Οι χαλαζοφύλακες

Το χαλάζι ήταν και εξακολουθεί να είναι ο εφιάλτης των γεωργών σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του κόσμου. Δύο ήταν οι τρόποι αντίδρασης των ανθρώπων που έβλεπαν να κινδυνεύει με καταστροφή η σοδειά τους σε μερικά λεπτά: η επίκληση της βοήθειας του Θεού και η χρησιμοποίηση μαγικών μέσων για την αποτροπή της πτώσης του χαλαζιού. Από την αρχαία και κυρίως από τη Βυζαντινή περίοδο σώζεται μεγάλο πλήθος μεθόδων αποφυγής της πτώσης του χαλαζιού που ανήκουν στην κατηγορία των προλήψεων και των δεισιδαιμονιών.

Στη νεότερη Ελλάδα έφθασαν πολλές από τις πρακτικές που χρησιμοποιούνταν στην αρχαία και κυρίως στη Βυζαντινή Περίοδο. Είναι ένα μίγμα μαγικών τελετών προσαρμοσμένων στα χριστιανικά δεδομένα. Σε αυτές τις πρακτικές συμπεριλαμβάνονται η κατάδεση του χαλαζιού με μαυρομάνικο μαχαίρι με τη συνοδεία ειδικών επωδών και η χρησιμοποίηση με διάφορους τρόπους των αυγών της Μεγάλης Πέμπτης.

Το χαλάζι είναι λευκό και λαμπερό και οι γεωργοί από πολύ παλαιά πίστευαν ότι μπορούσαν να το ξορκίσουν με κάποιο άλλο μέσο πιο λευκό και πιο λαμπερό από αυτό, όπως είναι το Αναστάσιμο Φως. Έτσι, σε ορισμένα μέρη της πατρίδας μας τη νύχτα της Ανάστασης ένας επίτροπος της Εκκλησίας ανεβαίνει στο καμπαναριό κρατώντας έναν αναμμένο δαυλό για να φωτιστεί ο τόπος από το Άγιο Φως και να προστατευθεί έτσι από το χαλάζι.

Ο Σενέκας, στα «Φυσικά Ζητήματα», λέει απευθυνόμενος στον Λουκίλιο: «Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι ειδικοί στο να παρατηρούν τα σύννεφα και να προβλέπουν πότε θα πέσει χαλάζι. Αυτό το καταφέρνουν με την εμπειρία που απέκτησαν σημειώνοντας το χρώμα των νεφών και συγκρίνοντάς με το χρώμα που είχαν τα νέφη τα οποία είχαν δώσει χαλάζι σε προηγούμενες περιπτώσεις. Φαίνεται απίστευτο ότι στις Κλεωνές υπήρχαν χαλαζοφύλακες διορισμένοι από την πόλη με καθήκον να παρατηρούν τον ουρανό μήπως εμφανιστούν νέφη που μπορούν να φέρουν χαλάζι» και συνεχίζει με αρκετή δόση ειρωνείας: «Όταν έβλεπαν σημάδια ότι το χαλάζι ήταν κοντά, τι νομίζεις ότι γινόταν; Οι άνθρωποι αυτοί έτρεχαν να πάρουν παλτά ή μανδύες (να σκεπάσουν τα δένδρα και τα φυτά); Όχι, έσπευδαν να κάνουν θυσίες, άλλος ένα αρνί, άλλος ένα κοτόπουλο. Αμέσως, τα νέφη αυτά, μετά από τη μικρή γεύση του αίματος που έπαιρναν, αποτραβιούνταν προς άλλη κατεύθυνση…»  Στη συνέχεια ο Σενέκας αναφέρει ότι «οι Κλεωνές ήταν αυστηρές στη συμφωνία που έκαναν με τους χαλαζοφύλακες που ήταν επιφορτισμένοι με την παρακολούθηση των καταιγιδοφόρων νεφών, αν συνέβαινε να χτυπηθούν από το χαλάζι οι αμπελώνες ή να χαθεί η σοδειά λόγω αμέλειάς τους» (Seneca, Naturales Quaestiones, Book IV, 181-182).