Οι δύσκολες στιγμές της κακοκαιρίας «Εlias»

Ελάχιστες ημέρες μετά την καταστροφική κακοκαιρία «Daniel» είδαμε όλοι στους μεσοπρόθεσμους προγνωστικούς χάρτες την τάση να αποκοπεί στην κεντρική Μεσόγειο ένα νέο βαρομετρικό χαμηλό με αυξημένες πιθανότητες να επηρεάσει τον καιρό πολλών περιοχών της χώρας. Γνωρίζοντας πόσο ευάλωτη είναι η κεντρική Ελλάδα και κυρίως η Θεσσαλία από την προηγούμενη πρωτόγνωρη κακοκαιρία, με «έζωσαν τα φίδια», αλλά όταν οι αβεβαιότητες είναι μεγάλες, χρειάζεται κάποιος να περιμένει πριν ενημερώσει υπεύθυνα το κοινό και τους αρμόδιους φορείς. Η κατανομή και η ένταση του υετού σε τοπικό επίπεδο δεν μπορεί να προβλεφτεί πριν από τέσσερις ή πέντε ημέρες.

Όσο περνούσαν οι ημέρες, φαινόταν όλο και πιο καθαρά  ότι τα δύο πιο αξιόπιστα παγκόσμια μοντέλα -το ευρωπαϊκό (ECMWF) και το αμερικάνικο (GFS)- διαφωνούσαν πολύ στις προβλέψεις τους για τον υετό στη χώρα. Γαλουχημένος με το ευρωπαϊκό μοντέλο, που κατά κοινή ομολογία υπερτερεί του αμερικάνικου μοντέλου, δυσκολευόμουν πολύ να αγνοήσω τα υπερβολικά ποσά υετού που προέβλεπε το ECMWF για τον πλημμυρισμένο κάμπο της Θεσσαλίας. Όμως, κάποια στιγμή ο μετεωρολόγος πρέπει: (α) να αποφασίσει ποιο μοντέλο θα αφήσει και ποιο θα ακολουθήσει και (β) να προσπαθήσει να προσθέσει αξία στα αποτελέσματα του μοντέλου που θα ακολουθήσει, δηλαδή να τα διορθώσει προς το καλύτερο.  

Η απόρριψη του ευρωπαϊκού μοντέλου έγινε την Κυριακή (24/9) για τρεις λόγους. Ο πρώτος από αυτούς έχει να κάνει με το γεγονός ότι στα διαδοχικά τρεξίματά του το συγκεκριμένο μοντέλο παρουσίαζε μεγάλη ασυνέπεια (αστάθεια). Ο δεύτερος λόγος προέκυψε από το γεγονός ότι η πρώτη εξάωρη πρόγνωση του μοντέλου δεν επαληθευόταν από τα πραγματικά στοιχεία και ο τρίτος λόγος προέκυψε μετά από μια σύνθετη και δύσκολη δουλειά που κάθε μετεωρολόγος πρέπει να κάνει.

Οι μετεωρολόγοι, όπως οι γιατροί, πρέπει να κάνουμε πρώτα διάγνωση (ανάλυση) της κατάστασης για το τι συμβαίνει στην ατμόσφαιρα και στη συνέχεια να προχωρήσουμε στην πρόγνωση. Τα παλιότερα χρόνια, που τα προγνωστικά στοιχεία ήταν ελάχιστα, η ανάλυση ήταν σημαντική. Σήμερα κάποιοι λένε ότι η ανάλυση δεν είναι και τόσο αναγκαία, αλλά κάνουν λάθος. Η ανάλυση είναι και πάλι το πρώτο βασικό βήμα για την αξιολόγηση του τεράστιου όγκου των προγνωστικών στοιχείων που έχει στις μέρες μας ο μετεωρολόγος-προγνώστης. Αν ο μετεωρολόγος δεν μπορεί να βρει για ποιους λόγους ένα μοντέλο δίνει π.χ. υετό σε μια περιοχή, δεν θα μπορέσει να το αμφισβητήσει και κατ’ επέκταση δεν θα είναι σε θέση να προσθέσει αξία στα αποτελέσματά του.

Πριν από τη νύχτα που χτύπησε τη Θεσσαλία ο «Daniel», είχα πει δημόσια: «Ελπίζω να αντέξει ο κάμπος», γνωρίζοντας καλά μέσα μου ότι δεν ήταν κάποια ελπίδα που στηριζόταν σε αντικειμενικά στοιχεία, αλλά μια ευχή. Αυτή μονάχα είχε απομείνει. Την Κυριακή (24/9), μην μπορώντας πλέον να εξηγήσω (δικαιολογήσω) τα «κουβάρια» υετού του ευρωπαϊκού μοντέλου, υιοθέτησα τα αποτελέσματα του αμερικανικού μοντέλου που φαίνονταν πιο ρεαλιστικά. Τούτη τη φορά πίστευα ότι θα αντέξει ο κάμπος, αλλά πώς μπορεί κάποιος να είναι σίγουρος; Πέρασα δύο μαρτυρικές μέρες, σκεπτόμενος τι θα γινόταν αν στις πλημμυρισμένες περιοχές της Θεσσαλίας έπεφταν τα χιλιοστά που σε αρκετά «τρεξίματα» έδινε το  ECMWF.

Η δεύτερη δύσκολη στιγμή στην αντιμετώπιση της κακοκαιρίας «Εlias» ήρθε τις βραδινές - νυχτερινές ώρες της Τετάρτης προς την Πέμπτη (27 προς 28/9), όταν σε διάστημα λίγων ωρών έπεσε στη Μαγνησία τεράστιος όγκος νερού και πλημμύρισε ο Βόλος. Τι θα γινόταν αν το φαινόμενο κρατούσε 2 με 3 ώρες ακόμα με την ίδια ένταση; Την απάντηση στην ερώτηση αυτή τη δίνει μόνο ο μετεωρολόγος, αλλά πώς ο άνθρωπος αυτός μπορεί να κάνει πρόγνωση λίγων ωρών για τη Μαγνησία, τη Φθιώτιδα και τη Β. Εύβοια χωρίς συστήματα nowcasting, χωρίς ηχώ ραντάρ, χωρίς δορυφορικά συστήματα εκτίμησης υετού σε πραγματικό χρόνο και, το τραγικότερο, χωρίς επαρκείς μετεωρολογικές παρατηρήσεις; Είναι λογικό ο μετεωρολόγος να προσπαθεί να μάθει για το πού και το πόσο βρέχει από τις ανταποκρίσεις των ρεπόρτερς και από τις αναφορές-κραυγές αγωνίας των κατοίκων της περιοχής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;

Μπορούμε να εικάσουμε ότι αν δεν είχε προηγηθεί ο «Daniel» (Βόλος) ή αν δεν υπήρχαν καμένες εκτάσεις (Β. Εύβοια), οι καταστροφές που προκάλεσε ο «Εlias» θα ήταν λιγότερες, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το πού και το κατά πόσο λιγότερες θα ήταν. Εκείνο για το οποίο είμαστε περισσότερο βέβαιοι είναι ότι αποφεύχθηκαν τα χειρότερα (απώλεια ανθρώπινων ζωών). Και αυτό πιστώνεται στους πολίτες που τήρησαν τις οδηγίες των Αρχών, στις υπεράνθρωπες προσπάθειες των σωστικών συνεργείων και, ας μην είμαστε μονίμως μίζεροι και γκρινιάρηδες, στον αποτελεσματικό συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων, για τον οποίο διαχρονικά κάθε άλλο παρά υπερήφανο είναι το κράτος μας.