Οι τέσσερις πιο πολυήμεροι καύσωνες του Ιουλίου και του Αυγούστου της μεταπολεμικής περιόδου στην Ελλάδα: ομοιότητες και διαφορές

Οι τέσσερις πιο πολυήμεροι καύσωνες της μεταπολεμικής περιόδου στην Ελλάδα είναι: ο καύσωνας του 1957 (9-17/8), ο καύσωνας του 1958 (20-27/8), ο καύσωνας του 1987 (19-27/7) και ο καύσωνας του 2021 (27/7-5/8). Το κριτήριο για την επιλογή τους ήταν: έξι ή περισσότερες συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Οι συγκρίσεις μεταξύ των τεσσάρων καυσώνων δεν είναι εύκολες γιατί στο διάστημα των δεκαετιών που μεσολάβησαν πολλοί συμβατικοί σταθμοί (σταθμοί με κλωβό) που κατέγραφαν τις θερμοκρασίες και τις λοιπές μετεωρολογικές παραμέτρους αντικαταστάθηκαν από αυτόματους σταθμούς, άλλοι σταθμοί έκλεισαν και άλλοι σταθμοί μετακινήθηκαν.

Με κριτήρια γεωγραφικά και όχι μόνο, οι σταθμοί αναφοράς για τις όποιες μεταξύ των καυσώνων συγκρίσεις είναι: το Αγρίνιο, η Λάρισα και η Ν. Φιλαδέλφεια.

Με βάση τις μετεωρολογικές παρατηρήσεις του  δικτύου της ΕΜΥ, τα βασικά χαρακτηριστικά των καυσώνων ήταν τα παρακάτω:

Καύσωνας 1957 (9-17/8)

Αγρίνιο: Επτά συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία επταημέρου: 45 βαθμοί.

Λάρισα: Επτά συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία επταημέρου: 42 βαθμοί.

Ν. Φιλαδέλφεια: Η μέγιστη θερμοκρασία δεν έφθασε τους 40 βαθμούς.

Καύσωνας 1958 (20-27/8)

Αγρίνιο: Τέσσερις συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία τετραημέρου: 44 βαθμοί.

Λάρισα: Επτά συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία επταημέρου: 45 βαθμοί.

Ν. Φιλαδέλφεια: Έξι συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία εξαημέρου: 44 βαθμοί.

Καύσωνας 1987 (19-27/7)

Αγρίνιο: Έξι συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία εξαημέρου: 42 βαθμοί.

Λάρισα: Οκτώ συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών, με εξαίρεση την 24^η Ιουλίου που η μέγιστη θερμοκρασία έφθασε τους 39 βαθμούς. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία οκταημέρου: 43 βαθμοί.

Ν. Φιλαδέλφεια: Οκτώ συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 41 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία οκταημέρου: 44 βαθμοί.

Καύσωνας 2021 (27/7-5/8)

Αγρίνιο: Ο σταθμός της ΕΜΥ δεν λειτουργεί, αλλά σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες (βλέπε σχόλιο Φ. Ματραλή) παρατηρήθηκαν εννέα ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία εννεαημέρου: 43 βαθμοί. 

Λάρισα: Οκτώ συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία οκταημέρου: 44 βαθμοί.

Ν. Φιλαδέλφεια: Οκτώ συνεχόμενες ημέρες με μέγιστη θερμοκρασία ίση ή μεγαλύτερη των 40 βαθμών. Απολύτως μέγιστη θερμοκρασία οκταημέρου: 45 βαθμοί. Επισημαίνεται ότι οι καταγραφές της θερμοκρασίας έγιναν από τον ΑΜΣ της ΕΜΥ, ενώ στις περιπτώσεις των καυσώνων 1957, 1958 και 1987 οι παρατηρήσεις έγιναν από συμβατικό μετεωρολογικό σταθμό. Στο διάστημα που οι δύο σταθμοί λειτουργούσαν παράλληλα είχε διαπιστωθεί ότι οι τιμές της θερμοκρασίας που μετρούσε ο ΑΜΣ ήταν περί τον έναν βαθμό υψηλότερες από τις αντίστοιχες τιμές του συμβατικού σταθμού.

Παρατηρήσεις - Συμπεράσματα.

-Ο καύσωνας του 1958, αν και οψιμότερους από όλους, ήταν ένας πολύ ισχυρός μεγάλης διάρκειας πανελλαδικός καύσωνας που έγινε η αιτία να χάσουν τη ζωή τους 600 άνθρωποι.

- Ο καύσωνας του 1987 ήταν ο πιο φονικός καύσωνας στην ιστορία του τόπου μας (οι πηγές αναφέρουν από 1300 ως 4.000 θύματα) με το σύνολο σχεδόν των απωλειών να εντοπίζονται στην ευρύτερη αστική περιοχή των Αθηνών. Ήταν ένας πολύ ισχυρός και παρατεταμένος καύσωνας με υψηλές ελάχιστες θερμοκρασίες στα αστικά κέντρα και κυρίως στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Η ανυπαρξία συσκευών κλιματισμού, η άγνοια των κανόνων αντιμετώπισης του καύσωνα και προβλήματα στα δίκτυα της ΔΕΗ και της ΕΥΔΑΠ ήταν οι βασικές αιτίες εκείνης της τραγωδίας.

-  Ο τελευταίος καύσωνας ήταν ένας πολύ ισχυρός και μεγάλης διάρκειας καύσωνας για τις περισσότερες περιοχές της χώρας και κυρίως για τη δυτική, την κεντρική και τη νότια Ελλάδα. Με βάση τις παρατηρήσεις, πολλά ρεκόρ απολύτως υψηλών θερμοκρασιών στους σταθμούς που λειτουργούν τα τελευταία 70 χρόνια στη χώρα μας δεν σημειώθηκαν, αλλά δεν ήταν αυτός ο λόγος που δεν θρηνήσαμε θύματα από θερμοπληξίες. Απλούστατα, οι συνθήκες ήταν πολύ διαφορετικές από τις συνθήκες του 1987 σε όλα τα επίπεδα.

- Τα κλιματιστικά, οι γνώσεις μας για την αντιμετώπιση του φαινομένου των πολύ υψηλών και παρατεταμένων θερμοκρασιών και οι αντοχές των δικτύων έσωσαν ζωές, αλλά οι μεγάλες καταστροφές δεν αποφεύχθηκαν από τις επακόλουθες του καύσωνα πυρκαγιές. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα που πρέπει να λύσουμε, γιατί τα επόμενα χρόνια θα βρισκόμαστε όλο και  πιο συχνά απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα όπως είναι οι καύσωνες και οι πλημμύρες.

- Οι μεγάλοι καύσωνες του 1958, του 1987 και του 2021 παρατηρήθηκαν με συχνότητα ένας περίπου κάθε τριάντα χρόνια. Αυτό δίνει την ψευδαίσθηση μιας κανονικότητας που δεν έχει αλλάξει από τα μέσα του 20ού αιώνα. Όμως δεν είναι έτσι. Όσα συνέβησαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες με τις υψηλές θερμοκρασίες και τις επακόλουθες φοβερές πυρκαγιές (βλέπε 2007, 2010, 2012, 2018) δείχνουν ότι η παλιά κανονικότητα του καιρού και του κλίματος δεν υπάρχει πια!