Αιώνια χιόνια

Ο όρος «γραμμή χιονιού» είναι ένας όρος-ομπρέλα για διαφορετικές ερμηνείες του ορίου μεταξύ μιας επιφάνειας με χιονοκάλυψη και μιας επιφάνειας χωρίς χιονοκάλυψη. Οι ορισμοί της γραμμής χιονιού μπορεί να έχουν διαφορετική χρονική και χωρική εστίαση. Σε πολλές περιοχές η μεταβαλλόμενη γραμμή χιονιού αντικατοπτρίζει την εποχική δυναμική και το ύψος της σε ένα ορεινό περιβάλλον διαφέρει από έτος σε έτος.

Η μέση ανύψωση μιας μεταβαλλόμενης γραμμής χιονιού ονομάζεται «κλιματική γραμμή χιονιού» και χρησιμοποιείται ως παράμετρος για την ταξινόμηση των κλιματικών συνθηκών στις διάφορες περιοχές του πλανήτη. Πέρα από τον όρο «κλιματική γραμμή χιονιού», χρησιμοποιούμε και τον όρο  "μόνιμη γραμμή χιονιού", εννοώντας  το επίπεδο πάνω από το οποίο το χιόνι βρίσκεται όλο το χρόνο και για πολλά έτη (αιώνια χιόνια). Είναι προφανές ότι οι μετατοπίσεις της  γραμμής των αιωνίων χιόνων έχουν µεγάλη σηµασία γιατί αποτελούν ενδείξεις κλιµατικής αλλαγής. Σύμφωνα με πολυάριθμες μελέτες, την τελευταία περίοδο των παγετώνων η μόνιμη γραμμή χιονιού ήταν κατά 700 με 1300 μέτρα χαμηλότερη από ότι είναι σήμερα.

Οι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν τη γραμμή χιονιού είναι το υψόμετρο και το γεωγραφικό πλάτος, αλλά ρόλο παίζουν ακόμα ο προσανατολισμός των πλαγιών, η κλίση του εδάφους και ο χρόνος έκθεσης στις ηλιακές ακτίνες και τους ανέμους. Όσο και να φαίνεται παράξενο, οι περιοχές κοντά στην ακτή ενδέχεται να έχουν χαμηλότερη μόνιμη γραμμή χιονιού από τις περιοχές του ίδιου υψομέτρου και γεωγραφικού πλάτους που βρίσκονται πιο μέσα στη στεριά λόγω των μεγαλύτερων ποσοτήτων χιονιού που πέφτουν το χειμώνα και επειδή η μέση καλοκαιρινή θερμοκρασία των γύρω πεδινών περιοχών είναι χαμηλότερη κοντά στη θάλασσα. Αυτό ισχύει ακόμα και στις τροπικές περιοχές, καθώς οι περιοχές μακριά από τη θάλασσα έχουν μεγαλύτερες ημερήσιες θερμοκρασίες και χαμηλότερη σχετική υγρασία.

Κάπου διάβασα ότι στο όρος Μέρου της Τανζανίας, που βρίσκεται 70 χιλιόμετρα δυτικά του Κιλιμάντζαρο, δεν υπάρχουν παγετώνες διότι βρίσκεται πιο μακριά από τη θάλασσα σε σχέση με το Κιλιμάντζαρο (διπλανή φωτογραφία) που καλύπτεται από αιώνια χιόνια. Δεν γνωρίζω αν είναι μόνο αυτός ο λόγος διότι το Μέρου είναι περί τα 1300 μέτρα χαμηλότερο από το Κιλιμάντζαρο. Πάντως, για τα αιώνια χιόνια του Κιλιμάντζαρο, που έμαθα για πρώτη φορά από τον… Χέμινγουεϊ, οι προβλέψεις δεν είναι καλές. Τείνουν να πάψουν να είναι αιώνια είτε λόγω ανόδου της θερμοκρασίας είτε λόγω έλλειψης υετού που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή. 

Στον ελληνικό χώρο δεν υπάρχουν περιοχές με αιώνια χιόνια. Όπως έλεγε ο αείμνηστος καθηγητής μετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Ηλίας Μαριολόπουλος (1900-1991): «Αυτά που γράφονται για αιώνια χιόνια στην ελληνική περιοχή μπορεί να θεωρηθούν πληροφορίες που προέρχονται από το χώρο ανεύθυνων ερασιτεχνών ορειβατών. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από ειδικές παρατηρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Επιστημονικό Κέντρο Ολύμπου (υψόμετρο 2817 m) από το έτος 1962 για μια δεκαπενταετία».

Επί της ουσίας με τον Ηλία Μαριολόπουλο δεν διαφωνώ, αλλά στη μνήμη μου κρατώ ακόμα ζωντανές κάποιες καλοκαιρινές εικόνες από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 στην Κόνιτσα, όταν αγωγιάτες έφερναν με τα μουλάρια τους πάγο από την Τύμφη (Γκαμήλα) και τον πουλούσαν στους καταστηματάρχες της Αγοράς. Τον έβρισκαν στις ανήλιες βαθιές χαράδρες του βουνού, ακόμα και τον Αύγουστο. Σημειώνεται ότι η μεταφορά πάγου από τα ψηλά βουνά στις κοντινές κατοικημένες περιοχές την περίοδο του καλοκαιριού ήταν συνηθισμένη την εποχή που δεν υπήρχαν ηλεκτρικά ψυγεία.