Περί της καταστολής του χαλαζιού

 

Α) Ιστορική αναδρομή

Στην Ευρώπη, οι πρώτες προσπάθειες καταστολής του χαλαζιού χρονολογού­νται από το 14ο αιώνα, όταν επικρατούσε η άποψη ότι ο ήχος από τις καμπάνες των εκκλησιών ή ο θόρυβος από την πυροδότηση κανονιών μπορούσαν να αποτρέψουν την πτώση του χαλαζιού. Ωστόσο, η άποψη της χρησιμοποίησης των κανονιών για την αποτροπή σχηματισμού χαλαζοκόκκων μεγάλης διαμέ­τρου εδραιώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Στα πλαίσια αυτής της πρακτικής, ο Αυστριακός παραγωγός κρασιού Άλμπερτ Στίγκερ δοκίμασε το 1896 ένα αντιχαλαζικό κανόνι σε μια περιοχή με οπωροφόρα δέντρα στη Στυρία. Ήταν ένα ολμοβόλο των 3 εκατοστών που είχε μονταρισμένο πάνω του το φουγάρο μιας ατμομηχανής. Η τεχνική αυτή είχε άδοξο τέλος, καθώς, πέρα από την άκρως αμφιλεγόμενη αποτελεσματικότητά της, η μαζική της εφαρμογή προκάλεσε πολλά δυστυχή­ματα.

Από το 1948 ως το 1952 Ελβετοί μετεωρολόγοι εκτέλεσαν ένα πείραμα με εκρηκτικούς πυραύλους στο Τέσσιν, αλλά δεν διαπίστωσαν διαφορές ανάμεσα σε προστατευμένες και μη προστατευμένες περιοχές. Στην Κένυα σε παρόμοιο πρόγραμμα ρίχτηκαν πάνω από 10.000 βλήματα σε περίοδο τεσσάρων χρό­νων, αλλά η επιτυχία που αναφέρθηκε δεν αποδείχθηκε επιστημονικά.

Στα χρό­νια που ακολούθησαν, αναπτύχθηκαν νέες μέθοδοι καταστολής του χαλαζιού οι οποίες στηρίζονταν στη σπορά των καταιγιδοφόρων νεφών με χημικές ουσίες και κυρίως με ιωδιούχο άργυρο. Οι εμπορικές εταιρείες καλλιέργησαν και πάλι μεγάλες προσδοκίες, εκμεταλλευόμενες την αγωνία των παραγωγών για τη σο­δειά τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι τη δεκαετία του 1970 στη Δ. Ευρώπη πουλιούνταν ελεύθερα μικροί φορητοί χαλαζοπύραυλοι με βεληνεκές περίπου 2 χιλιομέτρων. Οι αγρότες που τους αγόραζαν τους χρησιμοποιούσαν οι ίδιοι, όταν έβλεπαν ότι πάνω από τα χωράφια τους αναπτύσσονταν ογκώδεις σωρεί­τες που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε σωρειτομελανίες. Οι ειδικοί αμφισβή­τησαν την αποτελεσματικότητα αυτής της διαδικασίας από την αρχή, επειδή το βεληνεκές των πυραύλων ήταν μικρό και δεν μπορούσαν με αυτό τον τρόπο να μεταφερθούν στο εσωτερικό του νέφους ικανοποιητικές ποσότητες από το υλικό σποράς. Στις μέρες μας, τα προγράμματα καταστολής του χαλαζιού εκτελούνται από εταιρείες στελεχωμένες με εξειδικευμένο προσωπικό και εξοπλισμένες με τα κατάλληλα μέσα.

 Β) Σύγχρονες αντιχαλαζικές εφαρμογές

Η πρώτη σύγχρονη θεωρία καταστολής του χαλαζιού με τη διαδικασία της σποράς των σωρειτομελανιών αναπτύχθηκε από Αμερικανούς τροποποιητές και­ρού και ονομάστηκε θεωρία της υπερεμφύτευσης. Η θεωρία αυτή στηρίζεται στην υπόθεση ότι αν σε ένα καταιγιδοφόρο νέφος εισάγουμε πολλούς παγοπυρή­νες, αυτοί δρουν ανταγωνιστικά σε ό,τι αφορά την «κατάκτηση» των διαθέσιμων υπέρψυχρων υδροσταγονίδιων του νέφους, με τελικό αποτέλεσμα την αποτροπή δημιουργίας χαλαζοκόκκων μεγάλης διαμέτρου. Μια άλλη λύση αποτροπής αυ­τού του ενδεχομένου είναι η παγοποίηση των υπέρψυχρων υδροσταγο­νιδίων του νέφους με την εισαγωγή τεχνητών παγοπυρήνων. Ο στόχος στην περίπτωση αυτή είναι να παγοποιήσουμε τα υπάρχοντα υπέρψυχρα υδροστα­γονιδία, πριν αυτά προλάβουν να δημιουργήσουν ογκώδεις χαλαζοκόκκους με τη διαδικασία της σύμφυσης.

Πέρα από τα μοντέλα της δημιουργίας συνθηκών αυξημένου ανταγωνισμού και της παγοποίησης των υπέρψυχρων υδροσταγονιδίων του νέφους, για την καταστολή του χαλαζιού εφαρμόζονται και άλλες τεχνικές που κατά περίπτωση στοχεύουν:

 • Στην πρόκληση πρόωρης βροχόπτωσης, ώστε τα νέφη να αναγκαστούν να  δώσουν βροχή πριν προφθάσουν να δώσουν χαλάζι.

 • Στο χαμήλωμα της τροχιάς των εμβρύων του χαλαζιού, ώστε αυτά να μην εισέλθουν στην περιοχή των ισχυρών ανοδικών ρευμάτων και αποκτήσουν μεγάλο όγκο.

 • Στην πρόωρη διαδικασία συνένωσης με σπορά της θερμής περιοχής του νέ­φους, ώστε να αρχίσει νωρίτερα η βροχόπτωση και να περιοριστεί σημαντικά η ποσότητα του νερού πάνω από την ισόθερμη του μηδενός, δηλαδή η πο­σότητα του υπέρψυχρου νερού.

 • Στην τροποποίηση των δυναμικών αιτίων, όπως είναι η πρώιμη εξασθένηση του ανοδικού ρεύματος, το «σπάσιμο» της κατακόρυφης αστάθειας σε πολ­λά μικρά κύτταρα κ.ά.

 Γ) Αποτελεσματικότητα των αντιχαλαζικών μεθόδων 

Αναφορικά με την αποτελεσματικότητα των σύγχρονων μεθόδων καταστολής του χαλαζιού, οι απόψεις διίστανται. Προσωπικά, καλύπτομαι από τις επίσημες θέσεις του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού που είναι καταγεγραμμένες στα πρα­κτικά της Διάσκεψης του Ορ­γανισμού που έγινε το 2007 στο Όσλο της Νορβηγίας:

 • Καλώς αναπτυγμένες τεχνολογίες παγογενετικής σποράς έχουν χρησιμοποιηθεί επιχειρησιακά σε πολλά μέρη του κόσμου για τον περιορισμό των ζημιών από το χαλάζι. Η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων έχει αποδειχθεί δύσκολη και η αποτελεσματικότητα παραμένει αμφιλεγόμενη.

 • Προσπάθειες για σπορά χαλαζοκαταιγίδων με υγροσκοπικούς πυρήνες έχουν γίνει, αλλά δεν έχουν δώσει αποδεδειγμένα αποτελέσματα.

 • Ορισμένες μέθοδοι, όπως η χρησιμοποίηση κανονιών ή συσκευών ιοντισμού, δεν έχουν φυσική βάση και δεν συνιστώνται.

 

Καλό Σαββατοκύριακο, φίλοι μου