Ατμοσφαιρικά μπλοκαρίσματα

Πηγή: Carola Detring et al., 2020

Στη Μάνη τα πιο συνηθισμένα επώνυμα είναι κατά σειρά αυτά που τελειώνουν: (α) σε –άκος, (β) σε -έας και (γ) σε –όπουλος. Κατ’ αντιστοιχία, στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία οι πιο συνηθισμένοι εμποδισμοί είναι: (α) οι τύπου «Ωμεγα» που χαρακτηρίζονται από έναν τεράστιο αντικυκλώνα (πρωτεύον χαρακτηριστικό) πλαισιωμένο από έναν κυκλώνα στα ανάντη και έναν κυκλώνα στα κατάντη (τρίπολο), (β) οι τύπου «Ρεξ» ή «διπόλου» ή «high-over-low» που διασπούν την κανονική δυτική ροή σε δύο «ισοδύναμα» ρεύματα και (γ) οι ενισχυμένες ράχες (ridges) χωρίς κλειστές ισοϋψείς που είναι ικανές να μπλοκάρουν τη ζωνική ροή και να οδηγήσουν σε μεσημβρινή ροή (Atmospheric blocking and weather extremes over the Euro-Atlantic sector – a review, Lisa-Ann Kautz et al., 2022).

Δύο εμποδισμοί τύπου Ρεξ σε διάστημα δύο ημερών!

Οι αντικυκλώνες εμποδισμού, που παρατηρούνται καλά στη μέση τροπόσφαιρα (500 hPa) και έχουν αυξημένη συχνότητα τόσο στη βόρεια Ευρώπη (σκανδιναβικός αντικυκλώνας) όσο και στην κεντρική Ευρώπη είναι θερμοί αντικυκλώνες, στους οποίους οι αέριες μάζες βυθιζόμενες θερμαίνονται αδιαβατικά. Όμως, στη διάρκεια των νυχτερινών ωρών η έντονη νυχτερινή ακτινοβολία οδηγεί σε ψύξη η οποία κερδίζει κατά κράτος την όποια αδιαβατική θέρμανση. Αντίθετα, ο σιβηρικός αντικυκλώνας είναι ψυχρός αντικυκλώνας με τις ψυχρές αέριες μάζες του συγκεντρωμένες στα κατώτερα στρώματα της τροπόσφαιρας και συνήθως δεν ανιχνεύεται στη στάθμη των 500 hPa. Με όσα προαναφέρθηκαν η έκφραση «έρχεται στη χώρα μας αντικυκλώνας εμποδιστής και θα μας παγώσει» είναι λάθος. Ο αντικυκλώνας εμποδιστής όταν έρχεται πάνω μας, συνήθως φέρνει καλοκαιρία (αλκυονίδες ημέρες). Αυτό που κάνει ένας αντικυκλώνας εμποδιστής εγκατεστημένος στη βόρεια ή την κεντρική Ευρώπη είναι να δημιουργήσει μεσημβρινή ροή στα ανατολικά κράσπεδά του, η οποία με τις κατάλληλες προϋποθέσεις προκαλεί κακοκαιρία και στην περιοχή μας.

Οι εμποδισμοί της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας συνδέονται με ομοιόμορφες καιρικές καταστάσεις που διαρκούν πολλές ημέρες, καθώς το τρίπολο ή το δίπολο παραμένει σχεδόν στάσιμο. Πλήρης στασιμότητα παρατηρείται όταν τα μέτρα των ταχυτήτων των δυτικών ανέμων και του  τριπόλου ή του διπόλου είναι ίσα (Atmospheric blocking types: Frequencies and transitions, Carola Detring et al., 2020).

Πηγή:https://blocking-workshop-2021.wavestoweather.de/

Η δημιουργία των αντικυκλώνων εμποδισμού στα μέσα και ενίοτε στα μεγάλα γεωγραφικά πλάτη αρχίζει με μια «σφήνα» της υποτροπικής ζώνης των υψηλών πιέσεων που μεταφέρει ζεστό  και υγρό αέρα προς το βορρά. Στη εκκίνηση αυτή ρόλο παίζουν η Ταλάντωση Μάντεν-Τζούλιαν και η Ελ Νίνιο - Νότια Ταλάντωση. Στη συνέχεια η διαταραχή μεταφέρεται ανατολικά (κύματα Rossby) και κάποια στιγμή με αρκετά πολύπλοκες διαδικασίες σχηματίζεται ο αντικυκλώνας εμποδισμού. Στην τελευταία φάση παρατηρείται το σπάσιμο του κύματος Rossby (βλέπε σχήμα), σχεδόν με τον τρόπο που ένα κύμα του πελάγους σπάει  στην ακτή.