Άλως και παρήλιοι άλλαξαν το ρου της ιστορίας; (Μέρος 2ο - τελευταίο)

Άλως και παρήλιοι

Β. Οι φυσικές ερμηνείες του οράματος

Διάφοροι ερευνητές προσπάθησαν να ερμηνεύσουν το όραμα του Κωνσταντίνου, χρησιμοποιώντας την ψυχολογία και την αστρονομία. Στην πρώτη περίπτωση θεωρούν ότι η κατανόηση του οράματος μπορεί να γίνει στα πλαίσια ενός ψυχολογικού πλαισίου, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν φορτισμένο από την αγωνία για την έκβαση της μάχης. Αναφορικά με τη δεύτερη περίπτωση, η εξήγηση βασίζεται στα πορίσματα της αστρονομίας, σύμφωνα με τα οποία τη δεδομένη ημέρα οι θέσεις των πλανητών σχημάτιζαν ένα Χ και ένα Ρ σε σταυροειδή διάταξη. Οι υποστηρικτές της άποψης αυτής πιστεύουν ότι το όραμα ο Κωνσταντίνος το είδε νύχτα, προσεγγίζοντας τη σχετική αναφορά του Λακτάντιου.        

Ο εξέχων Βρετανός ιστορικός του 20^ού αιώνα Τζόουνς Άρνολντ, που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ύστερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έγραψε: «Αυτό που είδε ο Κωνσταντίνος στον ουρανό και εντυπωσιάστηκε, όπως υποστηρίζουν πολλοί σήμερα, δεν ήταν τα δύο πρώτα γράμματα της λέξης Χριστός, παρά μια σπάνια, αλλά επιστημονικά εξακριβωμένη μορφή του φαινομένου της άλω…».¹⁰

Ο Ντάνκαν Στιλ, καθηγητής αστροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπάκιγχαμ της Αγγλίας και αυθεντία στις διαστημικές επιστήμες που συνεργάστηκε με τη ΝΑΣΑ, αναφέρει ότι «Η περιγραφή της εικόνας σταυρού κοντά στον ήλιο παραπέμπει σε παρήλιο ή ίσως σε ηλιακό πυλώνα».¹¹

Αν υποθέσουμε ότι τα γεγονότα έγιναν όπως μας τα μεταφέρει ο Ευσέβιος, δηλαδή ότι το όραμα ο Κωνσταντίνος το είδε στη διάρκεια της ημέρας, τα οπτικά ατμοσφαιρικά φαινόμενα που μπορεί να έπαιξαν ρόλο στην υπόθεση αυτή είναι η άλως, οι παρήλιοι και οι ηλιακοί πυλώνες. Ως γνωστόν, το φαινόμενο της άλω δημιουργείται γύρω από τον ήλιο ή το φεγγάρι από τη διάθλαση του φωτός στους παγοκρυστάλλους των θυσανοστρωμάτων. 

Ηλιακός πυλώνας

Με τον ίδιο τρόπο δημιουργούνται οι παρήλιοι ή ψευδείς ήλιοι (sundogs), οι οποίοι εμφανίζονται με τη μορφή φωτεινών λαμπερών κηλίδων δεξιά και αριστερά του ήλιου και παρατηρούνται σε υψόμετρα από 6 ως 10 χιλιόμετρα, συχνά πάνω σε έναν κύκλο άλω. Παρόμοιο φαινόμενο είναι και οι ηλιακοί πυλώνες (sun pillars), τα λεγόμενα φαντάσματα του ήλιου, που είναι φωτεινές στήλες δημιουργούμενες με την αντανάκλαση του ηλιακού φωτός πάνω σε παγοκρυστάλλους. Οι συγκεκριμένοι παγοκρύσταλλοι πέφτουν από σύννεφα που βρίσκονται σε υψηλότερο επίπεδο και διατηρώντας τη μορφή τους φθάνουν σε κοντινή απόσταση από το έδαφος. Όπως είναι φυσικό, για να συμβεί αυτό απαιτούνται αρνητικές θερμοκρασίες ως τα πιο χαμηλά ατμοσφαιρικά στρώματα.

Γ. Συμπεράσματα

Συνδυάζοντας τις πληροφορίες από τις ιστορικές πηγές και λαμβάνοντας υπόψη τις προϋποθέσεις εμφάνισης των οπτικών ατμοσφαιρικών φαινομένων που προαναφέρθηκαν και την κλιματολογία της περιοχής τη συγκεκριμένη εποχή, καταλήγουμε στα παρακάτω συμπεράσματα:

(α) Κατά τον Ευσέβιο το όραμα εμφανίστηκε στον ουρανό πάνω από τη Μιλβία γέφυρα «περί το μεσημέρι, με την ημέρα ήδη να αποκλίνει». Οι φράσεις «περί το μεσημέρι» και «με την ημέρα ήδη να αποκλίνει» φαίνονται  να αντιφάσκουν, αλλά αν θεωρήσουμε την πρώτη ως γενική και τη δεύτερη ως ειδική, καταλήγουμε στο λογικό συμπέρασμα ότι το φαινόμενο έλαβε χώρα τις απογευματινές ώρες.

(β) Η εποχή που συνέβη η μάχη (τέλη Οκτωβρίου) είναι περίοδος που η συχνότητα διέλευσης μετωπικών υφέσεων από τη Μεσόγειο παρουσιάζεται αυξημένη. Μπροστά από το θερμό μέτωπο μιας τέτοιας ύφεσης εμφανίζονται πάντα τα θυσανοστρώματα, τα οποία, επειδή είναι υψηλά νέφη, αποτελούνται από παγοκρυστάλλους.

(γ) Η υπόθεση ότι αυτό που σχηματίστηκε στον ουρανό πάνω από τη Μιλβία γέφυρα δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένας εντυπωσιακός συνδυασμός των φαινομένων της άλω και των παρήλιων έχει βάση, αλλά ελλείψει αποδείξεων παραμένει υπόθεση. Η θέση ότι μαζί με την άλω και τους παρήλιους εμφανίστηκαν ένας ή περισσότεροι ηλιακοί πυλώνες είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτή, δεδομένου ότι για να εμφανιστούν οι ηλιακοί πυλώνες απαιτούνται πολύ χαμηλές θερμοκρασίες ως τα χαμηλά στρώματα της ατμόσφαιρας, προϋπόθεση  εξαιρετικά απίθανη για Οκτώβριο μήνα στην πεδινή κεντρική Ιταλία.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία θεωρεί το όραμα του Κωνσταντίνου Θεοσημία και τη στροφή του προς τον Χριστιανισμό έργο Θεού. Ορισμένοι όμως δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο εκείνο το ιστορικό απόγευμα της 27^ης Οκτωβρίου του 312 μ. Χ. να ήταν τα παιχνίδια των ηλιακών αχτίνων με τους παγοκρυστάλλους κάποιων ταπεινών θυσανοστρωμάτων αυτά που άλλαξαν δραματικά την εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας. Ανεξάρτητα με το τι πιστεύει ο καθένας μας, η νίκη του Κωνσταντίνου ήταν σημαντική, αφού ανέτρεψε την πορεία της ιστορίας με τις θρησκευτικές και κοινωνικές αλλαγές που επέφερε.

 

Πηγές:

¹Λακτάντιου,  De Mortibus Persecutorum, 44.

² Ευσεβίου Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΧ, 9, 2.

³ Ευσεβίου Καισαρείας, Εις τον Βίον Κωνσταντίνου, Λόγος Α΄, 28,1

⁴ Ευσεβίου Καισαρείας, Εις τον Βίον Κωνσταντίνου, Λόγος Α΄, 29,1

⁵ Ζώσιμου,  Ιστορία Νέα, 2007. Μετάφραση Γιάννη Αβραμίδη, Θεοφάνη Καλαϊτζάκη. Εκδόσεις Θύραθεν.

⁶ Jan N. Bremmer, The Vision of Constantine, http://www.rug.nl/research/portal/files/9899550/Bremmer-CONSTANTINE.pdf

⁷David Potter, Constantine the emperor, 2013. Oxford University Press.

⁸ Eric R. Dodds, Εθνικοί και Χριστιανοί σε μια εποχή αγωνίας: Όψεις της θρησκευτικής εμπειρίας από τον Μάρκο Αυρήλιο ως τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, 1995. Μετάφραση Κώστα Αντύπα, Εκδότης Αλεξάνδρεια.

⁹ Αλεξάντρ Α. Βασίλιεφ, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (324-1453), τ. Α΄1995. Μετάφραση Δημοσθένη Σαβράμη, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος.σελ.76.

¹⁰ Arnold  Μ. Jones, Ο Κωνσταντίνος και ο εκχριστιανισμός της Ευρώπης, 1962. Μετάφραση Αλέξανδρου Κοτζιά, Εκδότης Γαλαξίας.

¹¹ Duncan Steel, Marking Time: The Epic Quest to Invent the Perfect Calendar, 2000. John Wiley & Sons.