Η συνδρομή της ΕΜΥ στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940-41

Έφιπποι στρατιώτες σε χιονισμένο τοπίο. Αλβανία, 1940.
Φωτ. Δημήτρη Α. Χαρισιάδη (1911-1993), Μουσείο Μπενάκη.


Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (Ε.Μ.Υ.) συστάθηκε το 1931 με τον τίτλο Μετεωρολογική Υπηρεσία (Μ.Υ.) του Υπουργείου Αεροπορίας (ο όρος «Εθνική» προστέθηκε το 1946). Το 1937, στα πλαίσια της προετοιμασίας του Υπουργείου Άμυνας για τη θωράκιση της χώρας ενόψει πιθανής εμπλοκής της σε πόλεμο, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Άμυνας ενέκρινε την πρόταση της Μ.Υ. για την προμήθεια μεγάλων ποσοτήτων μετεωρολογικού υλικού προς κάλυψη τόσο των τρεχουσών όσο και των μελλοντικών αναγκών της Υπηρεσίας.


Με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, συστάθηκε το Μετεωρολογικό Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου (Μ.Γ./Γ.Σ.), το οποίο είχε ως αποστολή τη μετεωρολογική υποστήριξη των πολεμικών επιχειρήσεων. Το Μ.Γ./Γ.Σ., που λειτούργησε στα υπόγεια του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία» των Αθηνών, στελεχώθηκε από τον επισμηναγό της Μ.Υ. Ευάγγελο Βουρλάκη, τον καθηγητή μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ηλία Μαριολόπουλο, που είχε επιστρατευθεί ως έφεδρος ανθυποσμηναγός, και τους υπαλλήλους του επιστημονικού κλάδου της Μ.Υ. Αθανάσιο Κεφαλά και Θεόκλητο Φιντικλή. Το Μετεωρολογικό Γραφείο του Γενικού Στρατηγείου υποστηριζόταν από την Κεντρική Υπηρεσία της Μ.Υ. που ήταν εγκατεστημένη στην οδό Αμερικής, αριθμός 10. Διευθυντής και Υποδιευθυντής της Κεντρικής Υπηρεσίας ήταν αντίστοιχα ο Πλοίαρχος του Π.Ν. Γεώργιος Χορς και ο Αντισμήναρχος Ανδρέας Κυριακίδης. Σημειώνεται ότι στην ομάδα των προγνωστών της Μ.Υ. είχαν ενσωματωθεί οι επιστρατευθέντες πανεπιστημιακοί Λεωνίδας Καραπιπέρης και Βασίλειος Κυριαζόπουλος.

Η συμβολή της Μ.Υ. στην υποστήριξη των πολεμικών επιχειρήσεων του 1940-41 ήταν σημαντική, διότι, παρά τις αντικειμενικές αδυναμίες που υπήρχαν τότε στον τομέα της πρόγνωσης του καιρού, εξέδιδε χρήσιμες προγνώσεις που βοήθησαν τη στρατιωτική ηγεσία στο σχεδιασμό των επιχειρήσεων. Πέρα από αυτό, το προσωπικό της Μ.Υ. κατάφερε με τη βοήθεια των Μυστικών Υπηρεσιών της Μεγάλης Βρετανίας να αποκρυπτογραφήσει τις μετεωρολογικές εκπομπές της Ρώμης προς τις μονάδες του ιταλικού στρατού στην Αλβανία. Με αυτό τον τρόπο μάθαινε τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν δυτικά της χώρας, πράγμα σημαντικό για τις προβλέψεις του καιρού στη ζώνη των επιχειρήσεων. Τέλος, προσωπικό της Μ.Υ. εκπόνησε  ειδικό κρυπτογραφικό κώδικα που χρησιμοποιούνταν για τις ελληνικές μετεωρολογικές εκπομπές.1

Αναφορικά με τις καιρικές συνθήκες που επικράτησαν στο μέτωπο των πολεμικών επιχειρήσεων, σημαντικές πληροφορίες αντλούμε από σχετική μελέτη του μόνιμου υπαλλήλου της Μ.Υ. Στέφανου Παπαγιαννάκη2, ο οποίος στη διάρκεια του πολέμου, επιστρατευθείς ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, εκτελούσε  καθήκοντα συνδέσμου μεταξύ του Α΄ Σώματος Στρατού και της Κεντρικής Υπηρεσίας της Μ.Υ. Ο Παπαγιαννάκης, ο οποίος είχε υπό την εποπτεία του όλους τους Μετεωρολογικούς Σταθμούς Εκστρατείας του Α΄ Σώματος Στρατού,  ερεύνησε τις συνοπτικές καταστάσεις που επικράτησαν τη χειμερινή περίοδο 1940-41 στη ζώνη των επιχειρήσεων και βρήκε ότι ο αριθμός ημερών με αντικυκλωνικό σφήνα κατά μήκος της Βαλκανικής χερσονήσου ήταν: τον Νοέμβριο 12, τον Δεκέμβριο 19, τον Ιανουάριο 6, τον Φεβρουάριο 4, τον Μάρτιο 7 και τον Απρίλιο 2. Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι με το συγκεκριμένο κριτήριο3 η δριμύτητα του ψύχους τον Δεκέμβριο του 1940 στο μέτωπο ήταν μεγαλύτερη από εκείνη των μηνών Ιανουαρίου, Φεβρουαρίου και Μαρτίου του 1941. Ένα άλλο εύρημα της έρευνας, που δεν είναι ανεξάρτητο από το παραπάνω συμπέρασμα, είναι ότι τόσο τον Ιανουάριο όσο και το Φεβρουάριο του 1941 οι αριθμοί ημερών με ανέμους του νότιου τομέα ήταν κατά πολύ μεγαλύτεροι του αντίστοιχου αριθμού του Δεκεμβρίου του 1940.

Στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940-41 ο καιρός υπήρξε για τους Έλληνες φαντάρους εχθρός φοβερότερος του αντίπαλου στρατού. Οι νεκροί και οι τραυματίες από τις πολεμικές επιχειρήσεις ήταν λιγότεροι  συγκρινόμενοι με τα θύματα του σκληρού εκείνου χειμώνα στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας. Εκατοντάδες ήταν εκείνοι που έχασαν τη ζωή τους από τις εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, αλλά ασυγκρίτως περισσότεροι ήταν αυτοί που έπαθαν κρυοπαγήματα κι έμειναν ανάπηροι. Οι Έλληνες στρατιώτες που μάχονταν στο μέτωπο δεν είχαν την κατάλληλη ένδυση και υπόδηση για διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων σε περιοχές μεγάλου υψομέτρου ούτε είχαν επίγνωση του κινδύνου από τα κρυοπαγήματα. Ακόμα όμως και όταν συνειδητοποίησαν τον κίνδυνο, ο ενθουσιασμός τους ήταν τέτοιος που δεν τους άφηνε περιθώρια να σκεφτούν τον εαυτό τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που στρατιώτες έκρυβαν από τους ανωτέρους τους την άσχημη κατάσταση των ποδιών τους μόνο και μόνο για να μείνουν αγωνιζόμενοι στην πρώτη γραμμή του μετώπου!
Χρόνια πολλά, φίλοι μου

Παραπομπές:
1 Ευαγγέλου Μαντή, Ιστορία Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, τόμος Α΄ 1931-1950. Μαριοπούλειο-Καναγκίνειο Ίδρυμα, Αθήνα 2015.
2 Στεφάνου Παπαγιαννάκη,  Ο Καιρός κατά τον Ελληνοϊταλικόν Πόλεμον 1940-41, ΕΜΥ.
3 Η συχνότητα εμφάνισης αντικυκλωνικού σφήνα κατά μήκος της Βαλκανικής Χερσονήσου αποτελεί ένα καλό μέτρο της δριμύτητας των χειμώνων στη χώρα μας. Σε αυτές τις περιπτώσεις σημειώνονται μεγάλα ύψη υετού, αν υπάρξει ύφεση που θα κινηθεί από τα δυτικά προς τα ανατολικά στα κράσπεδα του αντικυκλωνικού σφήνα (σύγκλιση αερίων μαζών διαφορετικών χαρακτηριστικών).

4 σχόλια:

  1. Πραγματικά δεν ήξερα ότι οι ανθρώπινες απώλειες λόγω του βαρύ χειμώνα 1940-41 ήταν περισσότερες από εκείνες εξαιτίας των μαχών. Και ο χειμώνας 1941-42 πρέπει να ήταν ακόμα πιο δριμύς και σε συνδυασμό με την κατοχή προκάλεσε πάρα πολλούς θανάτους, ειδικά στην Αθήνα, όπου αποδεκατίστηκε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

    Και ένας συνδυασμός παραγόντων ευθύνεται για τον χαμό του 1/3 των μελισσών τον χειμώνα 2017-18 στη Γαλλία, όπως αναφέρει η Le Monde. Συγκεκριμένα, η θνησιμότητα άγγιξε το 29,4% σύμφωνα με 14 χιλιάδες, επί συνόλου 46,5 χιλιάδων μελισσουργών που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του γαλλικού υπουργείου και συμμετείχαν στην έρευνα. Το ποσοστό θνησιμότητας είναι, μάλιστα, 35% για τα μικρά μελίσσια, με κάτω από δέκα κυψέλες και μειώνεται στο 28% για τα μεγάλα, με πάνω από 50 μελίσσια, ενώ ποικίλει και ανάλογα με την περιοχή. Κανονικά το 30% των μελισσών πεθαίνει στη διάρκεια ενός έτους και όχι τεσσάρων μηνών, όπως συνέβη πέρσι.

    Έτσι, ασκούνται πλέον πιέσεις για να εξέλθει η γεωργία από την εξάρτηση από τα φυτοφάρμακα, πολλά εκ των οποίων πλήττουν το νευρικό σύστημα των εντόμων. Ζητείται, λοιπόν, από την ΕΕ ο περιορισμός αυτών των φυτοφαρμάκων σε όλη την επικράτειά της και η απαγόρευσή τους στη Γαλλία ως το 2020. Το υπουργείο Γεωργίας ανακοίνωσε, εξάλλου, αποζημίωση 3 εκ. ευρώ στους μελισσουργούς που επλήγησαν. Αλλά το πιθανότερο είναι αυτά τα χρήματα να μην χρειαστούν, καθώς οι μελισσουργοί αποκατέστησαν ήδη τα σμήνη των εντόμων. Μεταξύ 1995 και 2017 η παραγωγή μελιού στη Γαλλία μειώθηκε από 32 χιλιάδες σε 10 χιλιάδες τόνους και συχνά οι συσκευασίες μελιού νοθεύονται με σιρόπι ζάχαρης.
    https://www.lemonde.fr/biodiversite/article/2018/10/25/abeilles-30-des-ruches-sont-mortes-au-cours-de-l-hiver-ecoule_5374657_1652692.html

    Η αλήθεια είναι ότι οι μέλισσες απειλούνται - και για άλλους λόγους όχι μόνο εξαιτίας των φυτοφαρμάκων - με εξαφάνιση. Κάτι που γνωρίζει λίγος κόσμος, ενώ ελάχιστοι είναι φυσικά αυτοί που ενδιαφέρονται. Πριν μερικά χρόνια σταμάτησα να πηγαίνω σε ένα κουρείο, επειδή ο γιος του κουρέα σκότωσε μία μέλισσα που είχε μπει μέσα, ενώ του είπα ότι δεν με ενοχλεί και να μην την πειράξει γιατί είναι απειλούμενο είδος.

    Εκείνος, όμως, τη σκότωσε διότι ο άνθρωπος νομίζει πως είναι το μοναδικό είδος που έχει το δικαίωμα να υπάρχει σε αυτόν τον πλανήτη. Και όλο και επεκτείνεται, τσιμεντώνοντας τη φύση. Θα πει τώρα ο δικηγόρος του διαβόλου, "μα, για μία μέλισσα κάνεις έτσι"; Όπως μου λένε και στη θάλασσα, "μα, μερικά ψάρια κάνεις έτσι"; Όταν εξαφανιστούν, όμως, μια μέρα όλα τα ψάρια, τα χταπόδια, τα βασιλικά καβούρια και τα άλλα ζώα, τι θα κάνουν οι άνθρωποι; Θα λένε στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα;

    Αυτά σκεφτόμουν πηγαίνοντας την Παρασκευή με λιακάδα και μπονάτσα στη δαντελένια ακρογιαλιά. Μαζεύοντας μερικά σκουπίδια και φωτογραφίζοντας, μεταξύ κακαρέλων, μελανουριών, σαργών, κέφαλων και χταποδιού (το χταποδάκι το άφησα όπως πάντα ελεύθερο μετά τη φωτό) και μία στήρα που ψυχορραγούσε. Η στήρα είναι πετρόψαρο, συγγενικό με τον ροφό, αλλά και με τη πέρκα, τον χάνο και τη χειλού, που βλέπεις πιο συχνά στο σκούρο μπλε του βυθού. Koλυμπούσε ακόμα, έστω και με το ζόρι όταν την άφησα και κρύφτηκε κάτω από έναν βράχο, αλλά οι πιθανότητες ήταν εναντίον της.

    Βαγγέλης Σπανός

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. απο ποια περιοχη της αλβανιας ειναι τραβηγμενη η φωτογραφια; γνωριζεις καποιος αναγνωστης;
    καρδιτσα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Και μία καλή είδηση, καθώς η Ισπανία θα κλείσει ως το τέλος του 2018 τα περισσότερα ανθρακωρυχεία της, μετά από συμφωνία με τα συνδικάτα για αντισταθμιστικές επενδύσεις 250 εκ. ευρώ μέσα σε μία δεκαετία στις περιοχές που θα ήταν τα ανθρακωρυχεία, όπως αναφέρει ο Guardian. H αριστερή κυβέρνηση Sanchez προσπαθεί να εφαρμόσει γρήγορα μία φιλική προς το περιβάλλον πολιτική, καταργώντας και τον αμφιλεγόμενο "φόρο ηλιοφάνειας" για την ηλιακή βιομηχανία και υλοποιώντας το σχέδιο της Ισπανίας για το κλίμα τον επόμενο μήνα. Τα συνδικάτα χαιρέτισαν τη συμφωνία για τα ανθρακωρυχεία, που προβλέπει πρόωρη συνταξιοδότηση των ανθρακωρύχων άνω των 48 ετών, δουλειές για την περιβαλλοντική αποκατάσταση και επανεκπαίδευση για την πράσινη βιομηχανία.

    Η Teresa Ribera, υπουργός για την Περιβαλλοντική Μετάβαση υποστήριξε ότι με αυτή τη συμφωνία η κυβέρνηση έκανε το πρώτο μεγάλο βήμα και ότι δεν θα αφήσει κανέναν πίσω, καθώς θέλει να προωθήσει την καινοτομία και να βοηθήσει περιοχές να εδραιώσουν την εργασία στο μέλλον. Πάνω από 1.000 ανθρακωρύχοι θα χάσουν τις δουλειές τους, όταν κλείσουν 10 ανθρακωρυχεία ως το τέλος του έτους. Και για τα 10 αυτά ανθρακωρυχεία υπήρχαν ανησυχίες οικονομικής φύσεως και η Κομισιόν επέτρεψε στην Ισπανία να τα κρατήσει προσωρινά ανοιχτά με κρατική χρηματοδότηση 2,1 δισ. ευρώ. Η Ισπανία θέλει να δείξει ότι μπορεί να συμμορφωθεί με τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, χωρίς κόστος για τις ζωές των ανθρώπων, καθώς θα διαφυλάξει και τις θέσεις εργασίας και την προστασία του περιβάλλοντος.

    Περίπου 600 εργαζόμενοι στις επαρχίες Αραγκόν και Λεόν θα επωφεληθούν από κοινωνικά προνόμια και το 60% των ανθρακωρύχων θα έχει δικαίωμα στην πρόωρη συνταξιοδότηση. Η Laura Martin Murillo που έκανε τις διαπραγματεύσεις από την πλευρά της κυβέρνησης, υποστήριξε ότι πρόκειται για μία διαδικασία αναδιάρθρωσης κοινοτήτων, που πρέπει να γίνει με ευαισθησία για να φέρει την ελπίδα σε μέρη που ο κόσμος είχε χάσει την πίστη του ότι κάτι καλό μπορεί να γίνει.

    Πολλοί νέοι είχαν εγκαταλείψει αυτές τις περιοχές και βίωσαν μία αλλαγή ταυτότητας. Η βιομηχανία άνθρακα της Ισπανίας απασχολούσε πάνω από 100 χιλιάδες εργαζόμενους τη δεκαετία του 1960, αλλά έκτοτε άρχισε να ξεθωριάζει, εξαιτίας των εισαγωγών και της αύξησης της ενημέρωσης για το κόστος που είχε στο περιβάλλον, την υγεία και το κλίμα. Ο άνθρακας παρέχει μόλις το 2,3% της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία.
    https://www.theguardian.com/environment/2018/oct/26/spain-to-close-most-coal-mines-after-striking-250m-deal
    Βαγγέλης Σπανός

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Xρόνια Πολλά Δάσκαλε με υγεία και δύναμη...ένας μικρός φίλος σας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή