Κατά πόσο συνέβαλε η υπερθέρμανση του πλανήτη στη δημιουργία της μετεωρολογικής βόμβας στη ΒΑ Αμερική και την επικράτηση εξαιρετικά επίμονων αντικυκλώνων στη Ν. Ευρώπη;

Τις παλαιότερες εποχές συνέβαιναν στη ΒΑ Αμερική εισβολές αρκτικών αερίων μαζών σαν αυτή που συνέβη τις παραμονές των φετινών Χριστουγέννων;  Συνέβαιναν!  Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι την τελευταία τριακονταετία έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στην ένταση ή τη συχνότητα εμφάνισής τους; Όχι, γιατί το δείγμα είναι μικρό και κυρίως γιατί οι βρυχηθμοί της φυσικής μεταβλητότητας του καιρού δεν αφήνουν να ακουστεί το σήμα των αλλαγών που προκαλεί η υπερθέρμανση του πλανήτη. Τα ίδια ισχύουν για την επίμονη αντικυκλωνική κυκλοφορία που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα και στη Ν. Ευρώπη, η οποία (αντικυκλωνική κυκλοφορία), όπως φαίνεται, θα συνεχιστεί και τις επόμενες -άγνωστο πόσες- ημέρες.

Η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μας είναι μια μακρά τάση που οδηγεί σε συντομότερες, μικρότερης συχνότητας αλλά όχι κατ’ ανάγκη μικρότερης έντασης ψυχρές εισβολές που σημαίνει θερμότερους στο σύνολό τους χειμώνες με λιγότερους παγετούς και μικρότερης συχνότητας χιονοπτώσεις. Σε έναν κόσμο που στο σύνολό του γίνεται θερμότερος, κάθε έτος θα είναι θερμότερο από το προηγούμενο; Ασφαλώς, όχι.

Η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη δεν είναι ομοιόμορφη. Μπορεί στην περιοχή της Αρκτικής ο ρυθμός ανόδου να είναι εκπληκτικά μεγάλος (σχεδόν τετραπλάσιας από το μέσο όρο), αλλά υπάρχουν περιοχές του πλανήτη που η υπερθέρμανση είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Διαφορές υπάρχουν και μεταξύ των περιοχών που βρίσκονται στην ίδια ήπειρο. Για παράδειγμα, στην Αγγλία η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά ένα βαθμό από τα μέσα του 20ού αιώνα, αλλά στη ΝΑ Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, η αύξηση είναι σαφώς μικρότερη. Πέρα από αυτά, πρόσφατα έγινε γνωστό ότι σε περιοχές που βρίσκονται στο εσωτερικό της Β. Αμερικής και της Ασίας η μέση θερμοκρασία του χειμώνα παρουσιάζει πτωτική τάση.

Αναμφίβολα, η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει την ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Αν, όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο, η υπερθέρμανση δεν είναι ομοιόμορφή, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι και οι αλλαγές της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας (και κατ’ επέκταση του καιρού) που προκαλεί η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας της Γης δεν είναι ίδιες στις διάφορες περιοχές του πλανήτη. Με άλλα λόγια, σε άλλες περιοχές η νέα κανονικότητα του καιρού και του κλίματος είναι σαφής και σε άλλες όχι.

Για τον τρόπο που η υπερθέρμανση του πλανήτη επιδρά στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία διατυπώνονται διάφορες απόψεις, οι οποίες είναι αντικείμενο έρευνας και συζήτησης μεταξύ των ανά τον κόσμο μετεωρολόγων και κλιματολόγων. Από την πλευρά των μεγάλης κλίμακας ατμοσφαιρικών κινήσεων, δύο είναι οι κυρίαρχες θεωρίες: (α) η τάση συχνότερης εξασθένησης του πολικού αεροχειμάρρου λόγω της ελάττωσης της θερμοκρασιακής διαφοράς μεταξύ της αρκτικής και των μέσων πλατών που οδηγεί σε συχνότερες εκροές πολικών αερίων μαζών προς τα μέσα πλάτη και (β) η τάση μετατόπισης προς τους πόλους της ζώνης των υψηλών υποτροπικών πιέσεων (επέκταση του κυττάρου κυκλοφορίας Hadley). Πάντως, δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που είναι επιφυλακτικοί με τις παραπάνω απόψεις, θεωρώντας ότι σε ένα σχεδόν χαοτικό κλιματικό σύστημα τα αίτια των αλλαγών είναι πιο σύνθετα. 

Αν οι θεωρίες του εξασθενημένου πολικού αεροχειμάρρου και της μετατόπισης της υποτροπικής ζώνης των υψηλών πιέσεων δεν βρίσκουν σύμφωνα όλα τα μέλη της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας, πλήρης συμφωνία υπάρχει στο ότι: (α) κάθε διαταραχή γεννιέται και αναπτύσσεται σε έναν ατμοσφαιρικό αέρα αρκετά θερμότερο από όσο ήταν πριν από έναν αιώνα και (β) οι ωκεανοί είναι θερμότεροι από όσο παλαιότερα, έχοντας απορροφήσει σχεδόν το 90% της θέρμανσης που προκαλείται από το εντεινόμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Με αυτά τα δεδομένα, η υπόθεση ότι σε έναν κόσμο ψυχρότερο στη στεριά και τους ωκεανούς (εν προκειμένω στο Β. Ατλαντικό) ίσως το χαμηλό της ΒΑ Αμερικής να μην εξελισσόταν σε μετεωρολογική βόμβα δεν είναι αβάσιμη, αλλά δεν μπορεί να αποδειχθεί.

Τα επόμενα χρόνια η έρευνα θα μας επιτρέψει να γίνουμε πιο σοφοί για τον τρόπο με τον οποίο η υπερθέρμανση του πλανήτη επηρεάζει την ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Όπως προαναφέρθηκε, η επίδραση αυτή δεν θα είναι ομοιόμορφη και σε κάποιες περιοχές οι αποκλίσεις του καιρού και του κλίματος από τις παλιές κανονικότητές τους θα είναι μεγάλες. Και κάτι ακόμα. Αν η εισαγωγή θερμότητας στο κλιματικό σύστημα σταθεροποιείτο, θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε τις νέες κανονικότητες και να πορευτούμε, προσαρμοζόμενοι στα νέα δεδομένα. Αν όμως δεν υπάρξει σταθεροποίηση, που είναι και το πιθανότερο, το σύστημα θα γίνεται όλο και πιο ασταθές και ως εκ τούτου απρόβλεπτο.