Θαλασσοταραχή έστειλε στο απόσπασμα έξι νικητές στρατηγούς!

Η Ναυμαχία των Αργινουσών (νησιών κοντά στα παράλια της Μικράς Ασίας απέναντι από τη Λέσβο) έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 406 π. Χ. Αντίπαλοι ήταν από τη μια πλευρά οκτώ Αθηναίοι στρατηγοί που ηγούνταν 155 τριηρών και από την άλλη ο Σπαρτιάτης Καλλικρατίδας που ηγείτο 120 πλοίων. Κατά τον Ξενοφώντα, ο Καλλικρατίδας, αποφασισμένος να αιφνιδιάσει τους Αθηναίους, ξεκίνησε περί το μεσονύκτιο να πέσει πάνω τους, αλλά ξέσπασε κακοκαιρία με καταιγίδες και ισχυρούς ανέμους που εμπόδισε τον πλου των πλοίων. Τελικά, το επόμενο πρωί με λίγο καλύτερο καιρό οι Λακεδαιμόνιοι έφθασαν στις Αργινούσες, αλλά βρέθηκαν αντιμέτωποι με το στόλο των Αθηναίων που ήταν πανέτοιμος να τους αντιμετωπίσει. Η ναυμαχία που ακολούθησε κατέληξε σε βαριά ήττα των Λακεδαιμονίων, η οποία ανάγκασε τη Σπάρτη να προτείνει στην Αθήνα συνθηκολόγηση. Η συνθηκολόγηση απορρίφθηκε από τους Αθηναίους ως ασύμφορη, αφού προϋπέθετε να παραμείνουν στην Πελοποννησιακή Συμμαχία πολλά νησιά του Αιγαίου και πόλεις της Ιωνίας που είχαν στο μεταξύ αλλάξει στρατόπεδο.

Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι  οι Αθηναίοι στρατηγοί αμέσως μετά τη νίκη τους έκαναν συμβούλιο και αποφάσισαν να πλεύσουν προς τη Μυτιλήνη με σκοπό να κτυπήσουν τον Ετεόνικο που με 50 τριήρεις κρατούσε αποκλεισμένο στο λιμάνι της πόλης αθηναϊκό στόλο περίπου 40 τριηρών υπό τον Κόνωνα. Οι ναύαρχοι αναχωρώντας άφησαν στο χώρο της ναυμαχίας τον Θρασύβουλο και τον Θηραμένη με 45 πλοία με αποστολή την περισυλλογή των ναυαγών και των νεκρών που ανέρχονταν σε 2.000 άνδρες. Ωστόσο, η  μεγάλη τρικυμία που επικρατούσε κατέστησε αδύνατο το έργο τους.

Η νίκη των Αθηναίων στρατηγών ήταν η μεγαλύτερη απ’ όσες είχαν πετύχει μέχρι τότε στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, αλλά σπιλώθηκε. Οι νικητές ναύαρχοι, χωρίς να τηρηθούν οι νόμιμες διαδικασίες, εισήχθησαν σε δίκη διότι «ουκ ανείλοντο τους ναυαγούς» (Ξενοφώντος, Ελληνικά, Α΄, 7, 18). Η δίκη έγινε σε φορτισμένο κλίμα κυρίως από την παρουσία των συγγενών των ναυαγών που «είχαν έλθει στη συνέλευση φορώντας πένθιμα ρούχα και παρακαλούσαν το λαό να τιμωρήσει εκείνους που άφησαν άταφους αυτούς που πρόθυμα έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα» (Διόδωρου Σικελιώτη, Βιβλιοθήκη Ιστορική, ΙΓ΄, 101, 6). Ο Διόδωρος μας λέει ακόμα ότι όταν άρχισαν να απολογούνται οι κατηγορούμενοι στρατηγοί, άρχισε ένας μαζικός θόρυβος που τους εμπόδιζε να ακουστούν.  Τελικά, οι έξι από τους οκτώ στρατηγούς που παρέστησαν στη δίκη -οι άλλοι δύο δεν επέστρεψαν στην Αθήνα για να δικαστούν- καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν. Ο Ξενοφών μας πληροφορεί ότι σε λίγο καιρό οι Αθηναίοι το μετάνιωσαν, αλλά ήταν πλέον αργά. 

Οι μετεωρολογικές συνθήκες

Αναφορικά με τις μετεωρολογικές συνθήκες που επικράτησαν στην περιοχή των Αργινουσών, όλα δείχνουν ότι τη νύχτα που ο Καλλικρατίδας προσπάθησε ανεπιτυχώς να αιφνιδιάσει τον Αθηναϊκό στόλο περνούσε από την περιοχή ενεργό ψυχρό μέτωπο που προκάλεσε την εκδήλωση ισχυρών καταιγίδων. Η επίθεση του Καλλικρατίδα έγινε το επόμενο πρωί με τον καιρό σχετικά βελτιωμένο, αλλά για μικρό χρονικό διάστημα. Δεδομένης της εποχής, το πέρασμα του μετώπου σηματοδότησε την επικράτηση συστήματος Ετησίων (μελτεμιών), οι οποίοι  βαθμιαία ενισχύθηκαν και όταν τελείωσε η ναυμαχία οι καναλιζόμενοι στο στενό Μυτιλήνης - Μικράς Ασίας Β-ΒΑ άνεμοι απέκτησαν τέτοια ένταση που καθιστούσε αδύνατη την περισυλλογή των νεκρών και των ναυαγών.

Θυμάμαι, όταν ήμουν νέος μετεωρολόγος στην ΕΜΥ και υποστηρίζαμε μια μεγάλη άσκηση συνεργασίας Ναυτικού και Αεροπορίας που γινόταν στο Β. Αιγαίο, πέρασε από την περιοχή ένα ψυχρό μέτωπο, περίπου σαν κι αυτό που πέρασε από τις Αργινούσες το 406 π. Χ. Τα προβλήματα που δημιούργησε σ’ εκείνη την περίπτωση ο καιρός στο Ναυτικό ήταν τόσα πολλά και μεγάλα που τέθηκαν σε κίνδυνο ακόμα και ανθρώπινες ζωές.

Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι με τις καιρικές συνθήκες που προαναφέρθηκαν και τα σωστικά μέσα που υπήρχαν την εποχή του Πελοποννησιακού Πολέμου ήταν αδύνατη η περισυλλογή των νεκρών και των ναυαγών. Φαντάζομαι, αυτά θα είπαν στην απολογία τους οι Αθηναίοι στρατηγοί, αλλά κυριολεκτικά και μεταφορικά δεν τους άκουσε κανένας.