Τα μαγικά της βροχής

Επειδή, προς το παρόν, ο Νοέμβρης δεν φαίνεται και πολύ ορεξάτος να φέρει τα νερά που χρειαζόμαστε, σκέφτηκα σήμερα να αναφερθώ στα μαγικά της βροχής ...μήπως και τα χρειαστούμε! Από τα βάθη των αιώνων, φίλοι μου, δεν υπάρχει λαός επί της γης ο οποίος σε περιόδους ανομβρίας να μην κατέφυγε σε μαγικές τελετές ή στους θεούς του με την ελπίδα να του φέρουν την πολυπόθητη βροχή. Οι μαγικές τελετές διαφέρουν από τις λιτανείες που σύμφωνα με την εκκλησιαστική γλώσσα είναι οι «μετ’ ευχών και ύμνων» θρησκευτικές τελετές με τη συμμετοχή του κλήρου και του λαού σε πομπή προς επίκληση της βοήθειας του Θεού. Ορισμένες τελετές που συνδυάζουν τη μαγεία και τη θρησκεία αναβιώνουν ακόμη και σήμερα σε πολλές περιοχές της χώρας μας περισσότερο βέβαια σαν έθιμα και λιγότερο σαν τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιουργεί η παρατεταμένη ανομβρία. 

Η πιο διαδεδομένη τελετή είναι λεγόμενη Περπερούνα, ή Πιρπιρούνα που είναι γνωστή και με τα ονόματα Περπερού, Πιπεριά, Πιπερούγγα, Παπαρούδα, Κουσκουντάνα, Ντουντουλίνα κ.λπ. Στις περισσότερες  περιπτώσεις το ρόλο της Περπερούνας παίζει ένα κορίτσι το οποίο το ντύνουν με λουλούδια και πρασινάδα (φυτομορφική μεταμφίεση), αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις τη θέση του κοριτσιού παίρνει ένας άνδρας ή ακόμα και ένα ανδρείκελο το οποίο ντύνουν με φουστάνια και στολίζουν με λουλούδια και πρασινάδα. Η Περπερούνα τίθεται επικεφαλής πομπής που γυρίζει σε όλους τους δρόμους του χωριού, κάνοντας επίκληση στη βροχή και σε ορισμένες περιπτώσεις τραγουδώντας και κάποιο σκωπτικό τραγούδι. Από όπου περνάει η Περπερούνα οι κάτοικοι της ρίχνουν νερό για να έλθει η πολυπόθητη βροχή. Το έθιμο της Περπερούνας με τις διάφορες παραλλαγές του βασίζεται στην ομοιοπαθητική ή μιμητική μαγεία. Η Περπερούνα συμβολίζει τη φύση και το νερό που της ρίχνουν οι κάτοικοι είναι η βροχή με την οποία η φύση γίνεται πράσινη.

Το νέο στοιχείο που προστέθηκε στις μεταχριστιανικές τελετές της Περπερούνας είναι η επίκληση στη βοήθεια κάποιου αγίου ή του ίδιου του Θεού για να βρέξει. Η Εκκλησία βέβαια δεν αποδέχεται τις μαγικές τελετές, αλλά πολλά κατάλοιπά τους ριζωμένα στη συνείδηση των ανθρώπων κυρίως της υπαίθρου έφθασαν ως τις μέρες μας. Για τον τρόπο που έβλεπαν και ίσως εξακολουθούν να βλέπουν τα πράγματα ένα μέρος του κλήρου και οι άνθρωποι της υπαίθρου είναι χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα από ένα κείμενο με τον τίτλο «Η Λιτανεία και η πυρπυρούνα στις μέρες της αναβροχιάς» που περιέχεται στο λαογραφικό βιβλίο του Επταχωρίτη Δημήτρη Ν. Τσίγκαλου «Μνήμες-Στοχασμοί από τη ζωή του λαού μας»:

«Η πυρπυρούνα ζούσε, στο λαό της περιοχής μας, περισσότερο σαν έθιμο. Πολλοί όμως την έβλεπαν σαν μια εκδήλωση προσευχής. Κάποτε ο Αρχιμανδρίτης του χωριού μας επιτιμούσε την Σαραντάρινα, μια μεσόκοπη γυναίκα του χωριού, λέγοντας:

- Γυρίζεις άρατη (εξαφανισμένη, φευγάτη) πίσω από την πυρπυρούνα και λες στις γυναίκες να ρίχνουν πάνω της πολύ νερό για να φύγει το κακό, που σταματάει τη βροχή. Στη λιτανεία όμως δεν έκαμες όλο το γύρω. Σταμάτησες στου Σπανού τη ράχη και καμώθηκες πως είσαι κουρασμένη.

Ο Κοσμαλής, ένας θυμόσοφος του χωριού, που άκουσε τη συζήτηση στο Μεσοχώρι, είπε στον επιτιμητή ιερέα:

- Μη μαλώνεις τη Σαραντάρινα, αφέντη μου παπά. Καμιά αμαρτία δεν έκανε που πήγε πίσου απ' την πυρπυρούνα. Και τα παιδιά μας (εννοεί τη συνοδεία της πυρπυρούνας) στον ίδιο Θεό έστειλαν την προσευχή τους. Τα γράμματα, που κλείσαμε στους πλίκους (φάκελοι επιστολής), ένας Θεός θα τα πάρει και λαθεμένου να είναι το πανώγραμμα εκεί θα πάνε. Μπορεί το γράμμα που έστειλαν τα παιδιά να φτάσει γρηγορότερα από το γράμμα που γράψαμε εμείς οι κριματισμένοι. Μπορεί η γραφή τους ν' αρέσει πιο πολύ στον Μεγαλοδύναμο και να μας λυπηθεί.»

Καλό Σαββατοκύριακο, φίλοι μου