Ο Φρανσίσκο Πιζάρο και το Ελ Νίνιο (Μέρος 1ο)

Πηγή: https://www.vsp.ucar.edu/cgc/20thCelebration/Koutavas-.pdf

Η ένταση των επεισοδίων Ελ Νίνιο, δηλαδή των επεισοδίων υπερθέρμανσης των νερών του ανατολικού τροπικού Ειρηνικού Ωκεανού κοντά στις ακτές του Περού, ποικίλει από τις μικρές θερμοκρασιακές αποκλίσεις της τάξεως των 2 ή 3 βαθμών που ασκούν μέτριες επιδράσεις στο τοπικό κλίμα ως τις μεγάλες θερμοκρασιακές αποκλίσεις των 8 με 10 βαθμών που προκαλούν κλιματικές διαταραχές σε πλανητική κλίμακα. Οι μελέτες έδειξαν ότι τα επεισόδια Ελ Νίνιο, ανεξαρτήτως της εντάσεώς τους, παρατηρούνται συχνότερα κάθε 3 με 4 χρόνια, ενώ τα ισχυρά Ελ Νίνιο παρατηρούνται κάθε 6 με 7 χρόνια. Τα ισχυρότερα  Ελ Νίνιο του 20^ού αιώνα ήταν εκείνα του 1982-83 και του 1997-98. Στο Ελ Νίνιο του 1982-83 η θερμοκρασία των νερών του ανατολικού τροπικού Ειρηνικού ήταν 5 με 10 βαθμούς υψηλότερη από την κανονική.

Ο πιο ολοκληρωμένος κατάλογος των επεισοδίων Ελ Νίνιο από τις αρχές του 16 μ. Χ. αιώνα ως τα τέλη του 20^ού αιώνα συντάχθηκε από τον Ουίλιαμ Κουίν και τους συνεργάτες του το 1987 (Quinn, W. H., et al, 1987:  El Niño occurrences over the past four and a half centuries. Journal of Geophysical Research, 92. No C13: 14,449-14,461). Τα επεισόδια ταξινομήθηκαν ως ασθενή, μέτρια, ισχυρά και πολύ ισχυρά με βάση την ένταση και τη διάρκεια των κλιματικών αποκλίσεων και τις κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις τους που καταγράφηκαν αρχικά από τους Ισπανούς κατακτητές του Περού και στη συνέχεια από τους αποίκους που εγκαταστάθηκαν στη συγκεκριμένη χώρα. Από το 1525 μ. Χ. ως τις μέρες μας έχουν συμβεί μόνο οκτώ πολύ ισχυρά Ελ Νίνιο, το τελευταίο από τα οποία ήταν εκείνο του 1982-83. Κανένα από τα πολύ ισχυρά Ελ Νίνιο δεν επαναλήφθηκε σε χρονικό διάστημα μικρότερο των 20 ετών. 

Οι γνώσεις μας για το φαινόμενο Ελ Νίνιο άρχισαν ουσιαστικά να αποκτώνται από τα τέλη του 19^ου αιώνα. Ένα ισχυρό επεισόδιο που έλαβε χώρα το 1891 έφερε το θέμα στην επικαιρότητα εκείνης της εποχής. Ο περουβιανός ναύαρχος Καμίλο Καρίγιο είχε τότε μιλήσει για αλλαγές στη διεύθυνση των ανέμων, αλλαγές στη βιολογική παραγωγή, εμφάνιση ασθενειών και αλλαγές στα πρότυπα των βροχών. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1895, ο Αμερικανός γεωλόγος Άλφρεντ Σιρς σε ομιλία του στην Αμερικανική Γεωφυσική Εταιρεία, μεταξύ των άλλων, αναφέρθηκε στον επταετή κύκλο των βροχών που παρατηρείται συνήθως στις βόρειες περιοχές του Περού και επεσήμανε ότι όταν έρχονται οι βροχές, οι αλλαγές στο σχεδόν ερημικό τοπίο είναι μεγάλες. Ο Άλφρεντ Σιρς πιθανολόγησε ότι η ιστορική πορεία του Φρανσίσκο Πιζάρο από τις Τούμπες ως την Καχαμάρκα θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο μια χρονιά με άφθονες βροχές (χρονιά Ελ Νίνιο), γιατί η διαδρομή  που πιθανότητα ακολουθήθηκε από τον Ισπανό κατακτητή περιλαμβάνει 200 χιλιόμετρα ερήμου (Michael H. Glantz, Currents of change, El Nino’s impact on climate and society. Cambridge University Press UK,1996). 

Σύμφωνα με τη μελέτη του Ουίλιαμ Κουίν και των συνεργατών του που προαναφέραμε, το πρώτο τεκμηριωμένο επεισόδιο Ελ Νίνιο ήταν εκείνο  του 1525-26, όπως αποδεικνύεται από τις αναφορές της εποχής για ασυνήθιστες βροχές που έφεραν αξιόλογη βλάστηση στις ημιερημικές περιοχές του βόρειου Περού. Πέρα από αυτό, οι συγγραφείς της μελέτης  κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι και το 1531-32, έτος κατάκτησης της χώρας των Ίνκας από τον Πιζάρο, ήταν έτος Ελ Νίνιο. Οι ισχυρές βροχοπτώσεις και τα φουσκωμένα ποτάμια, τα οποία στο Περού κατά κανόνα συμβαίνουν μόνο κατά την εμφάνιση επεισοδίων Ελ Νίνιο, καθυστέρησαν την πορεία των Ισπανών κατακτητών. Ωστόσο, οι βροχές ήταν αυτές που εξασφάλισαν το νερό και την τροφή των ανδρών του Πιζάρο και των αλόγων τους. Πάντως, άλλοι  ερευνητές έχουν την άποψη ότι τα στοιχεία δεν είναι επαρκή για να συμπεράνει κάποιος ότι το 1532 ήταν ένα έτος με πολλές βροχές (S. George Philander, El Nino, La Nina, and the Southern Oscillation. Academic Press, 1989). Στο δεύτερο μέρος του άρθρου θα εξετάσουμε πιο αναλυτικά το συγκεκριμένο θέμα.