Ο Ιανουάριος ή Γενάρης είναι σχεδόν για όλες τις περιοχές της χώρας μας ο ψυχρότερος μήνας του χρόνου και για το λόγο αυτό ονομάζεται και Κρυαρίτης. Εξαιτίας των Αλκυονίδων ημερών σε ορισμένες περιοχές αποκαλείται Γελαστός: «Έκαμ’ ο Γενάρης ήλιο» ή «Εγέλασεν ο Γενάρης». Η επίδραση των Αλκυονίδων στην ανάπτυξη των σπαρτών είναι θετική: «Του Γενάρη η καλουριά (καλοκαιρία) παρά λίγο κοπρισιά», αλλά οι περισσότερες παροιμίες τονίζουν τη μεγάλη αξία που έχουν οι βροχές και τα χιόνια του Γενάρη για μια καλή σοδειά. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές: «Χιόνια τον Γενάρη, χαρές τον Αλωνάρη», «Το χιόνι του Γενάρη είναι κοπριά και του Μάρτη είναι φωτιά», «Χαρά στα Γέννα τα στεγνά, στα Φώτα χιονισμένα και στη Λαμπρή βρεχούμενη, τ’ αμπάρια γεμισμένα».
Για το χρόνο έλευσης των σοβαρών κακοκαιριών στη χώρα κατά τη διάρκεια του Γενάρη, δεν υπάρχουν κανόνες που να στηρίζονται σε συστηματικές παρατηρήσεις. Οι εκφράσεις όπως: «Ως του Αϊ- Γιαννιού, τρυγόνα, είναι η φούρια του χειμώνα» ή «Στις δεκαεφτά του Γεναριού είναι, κυρά, του Αγιαντωνιού. Τοτεσά, κυρά μαντόνα, είν’ η φούρια του χειμώνα» έχουν μικρή αξία ως κανόνες πρόγνωσης των μεγάλων χειμωνιάτικων κακοκαιριών. Σε ότι αφορά τις απότομες αλλαγές του καιρού κατά τη διάρκεια του Γενάρη και γενικότερα του χειμώνα, οι δυνατότητες επιτυχούς πρόβλεψής τους τα παλαιότερα χρόνια ήταν πολύ περιορισμένες. Έτσι, αρκετά συχνά η έλευση, για παράδειγμα, ενός βαρομετρικού χαμηλού που διέκοπτε την καλοκαιρία των Αλκυονίδων αιφνιδίαζε τους ανθρώπους. Τους έπιανε κυριολεκτικά στον ύπνο, καθώς το βράδυ έπεφταν να κοιμηθούν με ξαστεριά και το πρωί ξυπνούσαν με χιόνι. Με την έκφραση: «Άστρα το χειμώνα, σύννεφα το καλοκαίρι» εννοείται ότι η χειμωνιάτικη ξαστεριά ή τα καλοκαιρινά σύννεφα δεν αποτελούν ασφαλείς ενδείξεις για τη διατήρηση της καλοκαιρίας ή τον ερχομό της βροχής αντίστοιχα.
2 Ιανουαρίου 2013
