Το πνεύμα και το χιόνι των Χριστουγέννων

Κυνηγοί στο Χιόνι (Χειμώνας), του Πίτερ Μπρίγκελ 1565 

Αν εξαιρέσουμε τις αγιογραφίες που απεικονίζουν τη γέννηση του Χριστού, το έργο τέχνης που είχε την πιο καθοριστική επίδραση στον τρόπο που βιώνουμε -ή θα έπρεπε να βιώνουμε- τα Χριστούγεννα  είναι η Χριστουγεννιάτικη Ιστορία του Καρόλου Ντίκενς (Charles Dickens, A Christmas Carol 1843). Ο Ντίκενς ήταν εκείνος που ανέδειξε το πνεύμα των Χριστουγέννων, δηλαδή την προσωπική αναγέννηση μέσω του στοχασμού, την αγάπη και την αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας, την ελπίδα και την ειρήνη στον κόσμο.

Εβδομήντα, περίπου, χρόνια μετά την έκδοση του μυθιστορήματος του Ντίκενς και πιο συγκεκριμένα, τη νύχτα της Παραμονής των Χριστουγέννων του 1914,  στην περιοχή Πλούχστιρτ της Φλάνδρας ο καιρός ήταν υγρός και κρύος. Οι επιχειρήσεις στο Δυτικό Μέτωπο είχαν βαλτώσει, καθώς οι δυνάμεις της Αντάντ είχαν καταφέρει να ανακόψουν την προέλαση των Γερμανών. Οι δύο στρατοί επιδίδονταν σ' έναν απάνθρωπο πόλεμο φθοράς μέσα στα χαρακώματα. Γύρω  στα μεσάνυχτα, Βρετανοί στρατιώτες άκουσαν από τις γραμμές των Γερμανών μια χορωδία να ψάλλει την «Άγια Νύχτα» και είδαν κεράκια να τρεμοσβήνουν σ' ένα υποτυπώδες χριστουγεννιάτικο δέντρο. Αν και ήταν συνηθισμένοι να πυροβολούν και στο παραμικρό φως που εμφανιζόταν στον ορίζοντα, αυτή τη φορά κοντοστάθηκαν. Το πνεύμα των Χριστουγέννων είχε σημάνει ανακωχή, την πιο αυθόρμητη ανακωχή της παγκόσμιας Ιστορίας. Οι στρατιώτες της Γηραιάς Αλβιόνας άρχισαν κι εκείνοι να ψάλλουν τα δικά τους κάλαντα. Την άλλη ημέρα, μεταξύ των εμπολέμων παίχτηκε ο ωραιότερος αγώνας ποδοσφαίρου όλων των εποχών!

Ο Ντίκενς δεν ανέδειξε μόνο το πνεύμα των Χριστουγέννων. Συνέδεσε το χιόνι με τα Χριστούγεννα, γεγονός όχι περίεργο  αν λάβουμε υπόψη μας ότι ο συγγραφέας του πιο διάσημου χριστουγεννιάτικου παραμυθιού στον κόσμο είχε γεννηθεί το 1812 και στα πρώτα εννέα χρόνια της ζωής του είχε βιώσει έξι λευκά Χριστούγεννα. Όμως, η σύνδεση του χιονιού με τα Χριστούγεννα είχε αρχίσει περίπου τρεις αιώνες πριν τον Ντίκενς, όταν στην ήπειρό μας άρχισε η  Μικρή Παγετώδη Εποχή. Το 1565, ο Πίτερ Μπρίγκελ ή Μπρέγκελ ο Πρεσβύτερος  ζωγράφισε τη χειμερινή του σκηνή «Hunters in the Snow (Winter)”. Κατά τον σπουδαίο κλιματολόγο του 20ού αιώνα Hubert Lamb, ο χειμώνας του 1565 ήταν ένας από τους χειρότερους χειμώνες της Ευρώπης τη μακρά ψυχρή περίοδο της Γηραιάς Ηπείρου.

Χειμωνιάτικο τοπίο με σκέιτερ και παγίδα πουλιών, του Πίτερ Μπρίγκελ 1565

Ο Πίτερ Μπρίγκελ  ζωγράφισε αρκετές ακόμα χειμερινές σκηνές, όπως το «Χειμωνιάτικο τοπίο με σκέιτερ και παγίδα πουλιών», αλλά εκείνα τα έργα του που δημιούργησαν μια εντελώς νέα άποψη για τη χριστουγεννιάτικη σκηνή ήταν η «Απογραφή στη Βηθλεέμ» και η «Προσκύνηση των Μάγων στο χιόνι».

Απογραφή στη Βηθλεέμ, του Πίτερ Μπρίγκελ 1566

Η προσκύνηση των Μάγων στο χιόνι, του Πίτερ Μπρίγκελ 1567

Χρόνια πολλά, φίλοι μου!