίδια, αλλά να καταφέρει το συμπεθερικό να πάει για τη νύφη από εκεί που τραβάει αυτός. Η Νοτιά έκαμε έτσι. Κατάφερε τα φίδια να πάνε από εκεί. Μόλις το συμπεθερικό του φιδιού ξεκίνησε φύσηξε ο Βοριάς τον χειμώνα γιατί αν δεν τραβούσε θα γινότανε πολλά φίδια και θα μας έτρωγαν" (Δ. Λουκόπουλου, Αιτωλία).

Καλή Κυριακή, φίλοι μου

29 σχόλια:

  1. Κύριε Ζιακόπουλε ως ορεινός δώσατε τα χαρακτιριστικά που δίνουν οι στεριανοί,αν ρωτήσετε τους θαλασσινούς θα σας πουν πόσο φοβούνται τον νοτιά καθώς ο βοριάς έιναι απλά παιχνιδιάρης στην Ελλάδα αλλά ο νοτιάς έχοντας μεγαλύτερο πεδίο ανάπτυξης εχει πολλά κρυφά σημεία(βουβά κύματα)'Θωμάς"

    υ.γ.πείτε μας αν κάποια στιγμή μέσα τον φεβρουάριο θα αναπτυχθεί κανένας εμποδισνός της προκοπής!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. "Θωμά",στο πρόγραμμα γράφει λαογραφία, όχι ναυτιλία!

      Διαγραφή
    2. δεν διαφωνώ....στην λαογραφία λοιπόν και στα ορεινά...της Μακεδονίας ο βοριάς ταυτίζεται με την διεύθυνση που έρχεται ο διάβολος,αν παρατηρήσετε την πύλη και τις πεζούλες ενός νεκροταφείου θα δείτε ότι η πύλη είναι χτισμνένη μετωπικά στον βοριά και συνηθως έχει εέναν άγγελο να την φυλά ενώ η πεζούλα είναι πιο ψηλή στην βόρεια πλευρά της και για προστασία αλλα και για να αποτρέψει την εισοδο του κακού."θωμάς"

      εναν εμποδισμό και ας είναι των 1020-25.

      Διαγραφή
  2. ---Ό,τι ισχύει για τους ανέμους,ισχύει,τελικά,κατά τον Αριστοτέλη,και για τα πολιτεύματα.Δημοκρατία-Ολιγαρχία,τα κύρια,τα δε λοιπά "παρεκβάσεις".

    ---Ενδιαφέρον και το έργο του Ιπποκράτη "Περί αέρων, υδάτων,τόπων".Εκεί ο πατέρας της Ιατρικής,υποστηρίζει ότι,μεταξύ άλλων,ο προσανατολισμός(επικρατούντες άνεμοι) επηρεάζει ερκετά την υγιεινή ατόμων ή και ολόκληρων πόλεων.

    ---"Αέρας τα φυσάει τα πλατανόφυλλα,θεός να τα φυλάει τα Ελληνόπουλα".Από δημοτικό τραγούδι.

    ---Έχω και μια παροιμία για τον Βοριά (τραμουντάνα),αλλά εμπίπτει στις διατάξεις......περί ασέμνων!..........Π.Α.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. «Νοθιά! Το θηλυκό θεριό της Αφρικής, που βασιλεύει τον πιο πολύ καιρό στην Κρήτη. Η Νοθιά έχει ονόματα πολλά στη γλώσσα του λαού. Τη λένε μαργιόλα, επίβουλη, ρημάχτρα, ζεστό θεριό, γλωσσού, χαδιάρα σεβνταλού στρίγγλα. Τη νοιώθουν σα γυναίκα και την ονοματίζουν ανάλογα με τη συμπεριφορά της κάθε φορά. Έρχεται κάποτε το καλοκαίρι ζεστή σα λόχη καμινιού, ζεστό θεριό, μαραίνει τα περβόλια και τ’ αμπελόφυλλα και «βράζει» τα ζωντανά. Το φθινόπωρο πέφτει πάνω στις ώριμες ελιές σαν στρίγγλα, τις στρώνει στη γη και τις αφανίζουν οι βροχές. Το χειμώνα μουρμουρίζει πάνω στα γυμνά κλαδιά σαν άκακη γλωσσού γυναίκα και παίζει και ξεπαγώνει τα μικρά χόρτα, μαργιόλα και χαδιάρα. Γλυκαίνει τις αυγές, στεγνώνει τη γη και δίδει κουράγιο στις αμυγδαλιές ν’ ανθίσουν. Οι αγρότες τη υποδέχονται με χαρά, σαν άτακτο αγαπημένο παιδί» (Νίκου Αγγελή, Νοθιά, ένας ζωντανός άνεμος, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 7-5-1961).
      Είμαι υπότροπος, Π.Α., αλλά ελπίζω να τη γλυτώσω, κρυπτόμενος πίσω από το μακαρίτη δημοσιογράφο και συγγραφέα Νίκο Αγγελή.

      Διαγραφή
    2. Προσοχή!,διότι το καθ υποτροπήν εγκληματείν συνεπάγεται μείζονα ποινήν.Πάντως εγώ ως ένορκος,μετά απ αυτό το κείμενο,θα ψήφιζα υπέρ της απαλλαγής!.....Π.Α.

      Διαγραφή
  3. Επειδή δεν είμαι και τόσο γνωστής...έχει ξανασυμβεί να υπάρξει ποτέ άλλος χειμώνας που να είχε τετοια επιμονή σε θερμές εισβολές και μάλιστα με διάρκεια από την αρχή του Δεκεμβρίου κιόλας;
    Θέλω να πω,έχουν ξαναυπαρξει ζέστοι χειμώνες,ζεστοί φλεβαρηδες και δεκεμβρηδες αλλά τετοια εμμονή φέτος μου φαίνεται άνευ προηγούμενου...χώρια που Αττική νησιά και Κρήτη ειδικά είδαν απειροελάχιστες βροχοπτώσεις μέχρι στιγμης.
    Γιατί επιμένει αυτή η δυτική νοτιοδυτική κυκλοφορία φέτος που μας μεταφέρει συνεχώς θερμές αέριες μάζες;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Εννοείτε έχει ξανά συμβεί τέτοιου τύπου χειμώνας ουκ ολίγες φορές στη χώρα μας φίλε.

      Διαγραφή
  4. Μαύρο φίδι που μας έφαγε φέτος δάσκαλε!! Καλησπέρα από συννεφιασμένη και οσονούπω βροχερή Παραμυθια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ιανουάριος Φεβρουαριος 1987 το πουλόβερ ήταν υπεραρκετό!! Όταν όλη η Ευρώπη είχε παγώσει! Ακολούθησε ο Μάρτιος με απίστευτο χιόνι σε διάρκεια κ ποσότητα γι την εποχή! Χειμώνας 1983 ανύπαρκτος! Χειμώνας 1949 1950 απ ότι μου έλεγαν οι γονείς μου άναψαν για λίγο σόμπες τα Χριστούγεννα για το καλό!! Ο κ Ζιακοπουλος που τον χαιρετώ άπω Βόλο θα ξέρει λόγω αρχείων κ επιστημονικής κατάρτισης πολύ περισσότερα!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Στην πεδινη Καρδίτσα οταν έχει το παγωνιά και φυσά βοριάς, υπάρχει μια έκφραση που λέει"απόψε θα ψήσει τα φίδια".Δεν ξέρω που στηρίζεται.Ισως να έχει ως σχέση με την ιστορία που αναφέρεται.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Λοιπόν με την ελπίδα νας μας υποσχεθείτε μία ψυχρή εισβολή στον Φεβρουάριο συνεχίζω,στην ορεινή Δυτ. Μακεδονία ο νοτιάς είναι αδιάφορος καθώς δεν μας επηρεάζει αντίθετα ο άνεμος που είναι πιο επικύνδηνος είναι ο ΝΑ η Ανατολικός(Σύγκλιση,θερμό μέτωπο)ο οποίος είναι και υετοφόρος ειδικά όταν διαδέχεται μια ψυχρή εισβολή.
    Τον ρόλο του ανεμοδείκτη έιχε ο καπνός από το τζάκι,του οπτήρα ο πιτσιρικάς που ήταν συνέχεια έξω και του προγνώστη βάρδιας σε 24ωρη βάση η γιαγια (μπαμπο) που περίμενε τα στοιχεία από τον οπτήρα.Οταν η αναφορά έλεγε αέρας από τον ήλιο τότε ο προγνώστης έβγαζε το έκτακτο δελτιο επικυνδηνων καιρικών φαινόμενων που δεν ήταν άλλο από το "λελελελε" δλδ ποιος ξέρει τι μας περιμένει.!"θωμάς"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Μήνυμα-φαεινή ιδέα.Οποιος θέλει να ενημερωθεί εποπτικά για τους οκτώ κύριους" αέρηδες",δεν έχει παρά να επισκεφθεί το ομώνυμο οκταγωνικό μνημείο του 1ου αιώνα π.χ.,στην Πλάκα!.---Π.Α.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μια παροιμία λέει "όξω βοριά βρεχούμενο και νότο νυχτωμένο".
    Στην Κρήτη οι μεγαλύτερες εντάσεις ανέμου έχουν παρατηρηθεί με νοθιά στα βόρεια παράλια και με βοριά στα νότια - για ευνόητους λόγους. Εγώ λατρεύω και τους δύο. Σε ορισμένους χειμώνες απουσιάζει εντελώς το νότιο ρεύμα, σε άλλους δεν λέει να φύγει (όπως στον φετεινό). Το κακό είναι ότι στη βόρεια ακτή χωρίς βοριά δύσκολα βρέχει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Τη δύναμη του Βοριά εξυμνεί το γνωστό τραγούδι του κυρ Βοριά ο οποίος βούλιαξε το καράβι του υπερόπτη καπετάνιου που αψήφησε την ορμή του:
      «Ο κυρ Βοριάς εμήνυσε μαντάτο στα καράβια:
      - Καράβια π' αρμενίζετε, κάτεργα που κινάτε,
      τρέξετε στα λιμάνια σας, γιατί θε να φυσήξω...»
      Σε μια παραλλαγή του τραγουδιού, που είναι κρητικής προέλευσης, την τύχη του παράτολμου καπετάνιου είχε και ο βοσκός που αγνόησε τις προειδοποιήσεις του κυρ Βοριά και έχασε τα ζώα του από το πολύ χιόνι και το κρύο: και να χιονίσει θέλω.
      «Ο κυρ Βοριάς εμήνυσε μαντάτο στσοι μαδάρες
      -Τα ‘ζα μαζώνετε, βοσκοί, και να χιονίσει θέλω…»

      Διαγραφή
  10. Όταν βγαίνουν φίδια έρχεται και η άνοιξη το συγκεκριμένο στην εικόνα εμείς το λέμε τυφλιτη και είναι από τα πρώτα πρώτα που βγαίνουν με τις πρώτες ζεστουλες ακυνδινο , φέρνοντας και την Άνοιξη.χρηστος από Οθρυ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Οι Γιαννιωτες μεγάλης ηλικιας κυρίως στα χωριά λένε τραβάει αέρας και όχι φυσάει π.χ.τραβαει βοριάς δεν θα βρέξει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Η νοτιά όπως την αποκαλούσαν λοιπόν θα αποδειχθεί "άγριο θηλυκό" όπως φαίνεται κ στην αρχή του Φεβρουαρίου.
    Τονίζω λοιπόν ότι σύμφωνα κ με τα τελευταία στοιχεία από εδώ κ στο εξής(ήδη βρέχει στα δυτικά κ την περιοχή μου) κ μέχρι την Τρίτη το βράδυ αναμένονται πολλές κ έντονες βροχές με διάρκεια πού λόγω τού υπέρ κορεσμένου εδάφους πιθανόν να δημιουργήσουν κ πάλι προβλήματα σε αρκετές ηπειρωτικές δυτικές περιοχές.
    Ιδιαίτερη προσοχή τις επόμενες ώρες κ αύριο στα νοτιότερα τμήματα της Ηπείρου στα δυτικά ορεινά της Θεσσαλίας κ στην κεντρική κ ανατολική Αιτωλοακαρνία όπου αναμένονται πάνω από 40 με 50mm κ έως την Τρίτη το βράδυ πάνω από 70 με 80mm(στα ορεινά ακόμη παραπάνω), υετός ικανός σε συνδυασμό των προηγούμενων πλημμυρών να δημιουργήσει εκ νέου προβλήματα.
    Προσοχή λοιπόν από αυτή την εμμονή τού καιρού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Και μια μεταφορική χρήση της νοτιάς,ποιητική αδεία , "οξειδώθηκα μεσ τη νοτιά των ανθρώπων...".Αξιον εστί,Οδ.Ελύτη.------Π.Α.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Επιτρέψτε μου να επανέλθω στη ναυτική παροιμία που ανέφερα ("όξω βοριά βρεχούμενο και νότο νυχτωμένο"), μια και πολλά χρόνια προσπαθώ να δω αν έχει βάση : Το πρώτο μέρος, για μας τους προσήνεμους, το καταλαβαίνω, αφού ο βοριάς που συνοδεύεται από κατακρημνίσματα έχει μέλλον. Υπάρχει όμως κάποια αλήθεια στο ότι ο νότος που φυσάει νύχτα είναι ισχυρότερος ; Η μόνο το γνωμικό έγινε ποιητική αδεία ;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αν η παροιμία αναφέρεται στη Β. Κρήτη και το "όξω" έχει αποτρεπτική σημασία, είναι πιθανό να σημαίνει ότι ο "νυχτωμένος νότος" το πρωί θα έχει αντικατασταθεί από βρεχούμενο βοριά.

      Διαγραφή
  15. Τελειωσε ο Ιανουάριος με 442 mm βροχής στα Γιάννενα καταρριπτοντας το ρεκόρ του Νοεμβρίου το 2010 με 386mm.Στην κοζανη το 2020 το ύψος βροχόπτωσης ήταν 437mm.
    Καλημέρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Και στη Θεσσαλονίκη είχαμε έναν από τους βροχερότερους Γενάρηδες από τότε που έχουμε στοιχεία με - μη γελάσετε - 100 mm περίπου!

      Διαγραφή
  16. Φεβρουάριος .Τελευταίος μήνας του ημερολογίου των Ρωμαίων.Σημαίνει "καθαρτικός",διότι κατά τη διάρκειά του γινόντουσαν από τους Ρωμαίους τελετές καθαρμού και εξαγνισμού,προκειμένου να υποδεχθούν "κεκαθαρμένοι" τον καινούργιο χρόνο.
    " Μεθυσμένος "καλείται μεν,αλλά μέχρι στιγμής τον βλέπω να πίνει μόνο...σανγκρία.Έτσι δεν γίνεται δουλειά.Να πιεί και κανένα τσιπουράκι 60άρι,να φέρει και καμιά χιονοκατεβασιά έγκαιρα.Αλλωστε αυτή είναι της απολύτου αρμοδιότητός του και του ρεπερτορίου του.Δάσκαλε διαφαίνεται κάποιο "αυστηρό ποτό "για το προσεχές μέλλον?.
    Καλημέρα,καλή εβδομάδα,καλό μήνα σε όλους.-------Π.Α.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Ο δεύτερος σταθμός που είναι εγκατεστημένος στην ευρύτερη περιοχή των Ιωαννίνων (Ελεούσα, υψόμετρο 472m) κατέγραψε 543.6mm.

    ΑπάντησηΔιαγραφή