Ο Ησίοδος και ο καιρός

Το έπος του Ησιόδου Έργα και Ημέραι είναι, αν όχι το πρώτο, ένα από τα πρώτα αστρομετεωρολογικά κείμενα στην ιστορία της ανθρωπότητας, τα οποία συσχετίζουν τα αστρονομικά φαινόμενα με τις εποχές του χρόνου και τα διάφορα καιρικά  φαινόμενα που συνήθως εμφανίζονται κατά τη διάρκειά τους. Η τελευταία ενότητα του έργου είναι σε μεγάλο βαθμό ένα πρώιμο αγροτικό ημερολόγιο, το οποίο αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση για μεταγενέστερους ποιητές. Στο συγκεκριμένο έργο του ο Ησίοδος απευθύνεται στον αδελφό του Πέρση με τον ποιητικό του λόγο να καλύπτει πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής. Ακολουθούν οι σημαντικότερες μετεωρολογικές αναφορές:

 -«Όταν ανατέλλουν οι κόρες του Άτλαντα Πλειάδες, να αρχίζεις το θερισμό· το όργωμα δε όταν δύουν…» (στ.384). 

                                                        

-«Να προσέχεις όταν ακούσεις τη φωνή του γερανού ψηλά από τα νέφη, η οποία κράζει κάθε χρόνο. Αυτός δίδει το σήμα της σποράς και δείχνει την εποχή του βροχερού χειμώνα» (στ.448).

 -«Όταν οι αύρες είναι σταθερές και η θάλασσα ακίνδυνη, ήσυχος τότε το γρήγορο πλοίο, αφού εμπιστευθείς εις τους ανέμους, να το σύρεις εις την θάλασσα, και κάθε είδους φορτίο να θέτεις εντός, να σπεύδεις δε όσο το δυνατόν τάχιστα να επιστρέψεις πάλιν εις τον οίκον σου· ούτε να περιμένεις το νέο οίνο και τη φθινοπωρινή βροχή και το χειμώνα ο οποίος έρχεται και του Νότου τα φοβερά φυσήματα, ο οποίος και τη θάλασσα ταράσσει, αφού έρχεται μαζί με τη βροχή του Δία την πολλή τη φθινοπωρινή, καθιστά δε επικίνδυνη τη θάλασσα» (στ.670).

                            

-«Άλλος δε πλους κατά την Άνοιξη υπάρχει για τους ανθρώπους· όταν λοιπόν κατά πρώτον, όσον ίχνος αφήνει η κουρούνα όταν πατήσει, εις το άκρον του κλάδου φανούν στον άνθρωπο τα φύλλα της αγριοσυκιάς, τότε λοιπόν η θάλασσα είναι διαβατή. Αυτός δε είναι ο ανοιξιάτικος  πλους» (στ.679).

-«Κατά τον μήνα δε Ληναιώνα (Ιανουάριος-Φεβρουάριος), κακές ημέρες, που φέρουν θάνατο στα βόδια, αυτόν να αποφεύγεις και τους ολέθριους πάγους, οι οποίοι μαστίζουν τη γη συγχρόνως με την πνοή του Βορρά και ο οποίος δια μέσου της ιπποτρόφου Θράκης αφού φυσά στον ευρύ  πόντο τον ταράσσει…» (στ. 505).

-«Το πρωί είναι ψυχρό, όταν πέσει ο Βοριάς· πρωινή δε καταχνιά από τον έναστρο ουρανό απλώνεται πάνω στη γη στους σιτοφόρους αγρούς των μακάρων ανθρώπων, η οποία αφού αντλεί (νερό) από τους αστείρευτους ποταμούς, αφού αρθεί υψηλά υπεράνω της γης με τη θύελλα του ανέμου, άλλοτε μεν πίπτει ως βροχή κατά την εσπέραν, άλλοτε φυσά, όταν ο Θρακικός Βορράς αναστατώνει τα πυκνά σύννεφα» (στ. 546).

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι στο έργο του Ησιόδου Έργα και Ημέραι συναντάται για πρώτη φορά η πρακτική χρήση της Φαινομενολογίας. Η Φαινομενολογία, η οποία ορίστηκε από τον 19^ο αιώνα ως η «επιστήμη των εμφανίσεων», είναι ένα αρχείο ημερομηνιών κατά τις οποίες εμφανίζονται φαινόμενα όπως το λιώσιμο των πάγων την άνοιξη, ο πρώτος παγετός του φθινοπώρου, η άνθιση των δένδρων, η επιστροφή των αποδημητικών πουλιών κ.ά. Πληροφορίες, πάντως, αναφέρουν ότι οι κινέζοι γεωργοί ασχολούνταν με τη Φαινομενολογία από πολύ παλαιά και ότι στην Ιαπωνία οι ημερομηνίες της άνθισης της κερασιάς καταγράφονται εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Καλό Σαββατοκύριακο, φίλοι μου

Υ.Γ. Το σημερινό άρθρο αφιερώνεται στις φίλες και τους φίλους του μπλογκ από τη Βοιωτία, την πατρίδα του Ησιόδου. Θυμίζω ότι οι καταγόμενοι από την Αιολική Κύμη γονείς του επικού ποιητή ήταν  φτωχοί και γι' αυτό ξενιτεύτηκαν στη Βοιωτία, όπου καλλιεργούσαν ένα μικρό αγρόκτημα στις πλαγιές του Ελικώνα, στο χωριό Άσκρα ή Άσκρη, κοντά στις Θεσπιές. Η εικόνα που συνοδεύει το άρθρο είναι τμήμα του ψηφιδωτού του Monnus του 3^ου μ.Χ. αιώνα, που βρέθηκε στο Trier της Γερμανίας το 1884. Είναι η αρχαιότερη επιγραφημένη εικόνα που έχουμε για τον Ησίοδο.