Αντιφάσεις, εικασίες και το κομμάτι του παζλ που μας λείπει!

Το λοφίο της ηφαιστειακής στάχτης του Τόνγκα στις 16-1-2022. Credit: NASA Earth Observatory 

Πρόσφατα, με αφορμή τον άστατο καιρό και τις χαμηλές για την εποχή θερμοκρασίες που επικρατούν στις μεσογειακές περιοχές, ειπώθηκε ότι το 2023 μπορεί να είναι έτος χωρίς καλοκαίρι λόγω της έκρηξης του ηφαιστείου Τόνγκα, η οποία συνέβη στις 15 Ιανουαρίου του 2022 στον Ειρηνικό Ωκεανό. Θεωρήθηκε, δηλαδή, ότι μπορεί να έχουμε κάτι ανάλογο με το έτος 1816 που δεν είχε καλοκαίρι λόγω της έκρηξης του ηφαιστείου Ταμπόρα που συνέβη στις 11 Απριλίου 1815 και τότε στον Ειρηνικό Ωκεανό. Το θέμα άφησε ανοιχτό και ο Ιταλός μετεωρολόγος Guido Guidi σε συνέντευξή του στην ιταλική ιστοσελίδα Meteoweb.eu.

Πριν από λίγες ημέρες σε σχόλιό μου ανέφερα ότι αναγκαία προϋπόθεση για τα ψυχρανθεί το κλίμα του πλανήτη μετά από μια ηφαιστειακή έκρηξη είναι τα αέρια της έκρηξης να είναι πλούσια σε θείο, όπως ακριβώς συνέβη στην περίπτωση του Ταμπόρα που απελευθερώθηκαν στην ατμόσφαιρα 55 με 60 μεγάτονοι θειούχων αερίων. Στην υποβρύχια έκρηξή του το ηφαίστειο Τόγκα απελευθέρωσε στη στρατόσφαιρα αέρια με χαμηλή περιεκτικότητα σε θείο (μόλις 0,42 μεγατόνους διοξειδίου του θείου), αλλά σε αντίθεση με όλα τα άλλα ηφαίστεια απελευθέρωσε τεράστια ποσότητα θαλασσινού νερού (146 μεγάτονοι), μέρος του οποίου, ατμοποιημένο, εγχύθηκε στη στρατόσφαιρα.

Επειδή οι υδρατμοί είναι το αποτελεσματικότερο αέριο του θερμοκηπίου, είναι λογικό να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η παρουσία τους δυνητικά συμβάλλει στην υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη (Jenkins, S., et al., 2023 “Tonga Eruption Increases Chance of Temporary Surface Temperature Anomaly above 1.5 °C.” Nature Climate Change, vol. 13), η επίδραση αυτή θα διαρκέσει περίπου πέντε χρόνια, με αποτέλεσμα την επόμενη δεκαετία οι πιθανότητες η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη να φθάσει ή και προσωρινά να υπερβεί τους 1,5 °C (στόχος - όριο της Συμφωνίας του Παρισιού) να είναι αυξημένες.

Φέτος, μετά από την τριετή παρουσία της Λα Νίνια, εμφανίζεται το Ελ Νίνιο, το οποίο σύμφωνα με τις υπάρχουσες μελέτες συμβάλλει στην άνοδο της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Έτσι, πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι σε παγκόσμια κλίμακα το 2023 μπορεί να είναι θερμότερο ακόμα και από το έτος 2016, το θερμότερο ως τώρα έτος του πλανήτη. Πέρα από το Ελ Νίνιο, και άλλα φαινόμενα μπορούν να ανεβάσουν τη μέση θερμοκρασία της Γης. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και οι μεγάλης έκτασης και διάρκειας πυρκαγιές στον Καναδά, τη Σιβηρία ή αλλού.

Όσα προαναφέρθηκαν δείχνουν τη γενική εικόνα του παρόντος κλίματος καθώς και την τάση του τα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Το κλίμα όμως έχει και τη φυσική μεταβλητότητά του που συχνά υπερκεράζει τη βασική του τάση και δημιουργεί την εντύπωση ότι όλα βαίνουν καλώς. Σε λανθασμένα συμπεράσματα οδηγούμαστε επίσης όταν βλέπουμε μόνο τα συμβαίνοντα στην αυλή μας, ξεχνώντας ότι αύριο όσα συμβαίνουν στη γειτονιά μας μπορεί να έρθουν και στην αυλή μας. Σε ένα αποσταθεροποιημένο κλίμα αυτό είναι σχεδόν βέβαιο, όπως σχεδόν βέβαιες είναι και οι δυσάρεστες εκπλήξεις που μας περιμένουν.

Στα της χώρας μας, τώρα, μετά από έναν ήπιο χειμώνα ήρθε μια κρύα άνοιξη και ακολούθησε ένας Ιούνιος με άστατο καιρό, τουλάχιστον τα δύο πρώτα δεκαήμερά του. Η άποψη ότι η άνοιξη θερμοκρασιακά και υετικά εξισορρόπησε τον αναιμικό ως προς τα θέματα αυτά χειμώνα θέλει τεκμηρίωση και, το κυριότερο, το υετικό έλλειμμα του χειμώνα δεν καλύπτεται από τους όμβρους και τις καταιγίδες της άνοιξης ή του Ιουνίου. Αρκεί μια περίοδος κάποιων ημερών ανομβρίας και ζέστης για να καταδείξει το πρόβλημα που τώρα «κουκουλώνεται» από τις καταιγίδες.

Διαβάζω και ακούω διάφορες εξηγήσεις για την ως τώρα πορεία του καιρού της φετινής χρονιάς. Προφανώς, με όρους ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας σε χρονικό ορίζοντα μίας ή δύο εβδομάδων δεν μπορεί να δοθεί απάντηση. Ούτε μπορούμε να κάνουμε αξιόπιστες μηνιαίες ή εποχικές προβλέψεις, αγνοώντας τον τρόπο με τον οποίο το συνεχώς θερμαινόμενο κλίμα μας επηρεάζει την πλανητική κυκλοφορία και κατ’ επέκταση τον καιρό (το  κομμάτι του παζλ που μας λείπει).

Φέτος το Ελ Νίνιο - Νότια Ταλάντωση θα επιφέρει μεγάλες ανακατατάξεις στην κυκλοφορία του Νοτίου Ημισφαιρίου, των τροπικών και κατ’ επέκταση πολλών περιοχών του Β. Ημισφαιρίου. Για την επίδραση του συγκεκριμένου φαινομένου στον καιρό της Ευρώπης, δεν έχουμε ακόμα καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα. Πέρα από αυτό, η εντυπωσιακή άνοδος της θερμοκρασίας του αέρα στην Αρκτική και η μεγάλη άνοδος της θερμοκρασίας των επιφανειακών νερών των ωκεανών είναι οι νέοι «παίχτες» που σε συνδυασμό με τους παλιούς θα διαμορφώσουν το αποτέλεσμα.

Καθημερινά σε όλες τις χώρες του κόσμου μετεωρολόγοι και κλιματολόγοι δέχονται ερωτήσεις για το αν και το κατά πόσο τα ακραία καιρικά φαινόμενα που παρατηρούνται στον πλανήτη οφείλονται στην κλιματική αλλαγή. Γενικά θα έλεγα ότι τα καιρικά φαινόμενα γεννιούνται πλέον και αναπτύσσονται σε ένα περιβάλλον που είναι πιο θερμό από όσο ήταν πριν από εκατό χρόνια και επομένως επίδραση υπάρχει. Αν όμως θέλουμε να εκτιμήσουμε το ποσοστό της συμβολής της κλιματικής αλλαγής στην αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων, είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε βοήθεια από την επιστήμη της απόδοσης των αιτίων των ακραίων καιρικών συμβάντων (extreme-event attribution science). Ο νέος αυτός κλάδος χρησιμοποιεί:

(α) Στατιστικές μεθόδους, για τις οποίες απαιτείται αρχείο μετεωρολογικών παρατηρήσεων μεγάλης χρονικής περιόδου.

(β)  Μαθηματικά μοντέλα, με τα οποία  γίνεται σύγκριση του κόσμου όπως είναι με τον κόσμο όπως θα ήταν χωρίς τα αέρια του θερμοκηπίου.