Απολογισμός της κακοκαιρίας

Η κακοκαιρία που τις τελευταίες μέρες προκάλεσε στη χώρα μας το αποκομμένο χαμηλό της ανώτερης ατμόσφαιρας έλαβε τέλος και νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να κάνουμε τις παρακάτω, κατά τη γνώμη μου χρήσιμες, διαπιστώσεις:

α) Η πρόγνωση της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας από τα μοντέλα ήταν ικανοποιητική. Ίσως μερικοί να περίμεναν ακριβέστερες προγνώσεις του υετού χρονικά, τοπικά και ποσοτικά, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε την τοπικότητα του υετού που προέρχεται από σωρειτόμορφα νέφη (αξίωμα της Μετεωρολογίας) και το γεγονός ότι τα μοντέλα της αριθμητικής πρόγνωσης του καιρού δυσκολεύονται πολύ στην προσομοίωση των διαδικασιών της ανωμεταφοράς που οδηγεί στην εκδήλωση του υετού αυτού του τύπου.

β) Το αποκομμένο χαμηλό δεν ήταν βαθύ, αλλά αποτέλεσε το δυναμικό αίτιο έκλυσης της δυνητικής αστάθειας ακόμα και στις ανατολικές και νότιες νησιωτικές περιοχές της χώρας, όπου απουσίαζε η θερμική αστάθεια (βλέπε σχετική ανάρτηση προηγούμενων ημερών).

γ) Οι προγνώσεις πραγματικού χρόνου (now casting), δηλαδή η λεπτομερής ανάλυση και περιγραφή του τρέχοντος καιρού και στη συνέχεια η πρόγνωσή του για χρονικό διάστημα λίγων ωρών (0-6 ώρες) γίνονται με τον κατάλληλο εξοπλισμό και τις αναγκαίες τεχνικές επεξεργασίας όλων των διαθέσιμων στοιχείων. Η έκδοση προειδοποιήσεων λίγων ωρών χωρίς τα παραπάνω μέσα είναι παρακινδυνευμένη, αλλά κάποιες φορές αποβαίνει χρήσιμη.

δ) Το γεγονός ότι στην Αθήνα και πιθανώς σε άλλες περιοχές της χώρας επί 5 ή 6 συνεχόμενες ημέρες σημειώθηκαν καταιγίδες είναι εξαιρετικά σπάνιο αλλά και εκ πρώτης όψεως εξηγήσιμο (παραμονή του αποκομμένου χαμηλού και των υπολειμμάτων της ψυχρής αέριας μάζας πάνω από την περιοχή μας επί πολλές ημέρες).

Υπάρχουν, όμως, δύο ερωτήματα σχετικά με το θέμα αυτό που κατά τη γνώμη μου έχουν περισσότερο ενδιαφέρον: (1) «Έχει αυξηθεί στις μέρες μας ο αριθμός των αποκομμένων χαμηλών της ανώτερης ατμόσφαιρας; και (2) «Οι επιπτώσεις των χαμηλών αυτών εντείνονται στο θερμότερο περιβάλλον που έχει δημιουργήσει η κλιματική αλλαγή;».  Αναφορικά με το δεύτερο ερώτημα, καταρχάς να πούμε ότι αναμφίβολα με την αλληλεπίδραση των αποκομμένων χαμηλών με το μεσογειακό περιβάλλον οι βροχοπτώσεις τείνουν να είναι πιο έντονες (καταρρακτώδεις).  Η τάση αυτή δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί με ποσοτικοποιημένο τρόπο, λόγω της εγγενούς χωρικής και χρονικής μεταβλητότητας των γεγονότων καταρρακτώδους βροχής που μας κάνει να παρατηρούμε π.χ. σε έναν σταθμό 100 χιλιοστά βροχής και σε ένα άλλον που βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά μόλις 10 χιλιοστά βροχής. Υπάρχουν ωστόσο έμμεσες τεχνικές εντοπισμού της συγκεκριμένης τάσης με ανάλυση της συμμετοχής στην συνολική ετήσια βροχόπτωση σε έναν σταθμό ενός ποσοστού ημερών με τις εντονότερες βροχοπτώσεις.

Σε ότι αφορά το πρώτο ερώτημα, η απάντηση είναι ακόμα πιο δύσκολη. Δεν γνωρίζω αν έχει γίνει σχετική έρευνα για τη ΝΑ Ευρώπη στην οποία ανήκει η χώρα μας. Από έρευνες που έχουν γίνει στη ΝΔ Ευρώπη βρέθηκε ότι ο σχηματισμός αποκομμένων χαμηλών σχετίζεται με μοτίβα μεγαλύτερης κλίμακας, όπως είναι οι δείκτες ΝΑΟ και ENSO και μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή του έτους. Σε κάθε περίπτωση, η εμφάνιση αποκομμένων χαμηλών σχετίζεται πολύ καλά με την παρουσία καταστάσεων εμποδισμού της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας, οι οποίες με τη σειρά τους σχετίζονται με αλλαγές στη στρατόσφαιρα και άλλους σύνθετους παράγοντες που ακόμη μελετώνται. Κρίσιμες για την ατμοσφαιρική κυκλοφορία σε όλο το Β. Ημισφαίριο της Γης είναι οι αλλαγές που παρατηρούνται στον πολικό αεροχείμαρρο και δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που συσχετίζουν αυτές τις αλλαγές με το ρυθμό θέρμανσης της Αρκτικής που είναι κατά 3 με 4 φορές μεγαλύτερος από το ρυθμό θέρμανσης όλου του πλανήτη.

Τα τελευταία χρόνια από αυτό εδώ το μπλογκ προσπαθώ να σας πω ότι η μεγαλύτερη πρόκληση του παρόντος αλλά και των ετών που έρχονται είναι να κατανοήσουμε πώς αλλάζουν τα πρότυπα της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας και κατ’ επέκταση ο καιρός καθώς ο πλανήτης μας θερμαίνεται. Αναμφίβολα, για να γίνει αυτό θα χρειαστεί να κατασκευάσουμε μοντέλα υπολογιστών του παγκόσμιου κλίματος που να είναι ικανά να περιλαμβάνουν και μικρές «λεπτομέρειες» του καιρού και να κάνουμε πολυετείς έρευνες. Ίσως χρειαστεί ακόμα να σπάσουμε τα τεχνητά όρια μεταξύ του καιρού και του κλίματος που υπάρχουν στην έρευνα, την εκπαίδευση και τις δημόσιες συζητήσεις μας.