Η Απελευθέρωση της Κόνιτσας από τους Τούρκους

Στην αγορά της Κόνιτσας, 1917. Από το αρχείο του Βασίλη Χολέβα

Κάποτε σ’ έναν τοίχο διάβασα ότι «πατρίδα είναι τα παιδικά μας χρόνια». Μπορεί στο σύνθημα να κρύβεται κάποια αλήθεια, αλλά εγώ πιστεύω περισσότερο στα λόγια ενός σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα που είπε ότι «πατρίδα είναι τα σπίτια, τα παιδιά και οι τάφοι», δηλαδή το παρόν, το μέλλον και το παρελθόν μας. Την αγάπη μου για την ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Κόνιτσα, δεν την έχω κρύψει ποτέ. Όπως έχω ξαναπεί, για μένα αυτή η μικρή πόλη με τα θεϊκά ποτάμια, τα πέτρινα γεφύρια, τα ψηλά βουνά, τον ουρανό της και τους ανθρώπους που έζησαν και ζουν εκεί είναι ένας καθρέφτης, ο μοναδικός καθρέφτης, όπου μπορώ να δω τον εαυτό μου πολύ καθαρά, έτσι όπως πραγματικά είναι!

Σήμερα, επέτειος της Απελευθέρωσης της Κόνιτσας από τους Τούρκους, παραθέτω τον σπουδαίο πανηγυρικό λόγο που εκφώνησε η φιλόλογος Ελένη Καραγιάννη πριν από επτά χρόνια στην 103^η επέτειο απελευθέρωσης της πόλης (24 Φεβρουαρίου 2016).

 

Η Απελευθέρωση της Κόνιτσας από τους Τούρκους και οι συντελεστές της.

1417 . Τα φοβερά στίφη των Οθωμανών Τούρκων καταλαμβάνουν τη βορειοδυτική Βαλκανική. Η όμορφη πόλη μας πέφτει στα χέρια τους για να αρχίσει ο Γολγοθάς της, που κράτησε σχεδόν πεντακόσια χρόνια. Σ’ αυτά τα χρόνια οι πρόγονοί μας υπέφεραν τα πάντα. Βαριά φορολογία – που γινόταν μεγαλύτερη από τους ντόπιους σπαχήδες και Τουρκαλβανούς μπέηδες –ανασφάλεια και ασφυκτική πίεση να αλλαξοπιστήσουν για να μην χάσουν περιουσίες, ζωή, αξιοπρέπεια, ληστρικές επιδρομές, και αναγκαστικές μετακινήσεις  στη Βλαχιά τη Ρουμανία και αλλού.

Παρόλα αυτά οι πρόγονοί μας άντεξαν και παρέμειναν Έλληνες και Χριστιανοί. Κι ’αυτό γιατί την επαρχία μας, όπως και όλη την Ήπειρο, όργωσε με το λόγο του ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Πατροκοσμάς, ο οποίος αγωνίστηκε για την διατήρηση της Ελληνικής γλώσσας. Δικό του έργο είναι η δημιουργία σχολείων στα χωριά μας. Απέδωσε το έργο του Πατροκοσμά.

Στα σχολεία της Κόνιτσας στέλνουν και οι Τούρκοι ακόμη τα παιδιά τους. Έτσι όλοι στην Κόνιτσα μιλούν Ελληνικά. Μαρτυρείται πως Τούρκος Διοικητής είπε σε συνάδελφό του από άλλη περιοχή . Ποιός μιλάει Τούρκικα στη Κόνιτσα;

Το σχολείο ήταν εκείνο που καλλιεργούσε στην ψυχή των σκλάβων την πίστη στο ποθούμενο, τη Λευτεριά!

Το ποθούμενο!.  Λέξη με βαριά σημασία, φορτισμένη με ελπίδες κι όνειρα  όραμα που έθρεψε γενιές και γενιές.

Όταν το 1821 το ποθούμενο έγινε πραγματικότητα για τη Νότια Ελλάδα η Ήπειρος που με τον Αλή-Πασά έπαιξε τα παιχνίδι του αντιπερισπασμού έμεινε πάλι σκλάβα.

Η Μεγάλη Ιδέα ως πολιτική του ανεξάρτητου κράτους πιστεύουν οι σκλάβοι Ηπειρώτες πως θα τους φέρει το Ποθούμενο, και αναπτερώνονται οι ελπίδες τους  όταν στους Βαλκανικούς λαούς ξεσπούν επαναστατικά κινήματα. Στην  περιοχή ωστόσο της Κόνιτσας στα τέλη του 19^ου αιώνα θα αντιμετωπίσει δυο σοβαρούς κινδύνους που έχουν στόχο την Ελληνικότητά της: το Αλβανικό Εθνικιστικό κίνημα και τη Ρουμανική προπαγάνδα.

Η εθναρχούσα Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο για αυτό θα στείλει στην Ήπειρο και τη Μακεδονία νέους, δυναμικούς, Ελληνόψυχους Μητροπολίτες να ποιμάνουν τον λαό και να ανακόψουν τον αφελληνισμό του.

Στη Μητρόπολη Βελλάς και Κονίτσης που χηρεύει το 1906 θα σταλεί ο Μητροπολίτης Σπυρίδων Βλάχος που καταγόταν από τη Ρουψιά Πωγωνίου.

Ένα μοναδικό σκοπό είχε στη ζωή του, γράφει ο Ι. Παπαϊωάννου που τον γνώρισε μικρό παιδάκι στο Πάπιγκο την άνευ όρων αγάπη του στην Εκκλησία την Πατρίδα και την παιδεία. Τα υπηρέτησε και τα τρία ισάξια.

Όταν έφτασε στην Κόνιτσα, περιόδευσε την Επαρχία του, αγκάλιασε τους Ιερείς του, ανύψωσε το κύρος τους, τους έκανε συνεργάτες.

Δεύτερη φροντίδα του τα σχολεία. Τα ενίσχυσε, τα παρακολούθησε κι έστειλε επιθεωρητές να κάνουν υποδειγματικές διδασκαλίες, όπως διαβάζουμε σε αναφορά του Χρήστου Ρεμπέλη.

Άλλωστε για αυτό ίδρυσε το 1911 το Ιεροδιδασκαλείο της Βελλάς, ώστε τα φτωχά παιδιά της μητροπόλεώς του να σπουδάζουν δωρεάν και η  επαρχία του να έχει μορφωμένους ιερείς και  δασκάλους∙  γιατί πίστευε αυτό που υποστήριζαν όλοι οι σοφοί παιδαγωγοί «ότι το μέλλον ενός λαού η ακμή και η παρακμή του εξαρτάται από την αγωγή των νέων»

Η δράση του και η οργάνωση των Ελληνικών σχολείων θα αναχαιτίσει και την Αλβανική και κυρίως τη Ρουμανική προπαγάνδα, η οποία αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει, γράφει ο Ι. Παπαϊωάννου.

Εκεί όμως που ο Δεσπότης Σπυρίδων Βλάχος έδωσε την ψυχή του ήταν η ετοιμασία της επαρχίας του για το ποθούμενο. Το 1907 τον βρίσκουμε στην Αθήνα να συμμετέχει στη συγκρότηση της Ηπειρωτικής  Εταιρείας. Επιφανείς Ηπειρώτες αναλαμβάνουν να οργανώσουν σ’ όλη την Ήπειρο ένοπλα ανταρτικά σώματα που θα συνδράμουν τον Ελληνικό στρατό τη μεγάλη ώρα της απελευθέρωσης.

Σ’ αυτή την εταιρεία θα μυήσει Ιερείς , Προκρίτους, οπλαρχηγούς και θα οργανώσει δίκτυο πληροφοριών και επικοινωνίας με τα χωριά και με τα Γιάννενα.

1912 . Η μεγάλη εξόρμηση της Ελλάδας ξεκινάει . Οι στρατιές της Μακεδονίας και της Ηπείρου καλά οργανωμένες και με υψηλό εθνικό φρόνημα αναλαμβάνουν να φέρουν το ποθούμενο στους χιλιάδες σκλάβους των 500 χρόνων σκλαβιάς.

Οι νίκες διαδέχονται η μία την άλλη. Ποιά η κατάσταση στην περιοχή της Κόνιτσας; Εθνεγερτική.

Επειδή οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να συμπτύξουν τους αστυνομικούς σταθμούς η ύπαιθρος απαλλάχτηκε απ ’αυτούς. Έτσι η φλόγα για λευτεριά εκδηλώνεται με επαναστατικά κινήματα σ’ όλα τα χωριά της επαρχίας Κόνιτσας.

Βούρμπιανη: Η αδελφότητα τους απ’ την Αθήνα τους εξόπλισε με  100 γκράδες. Ο Ηγούμενος της μονής Ζέρμας Δ. Παπαδάτος, μυημένος απ’ τον Δεσπότη Σπυρίδωνα, ξεσήκωσε τα χωριά Ζέρμα , Κάντσικο . Οι Σελτσιώτες  εξοπλίζονται με 10 γκράδες. Η Φούρκα μιμείται τη Σαμαρίνα κι ακολουθεί το Κεράσοβο. 150 γκράδες κουβάλησε απ’ τα Γρεβενά ο αγωγιάτης Γαλάνης.

Χαρακτηριστικό του επαναστατικού πνεύματος είναι αυτό που έγινε στη Φούρκα. Ζήτησαν οι Τούρκοι της Κόνιτσας απ’ τους μουχτάρηδες τη Φούρκας να στείλουν μάλλινες βράκες και φανέλλες. Εκείνοι έστειλαν ένα δέμα με κόκκινα φέσια κι ένα σημείωμα. «Τα μάλλινα ελάτε να τα πάρετε»

Θύμωσαν οι Τούρκοι και έστειλαν 500 άντρες να καταστρέψουν τη Φούρκα και το Κεράσοβο. Τρείς έφοδοι αποκρούστηκαν και γύρισαν ντροπιασμένοι. Την πλήρωσε η Στράτσιανη γιατί πήραν 40 αιχμαλώτους και 5-6 χωρικούς από Βούρμπιανη –Πυρσόγιαννη, όπως και τα τρόφιμα των χωριών που τα λεηλάτησαν. Δεν προχώρησαν περισσότερο γιατί τους σταμάτησαν οι αντάρτες των χωριών.

 Ίδια επαναστατική φλόγα άναψε και στα χώρια της Λάκκας Αώου, μόλις απελευθερώθηκαν τα Γρεβενά και η Κοζάνη.

Ας αγωνίστηκε η Ρουμανική προπαγάνδα να αφελληνίσει τα Βλαχόφωνα χωριά, ας τριγυρνούσε ο Ρουμάνος λήσταρχος Τραγιάν με τη συμμορία του. Οι κάτοικοι, γνήσιοι Έλληνες, ύψωσαν στα χωριά τους την Ελληνική σημαία.

Στο κοιμητήρι της Εκκλησίας είχαν κρύψει οι Διστρατιώτες 80 γκράδες απ’το Μακεδονικό Αγώνα. Οπλίστηκαν τα παλικάρια κι ανάγκασαν και το Ρουμάνο αρχιληστή και τον Τούρκο Τσιαούση να φύγουν νύχτα απ’ το χωριό τους. Τους ακολούθησε το Αρμάτοβο, οι Πάδες, το Βρυσοχώρι.

Πρωτοστατούν οι Ιερείς. Έρχονται και απελευθερωτικές ομάδες από κοντινές περιοχές. Οι νέοι κάθε χωριού ακόμα και οι ξενιτεμένο έρχονται να καταταγούν στα ένοπλα σώματα και φέρνουν και νέα όπλα Μάνλιχερ.

Το στρατηγείο εγκαθίσταται στο Παλιοσέλι. Ψάλλουν δοξολογία στην Αγία- Παρασκευή,  εκφωνούν  πανηγυρικούς  λόγους-τραγούδια και τέλος όλοι οι άντρες σχίζουν με μανία τα κόκκινα φέσια που φορούσαν -κι ήταν απόδειξη της υποταγής τους- Τα σχίζουν και τα καταπατούν φωνάζοντας ζήτω η Λευτεριά!

Τρείς νέοι από την Κόνιτσα , ανάμεσα τους ο γιός του σχολάρχη Ν. Παπακώστα φτάνουν στο Παλιοσέλι για να δουν και να θαυμάσουν την επαναστατική φλόγα.

Το αρχηγείο τους δέχεται, τους φιλοξενεί, αλλά για να μη προδοθούν τους κρατούν εκεί μέχρι την απελευθέρωση.

Οι Τούρκοι νιώθουν το κίνδυνο και στέλνουν ανθρώπους να  συνετίσουν τους επαναστάτες. Τους καλούν να παραδώσουν τα όπλα γιατί θα πάρουν σκληρά μέτρα. Η απάντηση είναι πάλι μολών λαβέ.

Ο Δεσπότης Σπυρίδων αψηφώντας κινδύνους και απειλές των Τούρκων στέκεται στο πλευρό των επαναστατών. Στέλνει τον έμπιστό του Γ. Καραγιάννη απ’ το Πεκλάρι κι ενημερώνει τους επαναστάτες για τις κινήσεις των Τούρκων.

Άλλος ένας αγγελιοφόρος που χρησιμοποιείται είναι ο οργανοπαίχτης Γιάννης Τούλης που ντυμένος «διακονιάρης» μεταφέρει στην Κόνιτσα έγγραφα, χρήματα, μηνύματα.

Τι γίνεται όμως στο διοικητικό κέντρο της επαρχίας, στην Κόνιτσα;

Η λαχτάρα της ελευθερίας βράζει στις Ψυχές των Κονιτσιωτών, αλλά τα Τουρκικά στρατεύματα που εδρεύουν στην Κόνιτσα  δεν επιτρέπουν επαναστατικές κινήσεις.

4000 στρατιώτες  καταδυναστεύουν την πόλη. Ο Μουχτάραγας με 300 άνδρες. Ο Μπίμπασης με το τάγμα του. Τα αποσπάσματα των Κυρήμ, Ιζέτ, Τσιάφερ Τσιαούσηδων και μαζί τους ο Τζαβήτ  Πασάς, άγριος κι εκδικητικός που κατέφυγε στην Κόνιτσα μετά την ήττα του στη Κορυτσά 6 Δεκεμβρίου 1912.

Εγκατέστησε τα υπολείμματα του στρατού του στην πόλη και τοποθέτησε 3-4 κανόνια κάτω απ’ την Πλατεία. Μ’ αυτά απειλούσε τους κατοίκους και εκβίαζε τους Χριστιανούς να φέρνουν τρόφιμα να θρέψει το στρατό του.

Να προσθέσουμε και το Μπεκήρ Αγά που ήρθε στη Κόνιτσα όταν ελευθερώθηκαν τα Γρεβενά. Ο Μπεκήρ Αγάς εξορμούσε απ’ την Κόνιτσα και λεηλατούσε έσφαζε κι έκαιγε τα Ζαγόρια. Δε σέβονταν ούτε ναούς, ούτε άμφια, ούτε σκεύη, ούτε εικόνες.

Μόνη επικοινωνία της Κόνιτσας με τα επαναστατημένα χωριά και με τον Ελληνικό στρατό που προχωρούσε ήταν ο Δεσπότης Σπυρίδων.

Στη μητρόπολή του είχε ως Υπάλληλο έναν ανθυπασπιστή του Ελληνικού Στρατού τον επιτελή Ιωάννη Κέντρο. Αυτός ανελάμβανε την επικοινωνία με τα Γιάννενα. Κι ο έμπιστος αγωγιάτης Τουρκοκονιτσιώτης Χουσεϊν Μπαλατίνας – αν και μουσουλμάνος – μετέφερε ασφαλέστατα τα έγγραφα και τις επιστολές.

 Οι Τουρκικές αρχές υποψιάζονται τον Δεσπότη, αλλά δεν έχουν στοιχεία να τον συλλάβουν.

Βρήκαν, όταν έπιασαν έναν αγγελιοφόρο που πήγαινε στο Λεσκοβίκι. Τον βασάνισαν και μίλησε.

Όταν ο Δεσπότης, αρχές Φλεβάρη, πήγε να ζητήσει την απελευθέρωση των αιχμαλώτων της Στράτσιανης και των άλλων χωριών, ο Τζαβήτ τον έδιωξε κακήν κακώς και τον περιόρισε στη Μητρόπολη με φρουρά.

Την αποτυχία του να καταβάλλει τους επαναστάτες  ξεσπά στον Μητροπολίτη που τον συλλαμβάνει, τον φυλακίζει και τον παραπέμπει να καταδικαστεί σε θάνατο από το στρατοδικείο.

Τότε ο γραμματέας Δόβας, ο σχολάρχης Παπακώστας κι άλλα μέλη του εθνικού κομιτάτου έστειλαν μηνύματα στον Ελληνική στρατό.

Ο Διάδοχος, μαθαίνοντας, τηλεγραφεί στον διοικητή Ιωαννίνων Εσάτ Πασά και τον καθιστά υπεύθυνο για τη ζωή του Δεσπότη.

Κι ο Εσάτ παραγγέλλει στον Τζαβήτ «Να μη θίξει ούτε μια τρίχα της κεφαλής του Δεσπότη»

Ο Τζαβητ είναι αμετάπειστος! Τότε επεμβαίνει ο Μουχτάραγας. Λέει στον Τζαβήτ: Εσύ θα φύγεις με τ’ ασκέρι σου. Ετούτοι ( Οι Τουρκοκονιτσιώτες) τί θα απογίνουν; Άμα οι Έλληνες δεν βρουν ζωντανό τον Δεσπότη τους θα τους σφάξουν.

Τζαβήτ: Θα με διατάξεις εσύ;

Μουχτάραγας: Μόλις αγγίξεις μια τρίχα του Δεσπότη θα χτυπηθούμε. Δε θα φύγεις ζωντανός απ’ την Κόνιτσα. Τα παλικάρια μου περιμένουν διαταγή.

Την άλλη μέρα ο Μητροπολίτης γύρισε στη Μητρόπολη για να συνεχίσει τη δράση του και να ευλογήσει την απελευθέρωση.

Τα επαναστατημένα χωριά αντιμετώπισαν τα τουρκικά αποσπάσματα των Πασάδων. Ήρθε όμως η ώρα του Ελληνικούς Στρατού να δώσει το τελειωτικό χτύπημα  και φέρει τη λευτεριά.

          Ο αξιωματικός του Ελληνικού στρατού που συνδέθηκε με την απελευθέρωση της Κόνιτσας ήταν ένα ατρόμητο παλικάρι που μέσα απ’ τα χιόνια και διαβαίνοντας τα βουνά έφτασε απ’ το Επταχώρι στη Φούρκα και στο Κεράσοβο.

 Οι Κερασοβίτες το Γενάρη του 1913 κράτησαν δυο μέρες τους Τούρκους που έστειλε ο Τζαβήτ. Τους τέλειωσαν τα πυρομαχικά και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό που λεηλατήθηκε. Οι Κερασοβίτες δεν το έβαλαν κάτω. Πήγαν στα Γρεβενά και πήραν πυρομαχικά κι ο Φρούραρχος έστειλε για ενίσχυση δύο λόχους με το λοχαγό Δ. Παπανικολάου που ανέλαβε το συντονισμό των οπλαρχηγών και των αντάρτικων ομάδων Φούρκας και Κερασόβου. Έγιναν μάχες και οι δικοί μας νίκησαν, αλλά δεν προχώρησαν. Οι Τούρκοι έφεραν ενισχύσεις κι αφού  έγιναν αψιμαχίες, φοβούμενοι μη κυκλωθούν, βάζουν φωτιά στο Κεράσοβο και γυρίζουν στην Κόνιτσα. Έτρεξαν οι Κερασοβίτες με το στρατό κι έσωσαν 40-50 σπίτια. Τα υπόλοιπα 80 κάηκαν.

          Οι Τούρκοι που είχαν στρατοπεδεύσει στον κεντρικό ναό έκαναν βανδαλισμούς κι άφησαν επιστολή προς τους Φουρκιώτας και Κερασοβίτας.

«Εσείς ελέγατε πως στο Κεράσοβο δεν ημπορεί να εμβή οθωμανικός στρατός. Είχατε ταιριάξει με κάτι Ελληνικά κεφάλια και κρύψεταν τα γεννήματα για να τα φάη ο Ελληνικός  Στρατός. Ήμεις όμως που πεινούσαμε τα ευρήκαμε και τα φάγαμε στην υγειά σας και όταν, θα πεινάσωμεν θα έλθωμεν εις Φούρκα και Γρεβενά. Επειδή φανήκατε αχάριστοι σας κάψαμε και τα σπίτια σας...» 26/1/1913, Μουζιαλίμης Χουσίν.

          Ο Λοχαγός Παπανικολάου γυρίζει στη Φούρκα. Η κακοκαιρία μεγάλη. Το χιόνι πάρα πολύ.

Ο Τζαβήτ μετά από πληροφορίες στέλνει στρατό στη Λάκκα Αώου. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να λεηλατήσουν το Γκριζμπάνι. Από κει και πέρα οι αντάρτες κρατούν ελεύθερα τα χωριά.

Απ’ τη Φούρκα ο Παπανικολάου κατευθύνεται στη Μόλιστα. Νικάει τους Τούρκους και μπαίνει στο χωριό. Οι Τούρκοι είναι συγκεντρωμένοι στο Βοτσιφάρι. Ο Παπανικολάου πολιορκεί τη συνοικία. Είναι συγκινητικά τα λόγια του Ιερέα που εμψυχώνουν τους μαχητές.

«Φάτε , πιέτε και κοιμηθήτε, παιδιά και στις 3 η ώρα εγώ θα σας ξυπνήσω όλους να πάμε να πιάσουμε ζωντανούς τους Τούρκους στο Βοτσηφάρι. Και έπειτα θα πιάσωμε και τους άλλους που είναι στη Στράτσανη και εντός ολίγων ημερών σας βεβαίω θα δειπνήσωμεν στην Κόνιτσα. Ο Παντοδύναμος σας έστειλε να μας  ελευθερώσητε από τη σκλαβιά και θα μας βοηθήσει Μη φοβάστε»

Τα λόγια του Ιερέα θα γίνουν πραγματικότητα. Η μάχη της  Μόλιστας θα κρατήσει από τις 9 Φεβρουαρίου ως τις 21.Οι Τούρκοι στέλνουν ενισχύσεις. 15 Φεβρουαρίου εκστρατεύει ο ίδιος ο Τζαβήτ με 1500 στρατιώτες και δύο πυροβόλα. Ο λοχαγός Παπανικολάου αμύνεται σταθερά.  Επειδή ο ανεφοδιασμός είναι δύσκολος –λόγω χιονιού- έχει διαταγή υποχώρησης. Ο λοχαγός αρνείται να αφήσει τα χωριά στη μανία των Τούρκων. Έτσι του στέλνουν ενισχύσεις. 6 μέρες κρατάει σταθερά τις θέσεις του μαζί με τον πληθυσμό των χωριών.

21 Φεβρουαρίου ο Τζαβητ παίρνει την είδηση της παράδοσης των Ιωαννίνων.

22 Φεβρουαρίου η είδηση αστραπιαία κυκλοφορεί στην Κόνιτσα. Οι κάτοικοι ξεθαρρεύουν. Βγαίνουν στην αγορά οι πρόκριτοι, ο λαός ακόμη και ο Δεσπότης.

Ο Τούρκικος στρατός κι οι Τούρκοι διοικητικοί υπάλληλοι φεύγουν μαζί με τις οικογένειές τους για την Πρεμετή. Ο Άγριος Τζαβήτ θα φύγει χωρίς να μιλήσει σε κανέναν. Μόνο ένας συνταγματάρχης μίλησε στους συγκεντρωμένους Κονιτσιώτες: «Αυτή είναι η μοίρα των κρατών, άλλο ανυψώνεται κι άλλο κατεβαίνει. Εμείς φεύγουμε, σας συνιστώ να είστε ενωμένοι κι αγαπημένοι.»

Χαιρέτησε με χειραψία όλους τους Πρόκριτους, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους, κι έφυγε με τ’ άλογό του.

Όταν έφυγε κι ο τελευταίος ακούστηκε η έκρηξη στο ποτάμι από την αιμοβόρα κίνηση του Τζαβήτ ν’ ανατινάξει τη γέφυρα. Ευτυχώς ο Δεσπότης είπε στους τσοπαναραίους κι αφαίρεσαν εκρηκτικά. Έτσι σώθηκε το γεφύρι μας με μικρή ζημιά.

23 Φεβρουαρίου ο Δεσπότης συγκροτεί επιτροπή με τον Γραμματέα του  Δόβα, τον σχολάρχη Παπακώστα τον Ιατρό Αδαμανατίδη και δυο Μουσουλμάνους η οποία πηγαίνει στη Μόλιστα και καλεί τον Παπανικολάου να παραλάβει την πόλη, ο οποίος όμως περιμένει στρατιωτική διαταγή του Συνταγματάρχη.

Το απόγευμα όμως της ίδιας μέρας οι αντάρτες της Λάκκας Αώου φτάνουν στο Κουρί. Τους βλέπει ο Αγησίλαος Παπαχρηστίδης και σκαρφαλώνει στο καμπαναριό του Άη Νικόλα και χτυπάει την καμπάνα. Οι αντάρτες απαντούν με ομοβροντίες και ζητωκραυγές κι ο σημαιοφόρος Γούσιας Γεράσης στήνει στο καμπαναριό την Ελληνική Σημαία. Ο Δεσπότης κι οι πρόκριτοι τους υποδέχτηκαν και τους μοίρασαν φαγητό και κρασί.

24 Φεβρουαρίου, Κυριακή της Τυρινής. Όλος ο λαός της Κόνιτσας, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, συγκεντρώνονται στον Αη Γιάννη. Μπροστά ο Δεσπότης με τα αρχιερατικά του άμφια και δίπλα του οι παππάδες, οι δάσκαλοι,  οι χοτζάδες κι όλοι οι πρόκριτοι. Τα μάτια τους καρφωμένα στη Μακροράχη.

Μετά το μεσημέρι φτάνει ο λεβέντης λοχαγός Δ. Παπανικολάου με το επιτελείο του και 1800 στρατιώτες και αντάρτες. Ο  γενναίος Λοχαγός χαιρετά τα πλήθη και όταν φτάνει στο Μητροπολίτη αφιππεύει, χαιρετά στρατιωτικά και ασπάζεται το χέρι του. Ο Σπυρίδων τον αγκαλιάζει, τον φιλεί, τον ευλογεί . Το ίδιο κάνουν κι οι άλλοι αξιωματικοί. Ανταλλάσσουν ενθουσιώδεις προσφωνήσεις και κατευθύνονται στη μητρόπολη.

Ποιός μπορεί να νιώσει τα συναισθήματα του λαού! Αγκαλιάζουν τους αξιωματικούς και τους στρατιώτες κλαίγοντας από χαρά. Μετά τη δοξολογία όλοι φιλοξενούνται στα σπίτια των αρχόντων όπως οι Φλωραίοι και οι Μπεκιαραίοι και ο Λοχαγός Παπανικολάου αναλαμβάνει τη φρούρηση της πόλης και τη διατήρηση της τάξης.

Πέρασαν από τότε 103 χρόνια. Διαβάζοντας τα γεγονότα, θαυμάζουμε τόσο τον ηρωισμό  όσο και την ομοψυχία των κατοίκων των  χωριών και της πόλης, των αρχόντων, των ηγετικών φυσιογνωμιών. Όλοι μαζί προετοίμασαν το έδαφος για την ημέρα της λευτεριάς και στάθηκαν στο πλευρό του Ελληνικού στρατού στις Επιχειρήσεις.

Τους θαυμάζουμε, τους Ευγνωμονούμε και νιώθουμε την υποχρέωση αυτό που μας κληροδότησαν να το διαφυλάξουμε, να το αναδείξουμε ,και  να το κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας. Την αγάπη, και την έγνοια για την ιδιαίτερη πατρίδα μας, την Κόνιτσα και την επαρχία της.

Ελένη Καραγιάννη, φιλόλογος.