Πού πάμε;

Με βάση τα κλιματολογικά στοιχεία της ΕΜΥ της περιόδου 1955-2000, οι μέσες μέγιστες θερμοκρασίες του Σεπτεμβρίου για τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα (Ν. Φιλαδέλφεια) και το Ηράκλειο της Κρήτης είναι 27,2, 29,2 και 26,5 βαθμοί αντίστοιχα και ο μέσος αριθμός ημερών βροχής είναι 5,7, 3,2 και 2,2 ημέρες αντίστοιχα. Η βάσιμη γενική αίσθηση είναι ότι οι μέσες θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί και ο μέσος αριθμός ημερών έχει μειωθεί, αλλά χωρίς σωστή στατιστική επεξεργασία οι αλλαγές δεν μπορούν να «ποσοτικοποιηθούν». Το πρόβλημα είναι πιο δύσκολο στην περίπτωση των θερμοκρασιών, αν πριν δεν έχει γίνει ομογενοποίηση των παρατηρήσεων. Η μετάβαση από τους συμβατικούς σταθμούς (σταθμούς κλωβού) στους αυτόματους σταθμούς, οι μετακινήσεις των σταθμών και οι διαλείπουσες λειτουργίες τους είναι οι βασικοί λόγοι που καθιστούν την ομογενοποίηση αναγκαία. Από τη σύγκριση των υψών βροχής του εξαμήνου Απριλίου - Σεπτεμβρίου των δεκαετιών πριν και μετά από το 2000 δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα λόγω της φύσεως του υετού της θερινής περιόδου.

Από τον Απρίλιο κάθε έτους το έδαφος αρχίζει να χάνει τα υδατικά αποθέματά του λόγω της ισχυρής εξάτμισης. Η εκ των σωρειτόμορφων νεφών προερχόμενη βροχή της εαρινής - θερινής περιόδου δεν μπορεί να αντιστρέψει την εικόνα διότι η μεγαλύτερη ποσότητά της χάνεται λόγω της μεγάλης επιφανειακής απορροής. Να επισημάνουμε στο σημείο αυτό ότι οι όμβροι και οι καταιγίδες της εαρινής - θερινής περιόδου μπορούν να βελτιώσουν την εικόνα σε μικρές υδρολογικές λεκάνες, αλλά η επίδραση τους στις μεγάλες υδρολογικές λεκάνες δεν είναι σημαντική λόγω της περιορισμένης έκτασης των φαινομένων. Υπενθυμίζεται ότι στις μεγάλες υδρολογικές λεκάνες τη διαφορά κάνουν τα εκτεταμένα μετωπικά συστήματα της χειμερινής περιόδου σε συνδυασμό με ορογραφικούς παράγοντες. Μετά τη θερινή περίοδο, η αναπλήρωση του νερού στο υπέδαφος αρχίζει με την έναρξη του νέου υδρολογικού έτους (1η Οκτωβρίου). Όμως, το θετικό πρόσημο παρουσιάζει υστέρηση αρκετού χρόνου γιατί οι βροχοπτώσεις θα πρέπει πρώτα να αναπληρώσουν την υγρασία του ξηρού εδάφους.

Η υδρομετεωρολογία μάς λέει ότι αυτός που δημιουργεί προβλήματα στους ταμιευτήρες νερού είναι ο χειμώνας των μειωμένων βροχοπτώσεων. Το γράφημα της μηνιαίας κατανομής του υετού στη χώρα μας έχει κωδωνοειδή μορφή με αιχμή γύρω στον Δεκέμβριο. Αν στη διάρκεια του χειμώνα διακοπεί η ομαλή εξέλιξη των βροχοπτώσεων, το έλλειμμα του υετού θα έχει μεσο-μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον εμπλουτισμό των επιφανειακών ταμιευτήρων του νερού και του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και κατ’ επέκταση στην επάρκεια του νερού τους θερινούς μήνες. Το γεγονός αυτό αποδίδεται στους ιδιαίτερα πολύπλοκους και ευαίσθητους ως προς την κατανομή της βροχής μηχανισμούς μετατροπής της βροχόπτωσης σε απορροή. Συγκεκριμένα, ο μετασχηματισμός της βροχόπτωσης σε απορροή είναι µη γραμμικός και επηρεάζεται από παράγοντες, όπως η δίαιτα της εδαφικής υγρασίας, η συσσώρευση / τήξη του χιονιού, η εξατμισοδιαπνοή και η κατάσταση των υπόγειων υδροφορέων.

Από τον Σεπτέμβριο κάθε έτους δεν έχουμε απαιτήσεις να γεμίσουν οι λίμνες μας ή να εμπλουτιστεί ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας. Άνθρωποι, ζώα και φυτά κάποιες ανάσες δροσιάς θέλουμε, ει δυνατόν, χωρίς το νερό να είναι μαζεμένο και δημιουργήσει προβλήματα. Από τον Οκτώβριο έχουμε περισσότερες απαιτήσεις σε ότι αφορά τη συχνότητα και την επάρκεια των βροχοπτώσεων. Πέραν όλων των άλλων, τα πρωτοβρόχια είναι αναγκαία για την προετοιμασία των χωραφιών για τη σπορά: «Επειδάν γαρ ο μετοπωρινός χρόνος έλθη, πάντες που οι άνθρωποι προς τον θεόν αποβλέπουσιν,  οπότε βρέξας την γην αφήσει αυτούς σπείρειν» (Ξενοφώντος Οικονομικός, Α΄, 17, 1). Όμως και αυτόν τον μήνα αρκετές φορές, καλωσορίζοντας τη βροχή, λέμε «Δόξα τω Θεώ» και σε σύντομο χρονικό διάστημα «Βοήθα Παναγιά»! Αναφορικά με τον τελευταίο μήνα του φθινοπώρου και τους δύο πρώτους μήνες του χειμώνα, ο καιρός του συγκεκριμένου τριμήνου θα είναι καθοριστικός για την επάρκεια των υδατικών αποθεμάτων στη χώρα μας στη διάρκεια της νέας χρονιάς.