Η ευλογία, η σοφία, η δύναμη και η ανάσα του κόσμου

φωτ. Πάνος Τσιγκούλης, Κόνιτσα

Η βροχή είναι η ευλογία του κόσμου. Όταν λείψει, οι άνθρωποι, κλιματικοί πρόσφυγες, παίρνουν το δρόμο της αναζήτησης μιας νέας Γης της Επαγγελίας, αλλά οι πόλεις πεθαίνουν στο μέρος που χτίστηκαν, συχνά μαζί με τον πολιτισμό των ανθρώπων που τις κατοίκησαν. Θα αντιτείνει κάποιος ότι όταν η βροχή έρχεται μαζεμένη, δημιουργεί προβλήματα. Δεν διαφωνώ, φίλοι μου, αλλά τα πλημμυρικά προβλήματα δεν είναι ανυπέρβλητα, όπως είναι αυτά της ξηρασίας.

Κάποιοι, όμως, θα ρωτήσουν και πάλι: «Τους κατακλυσμούς της ιστορίας δεν τους υπολογίζεις;». Τους υπολογίζω, αλλά κατά τη γνώμη μου δεν προκλήθηκαν από βροχές. Οι αιτίες τους φαίνεται να συνδέονται περισσότερο με γεωλογικές μεταβολές, τις οποίες προκάλεσαν οι κλιματικές μεταβολές.

Τις παλιότερες εποχές, που το ανθρώπινο είδος βίωνε ψυχρές περιόδους, το χιόνι έφερνε αποκλεισμούς, πείνα και συχνά θάνατο, αλλά στις μέρες μας τονίζεται περισσότερο η ομορφιά του. Όμως, η έλλειψη του χιονιού δεν σημαίνει ότι θα στερηθούμε απλά την ομορφιά του. Θα διαταραχθούν τα οικοσυστήματα  με σοβαρές επιπτώσεις για την ίδια τη ζωή. Γιατί το χιόνι είναι η σοφία της φύσης. Είναι αυτό που στη διάρκεια του χειμώνα, διατηρώντας τη θερμότητα του εδάφους, προστατεύει τη βλάστηση από τους παγερούς ανέμους, αυτό που καταστρέφει τα παράσιτα και, το κυριότερο, αυτό που με το αργό του λιώσιμο γεμίζει με νερό τις υπόγειες δεξαμενές και κρατάει ζωντανά τα ποτάμια μας.

Οι καταιγίδες είναι η τρομερή δύναμη της φύσης που προκαλεί σοκ και δέος σε όλα τα πλάσματα του πλανήτη. Το ανθρώπινο είδος προσπάθησε αρχικά να ελέγξει τη δύναμη αυτή με τη μαγεία, αλλά όταν είδε ότι δεν τα κατάφερνε, την απέδωσε στους θεούς και στράφηκε πλέον προς αυτούς για βοήθεια. Τις τελευταίες δεκαετίες ο άνθρωπος προσπαθεί να ελέγξει τα τρομερά για τα μέτρα του φυσικά φαινόμενα όχι με την κλασική μαγεία, αλλά με μια άλλη «μαγική τέχνη»  που την ονομάσαμε επιστήμη. Βέβαια, δεν πρόκειται ακριβώς για τον έλεγχο των καταιγίδων. Είναι απλά μια προσπάθεια που στοχεύει στη μείωση της έντασης των καταστροφικών φαινομένων που τις συνοδεύουν. Από το μυαλό του ανθρώπου έχει περάσει και η ιδέα της εκμετάλλευσης των τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας που απελευθερώνουν οι καταιγίδες στην ατμόσφαιρα, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Σε κάθε περίπτωση, ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος και πολλά από τα επιμέρους θέματα του τεράστιου ζητήματος που ονομάζεται έλεγχος του καιρού και του κλίματος είναι αμφιλεγόμενα (ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, Τόμος ΙΙΙ «Ο έλεγχος»). 

Οι καταιγίδες δεν με συγκινούν ιδιαίτερα, όπως π.χ. η βροχή που την αγαπώ ή το χιόνι που το λατρεύω. Τα τελευταία χρόνια άρχισα να βλέπω με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τους ανέμους. Τον 6^ο π.Χ. αιώνα ο Μιλήσιος φιλόσοφος Αναξιμένης θεωρούσε ότι ο ατμοσφαιρικός αέρας είναι για τον κόσμο τόσο απαραίτητος όσο είναι ο αέρας που χρειάζεται ο άνθρωπος για την αναπνοή του. Μερικές δεκαετίες αργότερα ο Διογένης ο Απολλωνιάτης πρόσθεσε ότι ο αέρας είναι συστα­τικό της ψυχής του σύμπαντος, η οποία είναι συγγενής με την ψυχή των ανθρώπων και των ζώων. Ο  άνεμος συνδέθηκε, για να μην πούμε ταυτίστηκε, με τις λέξεις πνεύμα, ψυχή και ανάσα. Τους περασμένους αιώνες στον άνεμο δεν αποδιδόταν μόνο η δημιουργική θεϊκή δύναμη αλλά και η καταστροφική δαιμονική δύναμη. Περισσότερα για τους ανέμους, την ανάσα του κόσμου, κάποια άλλη φορά.