Τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού

Η αστρομετεωρολογία γεννήθηκε όταν οι άνθρωποι της πρώιμης αρχαιότητας  συσχέτισαν τις ζωδιακές μεταβολές και  τους χρόνους ανατολής και δύσης των άστρων στον ουρανό με τον καιρό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σύνδεση της εμφάνισης των πολύ υψηλών θερμοκρασιών της θερινής περιόδου με την ανατολή του Σείριου, του πιο λαμπρού άστρου του ουρανού μετά τον Ήλιο που ανήκει στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός. Επειδή το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου η πρωινή ανατολή (εώα επιτολή) του Σείριου σχεδόν συμπίπτει χρονικά με την ανατολή του Ηλίου, οι αρχαίοι Έλληνες κυρίως της πρώιμης περιόδου πίστευαν ότι η κοινή δράση των δύο άστρων ήταν αυτή που πολύ συχνά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο προκαλούσε καύσωνες. 

Τις ημέρες του καύσωνα, και κυρίως τις δέκα τελευταίες μέρες του Ιουλίου στη διάρκεια των οποίων το φαινόμενο παρουσίαζε μεγάλη συχνότητα, τις ονόμαζαν κυνάδες ημέρες (dies caniculares για τους Λατίνους και dog days για τους Αγγλοσάξωνες). Από τον όρο κυνάδες ημέρες προήλθαν τα κυνικά καύματα.  Τα καύματα των αρχαίων Ελλήνων έγιναν στη Βυζαντινή περίοδο  καύσωνες, λέξη που χρησιμοποιείται ατόφια και σήμερα. Επιτυχημένη μετάφραση  του όρου κυνικά καύματα στα νεοελληνικά δεν έχω δει (ο όρος σκυλίσιοι καύσωνες είναι παραπλανητικός), αλλά μου άρεσε πολύ όπως τα λέει ο Γιώργος Σεφέρης στο έξοχο ποίημά του Ο Βασιλιάς της Ασίνης:

«…Και το πουλί που πέταξε τον  άλλο χειμώνα

με σπασμένη φτερούγα

σκήνωμα ζωής,

κι η νέα γυναίκα που έφυγε να παίξει

με τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού

κι η ψυχή που γύρεψε τσιρίζοντας τον  κάτω κόσμο

κι ο τόπος σαν το μεγάλο πλατανόφυλλο που παρασέρνει

ο χείμαρρος του ήλιου

με τ' αρχαία μνημεία και τη σύγχρονη θλίψη…».