Οι μετά την εαρινή ισημερία ψυχρές εισβολές του Μάρτη

 

Αθήνα, οδός Τοσίτσα, 23-2-1992. Φωτ. Γιώργης Γκουρνέλος 

Από το 1955 ως το 1991 το ρεκόρ της οψιμότερης χιονόπτωσης στην Αθήνα κατείχε η 14^η Μαρτίου 1972. Το 1992 το ρεκόρ καταρρίφθηκε, καθώς στην πόλη χιόνισε στις 18 και στις 19 του Μάρτη. Στη διάρκεια του τρίτου δεκαημέρου του Μαρτίου την τετραετία 1995-1998 παρατηρήθηκαν οι παρακάτω αξιόλογες ψυχρές εισβολές:

 

21-24/3/1995: Χιόνισε σε Τατόι, Μαρούσι, Χαλάνδρι και στα βορειότερα προάστια (24/3).

21-27/3/1997: Παρατεταμένη ψυχρή εισβολή. Στις 22 & 23/3 τα χιόνια έφθασαν στον Διόνυσο.

22/3/1998: Χιόνισε στην Αθήνα. Λίγες μέρες αργότερα, από 25 ως 27/3/1998, σφοδρή κακοκαιρία σάρωσε την Αττική και πολλές άλλες περιοχές της χώρας. Στο Ελληνικό οι ριπές ανέμου έφθασαν τους 63 κόμβους και στην Πάρνηθα, όπου το ύψος του χιονιού είχε ξεπεράσει κατά πολύ το ένα μέτρο, έπεσαν κολόνες της ΔΕΗ. Σημειώνεται ότι την 25^η Μαρτίου του 1998 στην Αθήνα (Ν. Φιλαδέλφεια) η μέγιστη θερμοκρασία δεν ξεπέρασε τους 8 βαθμούς και από αυτής της πλευράς εκείνη η 25^η Μαρτίου ήταν και είναι η πιο ψυχρή των τελευταίων δεκαετιών.

Από το 1999 ως το 2020 η μόνη αξιόλογη ψυχρή εισβολή του Μάρτη μετά την εαρινή ισημερία, που έφερε χιόνια στο κέντρο της Αθήνας (24/3) και λίγες μέρες μετά το βορειοελλαδίτικο πεδινό χιονιά της 7^ης Απριλίου, ήταν εκείνη του 2003. Είχε προηγηθεί ο εκπληκτικός Μάρτης του 2001, στο τελευταίο δεκαήμερο του οποίου η θερμοκρασία είχε φθάσει τους 34 βαθμούς (Άργος, Λαμία, Αγχίαλος). 

Παρατηρώντας τις σημαντικότερες ψυχρές εισβολές του τρίτου δεκαημέρου του Μάρτη των τελευταίων 65 χρόνων, κάνει εντύπωση η ιδιαίτερα ευνοϊκή οκταετία 1991-1998. Γνωστό είναι ακόμα ότι την περίοδο που προαναφέρθηκε ο πιο χιονώδης χειμώνας της Αθήνας ήταν ο χειμώνας του 1991-92 με αριθμό ημερών χιονόπτωσης τετραπλάσιο του κανονικού και ακολουθεί ο χειμώνας του 1982-83 με αριθμό ημερών χιονόπτωσης πολύ μεγαλύτερο του κανονικού. Για να δούμε την αιτία που διαμόρφωσε τα παραπάνω στατιστικά, πρέπει πρώτα να θυμίσουμε τον τρόπο με τον οποίο επιδρούν στον καιρό και το κλίμα οι ηφαιστειακές εκρήξεις. 

Το νέφος του διοξειδίου του θείου στην
έκρηξη του Πινατούμπο. Πηγή: Wikipedia

Παλαιότερα, επικρατούσε η άποψη ότι τα ηφαιστειακά σύννεφα στάχτης στη στρατόσφαιρα ήταν αυτά που μείωναν τη θερμοκρασία της Γης, αλλά η έκρηξη του ηφαιστείου Ελ Τσιτσόν στο Μεξικό τον Απρίλιο του 1982 άλλαξε τα δεδομένα. Η σημαντικό­τερη κλιματική επίδραση των ηφαιστείων οφείλεται στην απελευθέρωση στην ατμόσφαιρα πλούσιων σε θείο αερίων και κυρίως διοξειδίου του θείου. Ο λόγος είναι ότι το συγκεκριμένο αέριο, αντιδρώντας με το νερό (υδρατμούς) παρουσία του ηλιακού φωτός, με­τατρέπεται σε σταγονίδια θειικού οξέος. Με τους στρατοσφαιρικούς ανέμους τα σταγονίδια του θειι­κού οξέος και γενικότερα όλα τα θειικά αερολύματα κυκλώνουν σε λίγες εβδο­μάδες όλη τη Γη και παραμένουν στη στρατόσφαιρα, ανακλώντας μέρος του ηλιακού φωτός, με αποτέλεσμα την ψύξη των χαμηλότερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας και της επιφάνειας της Γης. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι ο υπερβολικά χιονώδης χειμώνας του 1991-92 οφείλεται: (α) στην έκρηξη του ηφαιστείου Πινατούμπο των Φιλιππίνων που έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 1991 και απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα 20 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του θείου (βλέπε εικόνα) και (β) στην έκρηξη του ηφαιστείου Χάντσον της Χιλής που ακολούθησε μετά από περίπου δύο μήνες και απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του θείου. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί και ο χιονώδης χειμώνας του 1982-83 που ακολούθησε την έκρηξη του ηφαιστείου Ελ Τσιτσόν (Απρίλιος 1982). 

Διεθνώς είναι αποδεκτό ότι η επίδραση μιας ηφαιστειακής έκρηξης κατά μέσο όρο διαρκεί 2 με 3 χρόνια, αλλά ορισμένοι έχουν τη γνώμη ότι μπορεί να διαρκέσει περισσότερα χρόνια. Με αυτή την παραδοχή, είναι πιθανό η αυξημένη συχνότητα των ψυχρών εισβολών τους τελευταίου δεκαημέρου του Μάρτη της περιόδου 1991-1998 να συνδέεται με την ψύχρανση και γενικότερα με την κλιματική αναστάτωση που προκάλεσαν οι εκρήξεις των ηφαιστείων Πινατούμπο και Χάντσον.

Αν όμως δεχόμαστε ότι μια πτώση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά μισό ή ένα βαθμό αυξάνει τον αριθμό ημερών χιονόπτωσης και γενικότερα τη δριμύτητα των χειμώνων, είμαστε υποχρεωμένοι να δεχθούμε ότι και μια ισόποση άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη μειώνει τον αριθμό ημερών χιονόπτωσης και γενικότερα τη δριμύτητα των χειμώνων. Αναφορικά με την εξέλιξη του καιρού και του κλίματος τα χρόνια και τις δεκαετίες που έρχονται, η μάχη μεταξύ του ανθρωπογενούς διοξειδίου του άνθρακα και του ηφαιστειογενούς  διοξειδίου του θείου θα συνεχιστεί με το δεύτερο όταν εμφανίζεται να επιτυγχάνει βραχυχρόνιες νίκες. Όσο για το μέλλον των ψυχρών εισβολών του τρίτου δεκαημέρου του Μαρτίου, αυτές δεν θα εκλείψουν, αλλά θα γίνονται όλο και πιο σπάνιες. Η υπόθεση ότι με την κλιματική αλλαγή ο χειμώνας θα παραχωρεί περισσότερες μέρες στο φθινόπωρο και θα κλέβει πιο πολλές μέρες από την άνοιξη δεν έχει επιστημονική βάση. 

Αναφορικά, με την εξέλιξη του καιρού τις επόμενες μέρες, η επικείμενη ψυχρή εισβολή θα είναι σημαντική για την Αττική και γενικότερα για τη χώρα. Για την Αθήνα, ειδικότερα, θα είναι η σημαντικότερη ψυχρή εισβολή του τρίτου δεκαημέρου του Μαρτίου μετά από 18 χρόνια. Για το πόσο χαμηλά θα κατεβούν τα χιόνια στην πόλη και για το αν καταρριφθεί το ρεκόρ της χαμηλότερης μέγιστης θερμοκρασίας της δεν έχουμε ακόμα αξιόπιστες προγνώσεις. Το ίδιο ισχύει και για το πόσο και το πού ακριβώς θα χιονίσει στις υπόλοιπες περιοχές της χώρας. Προσωπικά, όντας οπαδός του «κάθε πράγμα στον καιρό του και το χιόνι το χειμώνα», δεν αδημονώ. Ανησυχώ μόνο για τις πιθανές επιπτώσεις του παγετού που θα ακολουθήσει. Κατά τα άλλα, στενοχωριέμαι λίγο που ο καιρός δεν είναι σύμμαχός μας στη μάχη κατά της πανδημίας και ελπίζω να πέσουν καλά νερά στις περιοχές που τα έχουν ανάγκη.

Καλή Κυριακή, φίλοι μου