Η λευκή υποτέλεια

Χιονούρα στα Λευκά Όρη, του Σπύρου Μπαλαδήμα

Στην ανάρτηση του περασμένου Σαββάτου είδαμε ότι, ως κλιματική παράμετρος, η «μόνιμη γραμμή χιονιού» είναι διαφορετική από τις περιστασιακές ή μη χιονούρες, δηλαδή τις «γλώσσες» ή «μπαλώματα» του χιονιού που αρνούνται να λιώσουν ακόμα και στα τέλη του καλοκαιριού και ότι η πρακτική να μεταφέρεται παγωμένο χιόνι από τα βουνά στους κάμπους την καλοκαιρινή περίοδο έρχεται από πολύ παλιά. Στο σημερινό άρθρο θα δούμε την ιστορική διάσταση αυτής της διαδικασίας στην περιοχή της Κρήτης.

Οι ερευνήτριες Jean M. Grove και Annalisa Conterio, αντλώντας την πληροφορία από το Τουρκικό Αρχείο Ηρακλείου, αναφέρουν ότι το χειμώνα του 1682-83 είχε πέσει πολύ χιόνι στην Κρήτη και ότι οι κάτοικοι παραπονέθηκαν στον Τούρκο Πασά ότι στη διάρκεια του καλοκαιριού που ακολούθησε, με την αφθονία του χιονιού που υπήρχε, «οι Τούρκοι τους ανάγκασαν να μεταφέρουν 6.300 φορτώματα».¹

Οι ιστορικοί Ζαμπέλιος και Κριτοβουλίδης μάς πληροφορούν ότι «Η ορεινή επαρχία των Σφακίων, δοθείσα εις ζώνην προς την βασιλομήτορα (βαλιδέ), επλήρωνε κατ’ αρχάς μικρόν ποσόν χρημάτων ετησίως, το οποίον όμως βραδύτερον έπαυσαν να καταβάλλωσιν οι Σφαικιανοί, του φόρου αντικατασταθέντος δι’ ολίγων σάκκων χιόνος, την οποία έπεμπον εις το μέγαρον του πασά κατά τους θερμούς μήνας, προς παρασκευήν αναψυκτικών».²

Ο Μουρέλλος στη δική του Ιστορία της Κρήτης αναφέρει ότι ο αρχικός φόρος που πλήρωναν οι Σφακαινοί ανερχόταν στο ποσό των 5.000 γροσίων το χρόνο και ότι τα χρήματα αυτά η σουλτάνα τα χάριζε στα τεμένη της Μέκκας και της Μεδίνας για να δείξει ότι δεν πληρώνονταν «για καταπίεση, μα από πολιτική ανάγκη». Αργότερα, ο φόρος αυτός αντικαταστάθηκε από δύο φορτία χιόνι των Σφακιανών βουνών. Και συνεχίζει ο Μουρέλλος: «Το χιόνι αυτό ήταν η λευκότερη υποτέλεια προς τον σκληρό για όλους τους άλλους χριστιανούς κατακτητή, που ο ίδιος την πρότεινε στους ηρωικούς Σφακιανούς, για να τους δείξει την αγάπη του, ενώ πραγματικά αυτή δεν ήταν τίποτα άλλο παρά μια εκδηλωμένη αδυναμία μπρος στον όγκο της ψυχικής ρώμης των Σφακιανών, μα και μπρός στο ύψος των δύσβατων βουνών τους που δεν είχε καιρό, μήτε όρεξη, αλλά μήτε καν συμφέρον να το μετρήσει ανεβαίνοντάς το».³

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

¹ Jean M. Grove - Annalisa Conterio, The climate of Crete in the sixteenth and seventeenth centuries. Climatic Change 30:239, 1995.

²  Ζαμπελίου και Κριτοβουλίδου, Ιστορία των Επαναστάσεων της Κρήτης, συμπληρωθείσα υπό Ιωάννου Κονδυλάκη, 1893. Εκδοτικό Κατάστημα Γεωργίου Φέξη, σελ. 278.

³  Ι. Δ. Μουρέλλου, Ιστορία της Κρήτης, 1931. Τυπογραφείον Ελευθέρας Σκέψεως,  Ηράκλειο, σελ.31.