Το ταξίδι του Νέαρχου

Σε παλιότερη ανάρτησή μου στο μπλογκ είχα αναφέρει ότι στη μεγαλειώδη προς ανατολάς εκστρατεία του ο Μέγας Αλέξανδρος δεν ηττήθηκε από κανέναν αντίπαλο στρατό. Οι μόνοι που νίκησαν τον Μακεδόνα στρατηλάτη ήταν οι μουσώνες. Στην παρούσα ανάρτηση θα αναφερθώ στα προβλήματα που δημιούργησαν οι μουσώνες στο ναυτικό των Μακεδόνων, το οποίο υπό την ηγεσία του Νέαρχου επιχείρησε αρχικά τον κατάπλου του Ινδού ποταμού (από τον Υδάσπη ως τα Πάταλα) και στη συνέχεια το προς δυσμάς ταξίδι του που το έφερε από το Δέλτα του Ινδού στις εκβολές του Ευφράτη στον Περσικό Κόλπο.

Στον κατάπλου του Ινδού ποταμού ο Αλέξανδρος και  ο στόλος του αντιμετώπισαν πολύ μεγάλες δυσκολίες. Οι Ν-ΝΔ μουσώνες, που έπνεαν αντίθετα από το ρεύμα του μεγάλου ποταμού, προκαλούσαν συχνά πλημμύρες με αποτέλεσμα την πρόκληση μεγάλων ζημιών στα πλοία. Ο Αρριανός αναφέρεται και στα φαινόμενα της άμπωτης και της παλίρροιας που έκαναν τα πλοία άλλοτε να μένουν στη ξηρά και άλλοτε να σηκώνονται πάνω από τα νερά, προς κατάπληξη των Μακεδόνων που δεν γνώριζαν τα συγκεκριμένα φαινόμενα.

Πριν την αναχώρησή του από τα Πάταλα ο Αλέξανδρος είχε δώσει εντολή στον Νέαρχο να καθυστερήσει τον προς την Περσία εξερευνητικό του πλου έως ότου σταματήσουν οι θερινοί μουσώνες. Όμως, επειδή μετά την αναχώρηση του στρατού οι παραποτάμιες ινδικές φυλές άρχισαν να  κινούνται απειλητικά εναντίον των Μακεδόνων, ο Νέαρχος άφησε τα Πάταλα τις πρώτες μέρες του Οκτωβρίου του 324 π. Χ. Μετά από διάστημα λίγων ημερών ο στόλος έφθασε στον ωκεανό και άρχισε το προς δυσμάς ταξίδι του. Όμως, οι ΝΔ μουσώνες ήταν ακόμα δραστήριοι και ανάγκασαν τον Νέαρχο να ρίξει άγκυρα σε έναν όρμο κοντά στο σημερινό Καράτσι για διάστημα 24 ημερών.

Όταν οι θερινοί μουσώνες κόπασαν, ο στόλος βγήκε και πάλι στο πέλαγος για τη συνέχιση του ταξιδιού. Σημειώνεται ότι οι θερινοί μουσώνες, αν και εξασθενημένοι, κάνουν σποραδικά την εμφάνισή τους περίπου ως τα μέσα Νοεμβρίου. Στη συνέχεια εξαφανίζονται για να δώσουν τη θέση τους στους πλέον ευνοϊκούς για την επιστροφή χειμερινούς μουσώνες που πνέουν από τα ΒΑ. Στο διάστημα που μεσολαβεί από την κατάπαυση των θερινών μουσώνων ως την αποκατάσταση των χειμερινών μουσώνων κυρίαρχη είναι η θαλάσσια αύρα του Ινδικού.

Ο Αρριανός στην Ινδική του αναφέρει πολλές φορές ότι ο στόλος ξεκινούσε το ταξίδι το βράδυ ή τη νύχτα, γεγονός παρακινδυνευμένο για την ακτοπλοΐα σε άγνωστα νερά. Οι άνδρες τους Νέαρχου, χωρίς οπτική  επαφή με τις ακτές, όχι μόνο διακινδύνευαν να τσακιστούν στα βράχια, αλλά δεν μπορούσαν ούτε εξερεύνηση να κάνουν που υποτίθεται ήταν ο βασικός στόχος της αποστολής. Οι Μακεδόνες, όμως, δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς. Στη διάρκεια της ημέρας η ισχυρή θαλάσσια αύρα αποτελούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο, αλλά τη νύχτα οι νεαροί χειμερινοί μουσώνες, συνεπικουρούμενοι από τις απόγειες αύρες, ευνοούσαν σημαντικά την προς δυσμάς πλεύση του στόλου.  Όσο περνούσαν οι μέρες και δυνάμωναν οι χειμερινοί μουσώνες, ο καιρός γινόταν όλο και πιο ευνοϊκός για το Νέαρχο, αλλά τώρα προβλήματα δημιουργούσε το άγονο κλίμα των ακτών στις οποίες κατέφευγαν για αναζήτηση νερού και τροφής. Τελικά, έφθασαν με μεγάλες δυσκολίες στην είσοδο του Περσικού Κόλπου στα μέσα Δεκεμβρίου του 324 π. Χ., οπότε τελείωσαν και τα βάσανά τους. 

Εμπειρία του τι σημαίνει θαλάσσια αύρα ωκεανού είχα το 1999, όταν, στα πλαίσια της προετοιμασίας της ΕΜΥ για τη μετεωρολογική υποστήριξη των ΟΑ του 2004, με ένα καλό φίλο και συνάδελφο επισκεφθήκαμε το Σίδνεϊ της Αυστραλίας. Θυμάμαι ότι τις παραμονές των δοκιμαστικών αγώνων της Ιστιοπλοΐας το Γραφείο Μετεωρολογίας του Σίδνεϊ μάς παραχώρησε ένα μικρό ταχύπλοο με τον οδηγό του για να δούμε από κοντά το δίκτυο των πλωτών μετεωρολογικών σταθμών που είχαν εγκαταστήσει οι Αυστραλοί συνάδελφοι στο τεράστιο φυσικό λιμάνι της πόλης. Η εμπειρία ήταν αξέχαστη. Τα κύματα ανεβοκατέβαζαν με ορμή το μικρό σκάφος κι εμείς μισοβρεγμένοι και φοβισμένοι -μας είχαν πει ότι στο λιμάνι υπήρχαν καρχαρίες- προσπαθούσαμε όπως μπορούσαμε να κρατηθούμε όρθιοι. Κάποια στιγμή ο κυβερνήτης του σκάφους, βλέποντας την κατάσταση, μας ρώτησε αν είμαστε καλά. Του είπαμε ότι στην πατρίδα μας η θαλάσσια αύρα έχει ένταση 3 με 4 μποφόρ και όχι γεμάτο «εξάρι». Τότε εκείνος αποκρίθηκε: «Άλλο Μεσόγειος και άλλο Ειρηνικός Ωκεανός!».