Πόσο πιθανό είναι να ανέβει η θερμοκρασία στην Ελλάδα στους 50 βαθμούς;

Με βάση τα συμπεράσματα της 6^ης Έκθεσης της IPCC και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, στη Ν. Ευρώπη προβλέπεται άνοδος της μέσης θερμοκρασίας και αύξηση του αριθμού των τροπικών νυχτών, των ζεστών ημερών και των ημερών καύσωνα. Από στατιστικής πλευράς, όταν ανεβαίνει η μέση τιμή της θερμοκρασίας, αυξάνονται οι πιθανότητες να καταρριφθούν κάποια στιγμή τα θερμοκρασιακά ρεκόρ και πιο συγκεκριμένα το ρεκόρ της απολύτως μέγιστης θερμοκρασίας. Αν με τη διακεκομμένη καμπύλη του παραπάνω σχήματος παριστάνεται η κατανομή της θερμοκρασίας του προηγούμενου κλίματος, το τριγωνοειδές τμήμα με το σιέλ χρώμα στα αριστερά της καμπύλης αντιπροσωπεύει τις πιθανότητες η θερμοκρασία να είναι χαμηλότερη από κάποια τιμή, ενώ  το τριγωνοειδές τμήμα με το ροζ χρώμα στα δεξιά της καμπύλης αντιπροσωπεύει τις πιθανότητες η θερμοκρασία να είναι υψηλότερη από κάποια τιμή. 

Με αυτή τη βάση, οι -10,4 και οι 45,0 βαθμοί είναι τα ακρότατα της θερμοκρασίας στην Αθήνα (Ν. Φιλαδέλφεια) του προηγούμενου κλίματος. Με την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας, η κανονική κατανομή μετατοπίζεται προς τα δεξιά (συνεχής καμπύλη), πράγμα που σημαίνει ότι οι πιθανότητες κατάρριψης του ρεκόρ της απολύτως ελάχιστης θερμοκρασίας ελαττώνονται και ταυτόχρονα αυξάνονται οι πιθανότητες κατάρριψης του ρεκόρ της απολύτως μέγιστης θερμοκρασίας. Έτσι, οι 45,0 βαθμοί έγιναν 46,2 βαθμοί, τιμή που στο προηγούμενο κλίμα είχε ελάχιστες πιθανότητες να συμβεί. Σημειώνεται ότι οι προαναφερόμενες απολύτως ελάχιστες και οι απολύτως μέγιστες τιμές της θερμοκρασίας της Ν. Φιλαδέλφειας είναι τιμές κλωβού απολύτως συγκρίσιμες.

Σε παλιότερες αναρτήσεις μου είχα αμφισβητήσει το ρεκόρ των 48,0 βαθμών που είχαν καταγράψει τα μεγιστοβάθμια θερμόμετρα των σταθμών της Ελευσίνας και του Τατοΐου τη 10^η Ιουλίου 1977 και είχα γράψει ότι οι τεράστιες αυτές αποκλίσεις για τα μετεωρολογικά χρονικά της Αττικής και γενικότερα της χώρας μας ίσως να οφείλονται στη φωτιά που είχε παρατηρηθεί στην ευρύτερη περιοχή της Πάρνηθας. Οι βασικοί λόγοι απόρριψης του συγκεκριμένου ρεκόρ, που έχει υιοθετήσει ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός, είναι ότι η αντιστοίχηση της συγκεκριμένης ακραίας θερμοκρασίας με τις θερμοκρασίες άλλων κοντινών περιοχών (σταθμών) είναι κακή (βλέπε παρακάτω πίνακα) και ότι η αντιστοίχηση της θερμοκρασίας - ρεκόρ με τις υψηλές θερμοκρασίες που έκτοτε καταγράφονται στην Ελευσίνα και το Τατόι είναι επίσης κακή. Και κάτι ακόμα που ανέφερε παλιότερα στο μπλογκ ο Βασίλης Πανάκογλου: όλα τα ημίωρα μέταρ του αεροδρομίου της Ελευσίνας εκείνης της ημέρας έδωσαν θερμοκρασίες ως τους 46 βαθμούς, αλλά το μεγιστοβάθμιο θερμόμετρο του σταθμού έδωσε θερμοκρασία 48 βαθμών. Συνήθως, οι αποκλίσεις δεν ξεπερνούν τους 0,5 βαθμούς.

Η θερμοδυναμική εξίσωση ενέργειας, λέει ότι η τάση (μεταβολή) της θερμοκρασίας σε έναν τόπο ισούται με το αλγεβρικό άθροισμα: (α) της οριζόντιας θερμικής μεταφοράς, (β) της κατακόρυφης θερμικής μεταφοράς, (γ) της αδιαβατικής εκτόνωσης / συμπίεσης λόγω των κατακόρυφων κινήσεων και (δ) της διαβατικής θέρμανσης (απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας, εκπομπή ακτινοβολίας από το γήινο περιβάλλον, επιφανειακή ροή λανθάνουσας θερμότητας και επιφανειακή ροή αισθητής θερμότητας). Πέρα από αυτά, καθοριστική είναι η επίδραση του πεδίου των ανέμων που δεν είναι ανεξάρτητη από τους παραπάνω όρους. Για να σημειωθεί μια εξαιρετικά υψηλή θερμοκρασία σ έναν τόπο πρέπει να ευνοήσει η συγκυρία, δηλαδή να υπάρξει «ευθυγράμμιση» της ανώτερης ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας και των συνθηκών στο κατώτερο οριακό στρώμα, όπως, για παράδειγμα, συνέβη τον Ιούλιο του 2010 στη Μόσχα.

Με βάση το αρχείο παρατηρήσεων της ΕΜΥ που έγιναν με κλωβό, η μεγαλύτερη θερμοκρασία στην Ελλάδα ήταν οι 47,2 βαθμοί που σημειώθηκαν στα Τρίκαλα Θεσσαλίας με ευνοϊκό δυτικό ρεύμα. Η αντικατάσταση των συμβατικών μετεωρολογικών σταθμών με αυτόματους μετεωρολογικούς σταθμούς αλλά και η εγκατάσταση αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών σε περιοχές που δεν είχαν σταθμό δημιουργούν νέα δεδομένα. Οι όποιες αποκλίσεις που υπάρχουν στη μέτρηση της θερμοκρασίας από τους δύο διαφορετικού τύπου σταθμούς είναι ένα πρόβλημα όταν μελετούμε διαχρονικά τις μεταβολές της θερμοκρασίας σε μια περιοχή, αλλά με την πύκνωση των παρατηρήσεων στη χώρα παίρνουμε πλέον πληροφορίες από περιοχές που μέχρι πρότινος θεωρούνταν «μαύρα κουτιά». Αρκεί βέβαια οι παρατηρήσεις αυτές να είναι αξιόπιστες με βάση τα κριτήρια του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού. Αυτό είναι αναγκαίο γιατί θα κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα θερμοκρασίες που δεν θα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα

Προσωπικά, θεωρώ εξωπραγματικό το ενδεχόμενο στο κοντινό μέλλον η απολύτως μέγιστη θερμοκρασία στην Ελλάδα να εκτοξευτεί από τους 47 ή έστω από τους υπό αμφισβήτηση 48 βαθμούς στους 50 βαθμούς. Δεν στέκομαι όμως πολύ σε αυτό. Το ουσιαστικό πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός ότι το ανέκαθεν μακρύ, ξηρό και ζεστό ελληνικό καλοκαίρι γίνεται όλο και πιο μακρύ, ξηρό και ζεστό. Πέρα από αυτό, ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η σε διαχρονική πλέον βάση προβλεπόμενη αύξηση των ημερών ανομβρίας και ξηρασίας.