Χιόνι πάχους 1,5 μέτρων στην Αθήνα! Σαν πολύ δεν είναι;

Την πληροφορία ότι στις 8-2-1911 το ύψος της χιονόστρωσης στην Αθήνα είχε φθάσει τα 1,5 μέτρα που αναφέρω στο 2^ο τόμο της τριλογίας μου για τον καιρό τη βρήκα στο βιβλιαράκι «Το χιόνι στην Ελλάδα», ανάτυπο από το «Βουνό» του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου του καθηγητή Μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Βασίλη Κυριαζόπουλου  (1903-1991). Γράφει επί λέξει ο αείμνηστος καθηγητής: «Εις Αθήνας, εξ’ όσων γνωρίζομεν, το πάχος στρώματος χιόνος έφθασε την 8^η Φεβρουαρίου 1911 τα 1,50 μέτρα». Ο Κυριαζόπουλος δεν αναφέρει αν το συγκεκριμένο ύψος χιονιού σημειώθηκε στο κέντρο της πόλης ή σε περιοχές της Αθήνας μεγαλύτερου υψομέτρου. Το εξαιρετικά μεγάλο ύψος του χιονιού καθώς και κάποια ερωτηματικά για την ακριβή ημερομηνία του χιονιά με έκαναν να ψάξω λίγο περισσότερο την περίπτωση εκείνης της χιονόπτωσης με βάση τους διαθέσιμους χάρτες, τις εφημερίδες της εποχής και άλλες πηγές. 

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες αναλύσεις χαρτών (Archiv der NOAA-CR20 und NCEP Reanalysis), από τα τέλη Ιανουαρίου του 1911 ως τη 10^η Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου, αλλεπάλληλες ψυχρές εισβολές είχαν επηρεάσει την ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα, προκαλώντας κατά διαστήματα ισχυρές χιονοπτώσεις. Στην Αττικοβοιωτία και την Εύβοια, την 6^η Φεβρουαρίου 1911, ο καιρός είχε παρουσιάσει σχετική βελτίωση, αλλά την 7^η του μηνός, σημειώθηκε νέα ψυχρή εισβολή που έφερε χιόνια από το απόγευμα αυτής της ημέρας ως το πρωί της επομένης, 8^ης Φεβρουαρίου 1911.  Στις περιοχές που χιόνισε συμπεριλαμβάνεται και η Αθήνα. Πριν καλά-καλα τελειώσει αυτός ο χιονιάς, στις 9 Φεβρουαρίου, νέα πιο ισχυρή ψυχρή εισβολή  έφερε καινούριο πιο βαρύ από τον πρώτο χιονιά που στην Αθήνα άρχισε το βράδυ εκείνης της ημέρας. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής, χιόνιζε ασταμάτητα όλη τη νύχτα και όλο το πρωινό της 10^ης Φεβρουαρίου (το χιόνι σταμάτησε λίγο μετά το μεσημέρι). Η μέγιστη θερμοκρασία της 10^ης Φεβρουαρίου στο Θησείο ήταν -0,3 βαθμοί Κελσίου και το χιόνι έμεινε στην πόλη τέσσερις μέρες.

Αναφορικά με τα ύψη χιονιού που παρατηρήθηκαν σε εκείνον τον ιστορικό χιονιά σε διάφορες περιοχές της χώρας, η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ της 11^ης Φεβρουαρίου 1911(π.η. 29^η Ιανουαρίου 1911)  έγραψε τα εξής: «Το πάρκον του Ζαππείου είχε στρωθεί από της νυκτός με παχύτατα στρώματα χιόνος (…) Εις τους δρόμους τους κεντρικούς διάφοροι εργάται μαζεύουν το χιόνι και το τοποθετούν εις σωρούς προ των πεζοδρομίων (…) Εις το χωρίον Βίλλια το χιόνι ανήλθεν εις μέγα ύψος, οι δε κάτοικοι κινδυνεύουν εντός των οικιών τους (…) Εις την Μαλακάσαν της Αττικής το χιόνι ανήλθεν εις ύψος δύο μέτρων (…) Ολόκληρη η Θεσσαλική πεδιάς είναι κεκαλυμμένη υπό χιόνων, αίτινες εις πλείστα μέρη ανήλθον εις ύψος τριών μέτρων (…) Η Κηφησιά έχει αποκλειστεί υπό χιόνος ανελθούσης εις ύψος πλέον του μέτρου».

Στις 11 Φεβρουαρίου 1911 ο Νομάρχης Εύβοιας έστειλε δύο τηλεγραφήματα στα υπουργεία Εσωτερικών και Γεωργίας στα οποία αναφέρει τις τεράστιες καταστροφές στο φυτικό και ζωικό κεφάλαιο και τις υποδομές του νομού. Λέει χαρακτηριστικά ο Νομάρχης: «Από της 17^ης τρέχοντος (με το νέο ημερολόγιο από της 30^ης Ιανουαρίου) πίπτει ενταύθα αδιακόπως χιών» (…) Η χιών ανήλθεν εις ύψος δύο  μέτρων. Αι χαμόγειοι οικίαι  εκαλύφθησαν υπό χιόνος».  Το ύψος των δύο μέτρων προφανώς δεν αφορά στη Χαλκίδα. Ο Νομάρχης μάλλον αναφέρεται στα ανατολικά και βόρεια του νομού, αν λάβουμε υπόψη ότι και ο Δήμαρχος Αγίας Άννας σε δικό του τηλεγράφημα ανέφερε ότι στην περιοχή του το ύψος της χιόνος υπερέβη τα δύο μέτρα. Το ΣΚΡΙΠ αναφέρει ακόμα ότι στον Πειραιά το χιόνι έφθασε τους 20 πόντους.

Την ίδια ημέρα η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ αναφέρει το περιεχόμενο των τηλεγραφημάτων των τοπικών αρχόντων της Εύβοιας και ότι το χιόνι στην Κηφισιά είχε φθάσει το ένα μέτρο. Για τον Πειραιά δεν γράφει κάτι για το ύψος της χιονόστρωσης, αλλά αναφέρει ότι «οι γεροντότεροι Πειραιείς δεν ενθυμούνται αγριωτέραν χιονοθύελλαν από τη χθεσινήν». Για την Αθήνα γράφει ότι το ύψος χιονιού ανήλθε περίπου στα 20 εκατοστά, αλλά ταυτόχρονα επισημαίνει ότι «Το φαινόμενον τούτο από του 1864 είχε να εμφανιστεί εις τας Αθήνας». 

Είναι πιθανό τα ύψη του χιονιού των δύο μέτρων που αναφέρουν οι εφημερίδες στην Αττικοβοιωτία και την Εύβοια να είναι τα σωρευτικά ύψη του χιονιού που είχε πέσει από τις προηγούμενες μέρες και δεν είχε λιώσει. Αναφορικά με το ύψος του χιονιού στην Αθήνα, λαμβάνοντας υπόψη ότι:  (α) στην Κηφισιά το χιόνι έφθασε ή και ξεπέρασε για λίγο το ένα μέτρο, (β) στον Πειραιά η ακραία, όπως χαρακτηρίστηκε, εκείνη χιονοθύελλα είχε στρώσει χιόνι 20 εκατοστών και (γ) την κλιματολογία των χιονοπτώσεων στην Αττική, εικάζω ότι το 1,5 μέτρων ύψος της χιονόστρωσης δεν αναφέρεται στην πόλη της Αθήνας, αλλά σε περιοχές της Αττικής σαφώς μεγαλύτερου υψομέτρου. Όσο για το ακριβές ύψος της χιονόστρωσης στο Ζάππειο, νομίζω τα 40 με 50 εκατοστά είναι μια ρεαλιστική προσέγγιση.