Οι επτά ημέρες της Εποποιίας της Πίνδου

 

Στην Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία η 28^η Οκτωβρίου 1940 ξημέρωσε με συννεφιασμένο ουρανό και κάποιες βροχές, οι οποίες γενικά ήταν ασθενείς και επέτρεπαν στους κατοίκους τους να πάνε στις καθημερινές τους δουλειές χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Πιο χαρούμενοι από όλους ήταν οι αγρότες, γιατί οι βροχές που είχαν ήδη πέσει είχαν κάνει τα χωράφια τους έτοιμα για όργωμα. Όμως, σε ελάχιστες ώρες οι νεότεροι από αυτούς αντί για το αλέτρι έπιασαν το όπλο και με το τραγούδι στα χείλη τράβηξαν προς τα εκεί που το χρέος τους καλούσε.

Στην Πίνδο το ομώνυμο Απόσπασμα υπό τη διοίκηση του συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Δαβάκη είχε να καλύψει μέτωπο μήκους περίπου 70 χιλιομέτρων, το οποίο σε αδρές γραμμές εκτεινόταν από την Κόνιτσα ως το Επταχώρι. Απέναντι στο Απόσπασμα της Πίνδου, συνολικής δύναμης περίπου 2.000 ανδρών, βρέθηκε η Μεραρχία των Αλπινιστών «Τζούλια», συνολικής δύναμης 10.800 ανδρών.

Με την έναρξη της ιταλικής επίθεσης, οι ειδικά εκπαιδευμένες για ορεινές επιχειρήσεις δυνάμεις της «Τζούλια» εισέδυσαν με τόλμη στον ορεινό όγκο της Πίνδου, χρησιμοποιώντας δύο κυρίως συντάγ­ματα: το 8^ο  και το 9^ο. Τη δεύτερη μέρα της επίθεσης ο κύριος όγκος του 8^ου συντάγματος κινήθηκε προς την κατεύθυνση Πυρσόγιαννης - Βούρμπιανης, όπου για την αναχαίτισή του υπήρχαν μόνο δύο ελληνικοί λόχοι. Οι λόχοι κράτησαν όσο μπορούσαν κι έπειτα συμπτύχθηκαν.

Στο νότιο άκρο του ορεινού μετώπου, σχεδόν ολόκληρη την ημέρα της 28^ης Οκτωβρίου, βασίλευε ανησυχαστική ηρεμία. Ξαφνικά, στις 5 το απόγευμα, μπροστά στους δύο λόχους του Αποσπάσματος της Πίνδου που βρίσκονταν στις περιοχές Μόλιστας και Καστάνιανης εμφανίστηκε ολόκληρο το  9^ο σύνταγμα της «Τζούλια». Οι λόχοι ανατράπηκαν και ο Δαβάκης σκέφθηκε να ζητήσει βοήθεια από το τάγμα προκαλύψεως της Κόνιτσας, που υπαγόταν στην VIII Μεραρ­χία. Όμως, δεν υπήρχε πλέον τηλεφωνική επικοινωνία και τη νύχτα το Απόσπασμα της Πίνδου αναγκάστηκε να συμπτυχθεί, αλλού συντεταγμένα και αλλού με αταξία.

Το πρωί  της 29^ης Ο­κτωβρίου ο Δαβάκης διέταξε το τάγμα του Ποτιστή, που μόλις την προη­γούμενη νύχτα είχε φτάσει στο Επταχώρι, να αντεπιτεθεί στο ύψωμα Μούκα και έστειλε τις τελευταίες ελάχιστες εφεδρείες του εναντίον των αλπινι­στών που προωθούνταν προς τη Σαμαρίνα. Τη νύχτα της 29^ης προς την 30^η Οκτωβρίου σημειώθηκαν ισχυρές βροχές, καταιγίδες και στα ορεινά της Πίνδου πυκνές χιονοπτώσεις, αλλά στη συνέχεια ο καιρός βελτιώθηκε και οι Ιταλοί κατάφεραν να εισχώρησαν σε αρκετό βάθος στον ορεινό όγκο της οροσειράς παρά την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων.

Το βράδυ της 31^ης Οκτωβρίου ένας ελληνικός λόχος υπό την ηγεσία του υπολοχαγού από τη Χάλκη Αλέξανδρου Διάκου κινήθηκε από τη Ζούζουλη της Καστοριάς προς το ύψωμα Τσούκα που βρίσκεται προς την κατεύθυνση της Φούρκας των Ιωαννίνων και έχει υψόμετρο 1.157 μέτρων. Την επομένη, 1^η Νοεμβρίου, ο Δωδεκανήσιος αξιωματικός και οι συμπολεμιστές του που έπεσαν μαζί του έχασαν τη μάχη της Τσούκας, αλλά κέρδισαν την αθανασία και την αιώνια ευγνωμοσύνη των Ελλήνων.

Την επόμενη μέρα, 2^α Νοεμβρίου 1940, στον Προφήτη Ηλία της Φούρκας τραυματίστηκε βαριά ο Κωνσταντίνος Δαβάκης από σφαίρα που διέτρησε τον δεξιό του πνεύ­μονα. Την ίδια μέρα οι Ιταλοί κατέλα­βαν τη Σαμαρίνα και το Δίστρατο.

Στις 3 Νοεμβρίου προχωρημένες ιταλικές μονάδες έκαναν την εμφάνιση τους στη Βοβούσα που απέχει από το Μέτσοβο μόλις 6 ώρες με τα πόδια. Όμως, η Βοβούσα ήταν το τέρμα τους. Τα προωθημένα τμήματα της «Τζούλια» αποκόπηκαν από τις ελληνικές δυνάμεις που εν τω μεταξύ είχαν ενισχυθεί. Η έκβαση της μάχης είχε κριθεί και τώρα πλέον οι Έλληνες στρατιώτες συναγωνίζονταν ποιος θα χτυπήσει πρώτος τους παγιδευμένους Ιταλούς.

Η χαράδρα του Αώου, 26-10-2024. Φωτ. Παύλος Γρηγορίου.

Οι αλπινιστές της «Τζούλια», βλέποντας το αδιέξοδο,  αναγκάστηκαν να πάρουν το μόνο δρόμο που τους είχε μείνει ελεύθερος για υποχώρηση: τη στενή κοιλάδα του Αώου και συγκεκριμένα τη βόρεια όχθη του ποταμού. Η ελληνική στρατιωτική ηγεσία, αντιλαμβανόμενη τη δεινή θέση του εχθρού, οργάνωσε εσπευσμένα το Απόσπασμα Αώου για να δώσει στους εισβολείς τη χαριστική βολή. Το Απόσπασμα Αώου στάλθηκε στην περιοχή Βρυσοχωρίου, στη νότια όχθη του Αώου, με σκοπό να περάσει απέναντι για να κόψει το δρόμο στους οπισθοχωρούντες Ιταλούς. Όμως, το ποτάμι είχε πλημμυρίσει από τις συνεχείς βροχές και το Απόσπασμα Αώου δεν μπόρεσε να το διαβεί. Οι άλλοτε περήφανοι αλπινιστές ρακένδυτοι, πεινασμένοι και ταπεινωμένοι κατάφεραν να φθάσουν στην Κόνιτσα, όπου είχε καταφθάσει για να τους βοηθήσει η μεραρχία «Μπάρι».

Η Εποποιία της Πίνδου δεν γράφτηκε μόνο από τους γενναίους Έλληνες στρατιώτες, αλλά και από ολόκληρο τον ντόπιο πληθυσμό. Τους ορεσίβιους φτωχούς αλλά υπερήφανους εκείνους ανθρώπους, οι οποίοι ξεσηκώθηκαν υπερασπιζόμενοι τις εστίες τους. Γράφτηκε από τις απαράμιλλες γυναίκες των χωριών που στα κακοτράχαλα μονοπάτια της Πίνδου υποκατέστησαν τα μεταγωγικά! Ανάμεσά τους, πιστή στο χρέος της, και η γιαγιά μου.

Στις γυναίκες της Πίνδου, στα ξαφνιάσματα της φύσης, αφιερώνεται το σημερινό επετειακό άρθρο.

Χρόνια πολλά, φίλοι μου!