Η παλαίστρα των καιρών

Ένας καλός φίλος είδε σε μοναστήρι των Μετεώρων την ονομαζόμενη παλαίστρα των καιρών ή αλλιώς το αγιορείτικο βαρόμετρο και πρόσφατα με ρώτησε τη γνώμη μου για τον τρόπο λειτουργίας και κυρίως για την αξιοπιστία του. Επειδή κι εγώ δεν γνώριζα καλά το θέμα, το έψαξα και αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας τις απόψεις μου με βάση την απαράβατη αρχή μου να αποδίδω «τα της Παραδόσεως τη Παραδόσει και τα της Επιστήμης τη Επιστήμη».

Στο κέντρο της παλαίστρας οι μοναχοί τοποθετούσαν έναν σπόρο του φυτού που ονομάζεται ερωδιός ο κωνιόμορφος (αλλιώς καλόγερος, χτενάκι, βελονιά, πιρουνάκι, περδικονύχι, νύχι του ερωδιού κ.ά.) λόγω της ομοιότητας του καρπού του με το ράμφος του ερωδιού. Ο σπόρος του φυτού αυτού, που έχει τη μορφή τρυπανιού (σπειροειδές σχήμα), είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στην υγρασία και ανάλογα με τις μεταβολές της παρουσιάζει χαλάρωση ή μάζεμα (βίδωμα), ιδιότητες που αντίστοιχα ονομάζονται ελαστική εκτόξευση ή αυτό-ταφή. Στο τέλος κάθε μεταβολής η κατεύθυνση προς την οποία έχει σταματήσει η ουρά του σπόρου δείχνει τον καιρό που θα επικρατήσει. Η υγρασία φαίνεται να είναι το κλειδί στην όλη υπόθεση και όχι η ατμοσφαιρική πίεση.

Παρατηρώντας με προσοχή την παλαίστρα είδα ότι ο εξωτερικός κύκλος με τα ονόματα των ανέμων είναι σωστός, αλλά δεν μπόρεσα να βγάλω άκρη με τους δύο εσωτερικούς κύκλους, δηλαδή να κατανοήσω τον τρόπο με τον οποίο έχουν τοποθετηθεί τα ονόματα των καιρών. Είναι ατάκτως ερριμμένα ή όχι; Αν όχι, πώς εξηγείται, για παράδειγμα, το γεγονός ότι το ψύχος βρίσκεται προς την κατεύθυνση των Α-ΝΑ ανέμων;

Αναφορικά με τα ονόματα της κατασκευής, αμφότερα είναι εξαίσια. Περισσότερο όμως θέλω να σταθώ στον όρο παλαίστρα των καιρών που συνειρμικά φέρνει  στο νου το παλαίστρα των ανέμων, αφού παλιότερα οι άνεμοι ονομάζονταν και καιροί. Σύμφωνα με τις λαογραφικές καταγραφές πολλών χωρών, οι άνεμοι έχουν αδυναμίες και πάθη και πολλές φορές δρουν ανταγωνιστικά, με τον καθένα από αυτούς να επιδιώκει την κυριαρχία του επί των άλλων ανέμων.

Η δοξασία για τις συνεχείς αναμετρήσεις των ανέμων και τα αποτελέσματα αυτών των αναμετρήσεων έχει επιστημονική βάση. Για παράδειγμα, η παροιμία: «Αν δε μαλώσουν δυο καιροί (άνεμοι), δεν βρέχει» ή η παρόμοιά της: «Όταν παλεύουν οι καιροί, σίγουρα θα βρέξει» φαίνεται να παραπέμπει στη σύγκλιση ανέμων διαφορετικών διευθύνσεων που οδηγεί σε ανοδικές κινήσεις του αέρα και με προϋποθέσεις στο φαινόμενο της βροχής ή στην απότομη αλλαγή των ανέμων που παρατηρείται κατά το πέρασμα των μετώπων που και αυτά βέβαια προκαλούν υετό.

Καλά Χριστούγεννα, φίλοι μου!