Ο Αννίβας διασχίζει τις Άλπεις (Μέρος 2ο)

Τις πρώτες μέρες της ανάβασής του στις Άλπεις ο Αννίβας είχε να αντιμετωπίσει τις εχθρικές ενέργειες γαλατικών φύλων που είτε επιτίθονταν στις οπισθοφυλακές του καρχηδονιακού στρατού και στα υποζύγιά του είτε κυλούσαν από ψηλά μεγάλες πέτρες που προκαλούσαν πανικό σε ανθρώπους και κτήνη. Παρά τα αμυντικά μέτρα του Αννίβα, ο στρατός του υπέστη αρκετές απώλειες. 

Εννέα ημέρες από την έναρξη της ανάβασης στη μεγάλη οροσειρά ο Καρχηδόνιος ηγέτης με το στρατό του έφθασαν στο υψηλότερο σημείο της επί των Άλπεων διαδρομής τους. Ταλαιπωρημένος από τις επιθέσεις των εχθρικών φύλων των προηγούμενων ημερών και γεμάτος αμφιβολίες για την πίστη των Γαλατών οδηγών του, ο Αννίβας, στρατοπέδευσε στον ορεινό αυχένα επί δύο ημέρες.

Από την ημέρα που οι Καρχηδόνιοι άρχισαν την ανάβασή τους στις Άλπεις ως την ημέρα της στρατοπέδευσής τους ο καιρός δεν τους είχε δημιουργήσει ιδιαίτερα προβλήματα. Οι άνδρες όμως του Αννίβα, βλέποντας τα χιόνια που είχαν ήδη πέσει στις υψηλότερες περιοχές των Άλπεων, ανησυχούσαν πολύ και όχι άδικα. Πλησίαζαν τα μέσα Νοεμβρίου (δύση Πλειάδων) και σε μια αλπική περιοχή με υψόμετρο γύρω στα 2.000 μέτρα η επέλαση του χειμώνα ήταν απλά θέμα χρόνου.  Γράφει χαρακτηριστικά ο Πολύβιος: «Της δε χιόνος ήδη περὶ τους άκρους αθροιζομένης διὰ το συνάπτειν την της Πλειάδος δύσιν, θεωρών τα πλήθη δυσθύμως διακείμενα και διὰ την προγεγενημένην ταλαιπωρίαν και διὰ την έτι προσδοκωμένην» ( Πολυβιος Γ 54,1).

Αυτό που φοβούνταν ο Αννίβας και οι άνδρες του δεν άργησε να συμβεί. Τη δεύτερη μέρα της στρατοπέδευσής τους άρχισε να χιονίζει. Ο Πολύβιος δεν αναφέρεται στην ποσότητα του χιονιού που έπεσε. Αντίθετα, ο Τίτος Λίβιος αναφέρεται δύο φορές στο θέμα αυτό. Την πρώτη φορά κάνει λόγο για «βαριά χιονόπτωση» (Τίτος Λίβιος 21,35) και τη δεύτερη φορά γράφει ότι το χιόνι που υπήρχε στα μονοπάτια από τα προηγούμενα χρόνια καλύφθηκε από «φρέσκο χιόνι μέτριου πάχους» (Τίτος Λίβιος 21,36). Ο Ρωμαίος ιστορικός ελληνικής καταγωγής Αππιανός ο Αλεξανδρεύς, που έγραψε την Ιστορία του το 2^ο μ. Χ. αιώνα, αναφέρει ότι ο Αννίβας και οι άνδρες του κακόπαθαν από το πολύ χιόνι και το κρύο: «Κακοπαθῶν χιόνος τε πολλῆς οὔσης καὶ κρύους» (Αννιβαϊκή Ι,4).

Ο Αννίβας, φοβούμενος τα χειρότερα, έδωσε αμέσως εντολή να αρχίσει η κατάβαση νωρίς το πρωί της τρίτης ημέρας. Με δεδομένο ότι  στην περιοχή των Άλπεων από την οποία πέρασε ο Αννίβας η κλίση των ανατολικών πλαγιών είναι πολύ πιο απότομη από την κλίση των δυτικών πλαγιών τους, η κατάβαση μέσω των χιονοσκέπαστων μονοπατιών ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη. Το πρόβλημα της ολισθηρότητας των δρόμων τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα υποζύγια ήταν σοβαρότατο στα στενά μονοπάτια που το φρέσκο μαλακό χιόνι είχε πέσει πάνω στο παγωμένο χιόνι των προηγούμενων ετών. Πέρα από αυτό, πώς θα περνούσαν οι ελέφαντες μέσα από τέτοιους δρόμους; Όμως, για τον Καρχηδόνιο ηγέτη δεν υπήρχε κανένα εμπόδιο. Όπως αναφέρει ο Κορνήλιος Νέπος: «Πλάτυνε τους τόπους και ασφάλισε τους δρόμους έτσι ώστε να περνά ένας αρματωμένος ελέφαντας εκεί που πριν μόνο ένας άνθρωπος μετά βίας μπορούσε να συρθεί άοπλος» (Κορνήλιος Νέπος, Βίοι των εξόχων ηγεμόνων, ΚΒ΄ Αννίβας σ. 190, 1801). Ο Αννίβας είχε κάνει πράξη αυτό που είχε πει στους στρατηγούς του όταν τους ανακοίνωσε την απόφασή του να διασχίσουν τις Άλπεις και εκείνοι προσπάθησαν να τον μεταπείσουν, λέγοντάς του, ότι δεν υπάρχει δρόμος: «Aut viam inveniam, aut faciam», δηλαδή: «Είτε θα τον βρούμε το δρόμο είτε θα τον φτιάξουμε». Ωστόσο, το τίμημα που πλήρωσε ο Αννίβας κατά την κατάβασή του ήταν μεγάλο: «Εξ αιτίας του εδάφους και του χιονιού», γράφει ο Πολύβιος, «οι απώλειες του ήταν τόσο βαριές, σχεδόν όσο βαριές ήταν κατά την ανάβασή του» (Πολύβιος Γ 54,4 ).

Οι ιστορικοί των νεότερων χρόνων καθώς και οι σύγχρονοι συνάδελφοί τους δεν συμφωνούν για την ακριβή διαδρομή που ακολούθησαν ο Αννίβας και οι άνδρες του διασχίζοντας τις Άλπεις. Ως πιθανότερα περάσματα θεωρούνται τα περάσματα του Col du Clapier στα 2.482 μέτρα, του Col du Montgenèvre στα 1.854 μέτρα και του Col de la Traversette στα 2.950 μέτρα που είναι το νοτιότερο και το υψηλότερο από όλα τα άλλα. Μεταξύ των τριών επικρατέστερο φέρεται να είναι το πέρασμα του  Col du Montgenèvre (Κολ ντι Μοντ Ζενέβρ), διότι ταιριάζει περισσότερο με τις συγκερασμένες περιγραφές του Πολύβιου και του Τίτου Λίβιου (Peter Connolly,  Hannibal and the Enemies of Rome, Macdonald Educational, 1978).

Σημειώνεται ότι ο Πολύβιος (200 - 118 π.Χ.) και ο Τίτος Λίβιος (59 π. Χ. - 17 μ. Χ.) στις Ιστορίες τους χρησιμοποίησαν την ίδια πηγή: τον αυτόπτη μάρτυρα της διάβασης των Άλπεων Σώσιλο τον Λακεδαιμόνιο, έναν από τους συντρόφους του Αννίβα, ο οποίος (Σώσιλος) είχε γράψει την ιστορία του Β’ Καρχηδονιακού Πολέμου σε επτά βιβλία. Ο Πολύβιος χρησιμοποίησε το αρχικό κείμενο, ενώ ο Λίβιος το γνώριζε έμμεσα. Όλες οι πηγές του Λίβιου δεν μπορούν να εξακριβωθούν, αλλά οι ειδικοί λένε ότι ο Ρωμαίος ιστορικός ήταν προσεκτικός συγγραφέας, ο οποίος αντέγραψε σχολαστικά όλες τις χρονολογικές ενδείξεις που βρήκε στις πηγές των πληροφοριών του.

Δεκαπέντε μέρες από την έναρξη της ανάβασης στις Άλπεις και πέντε μήνες από την αναχώρησή τους από την Καρθαγένη οι Καρχηδόνιοι αποδεκατισμένοι και καταταλαιπωρημένοι κατέβηκαν στην πεδιάδα του Πάδου. Οι απώλειές τους στο παράτολμο εγχείρημα του αρχηγού τους να διασχίσουν τις Άλπεις ήταν σημαντικές. Όπως συνοπτικά αναφέρει ο Πολύβιος, ο Αννίβας «είχε χάσει πολλούς από τους άντρες του από τα χέρια των εχθρών και τη διάβαση των ποταμών στην όλη πορεία του, ενώ οι γκρεμοί και οι δυσκολίες των Άλπεων του κόστισαν όχι μόνο άνδρες αλλά πολύ περισσότερα άλογα και υποζύγια» (Πολύβιος Γ 56,2).  Σύμφωνα με τους ιστορικούς, στην κοιλάδα του Πάδου έφθασαν τελικά περίπου 20.000 πεζοί, 6.000 ιππείς και λιγοστοί από τους 37 ελέφαντές του.

(Συνεχίζεται)