Στους νέους με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες

Σχεδιάγραμμα της ιταλικής επίθεσης (28 Οκτωβρίου -13 Νοεμβρίου 1940)

(Σχεδίαση χάρτη: Μανίνα Δουραλή για το περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία)

Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 ο καιρός υπήρξε για τους Έλληνες φαντάρους εχθρός φοβερότερος του αντίπαλου στρατού. Οι νεκροί και οι τραυματίες από τις πολεμικές επιχειρήσεις ήταν λιγότεροι  συγκρινόμενοι με τα θύματα του σκληρού χειμώνα στα βουνά της Ηπείρου και της Αλβανίας. Στους παππούδες μας, που με τον ηρωισμό και την αυτοθυσία τους κράτησαν όρθια την Ελλάδα, είναι αφιερωμένο αυτό το άρθρο με θέμα τις καιρικές συνθήκες που επικράτησαν το χειμώνα 1940-41 στο μέτωπο των επιχειρήσεων. Είναι ένας ελάχιστος φόρος τιμής στους «νέους με τα πρησμένα πόδια που τους έλεγαν αλήτες» (Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί), οι οποίοι το Μάρτη του 1943 βγήκαν στους δρόμους και τις πλατείες και κατάφεραν να ακυρώσουν τα σχέδια των Γερμανών κατακτητών για πολιτική επιστράτευση των Ελλήνων.

Με βάση τα υπάρχοντα αρχεία, από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων και στο μεγαλύτερο διάστημα του Νοεμβρίου στο μέτωπο επικράτησε ένας πλούσιος σε βροχές φθινοπωρινός καιρός, χωρίς ωστόσο να λείψουν τα χιόνια στις ορεινότερες περιοχές. Την τελευταία εβδομάδα του Νοεμβρίου και σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του Δεκεμβρίου διαδοχικά κύματα ψύχους προκάλεσαν σφοδρές κακοκαιρίες με βροχές και κυρίως με χιονοπτώσεις ακόμα και σε περιοχές χαμηλού υψομέτρου. Ο Δεκέμβριος του 1940 ήταν ο ψυχρότερος μήνας του ιστορικού χειμώνα 1940-41. Στη διάρκειά του στις περισσότερες περιοχές της ζώνης των επιχειρήσεων παρατηρήθηκαν οι χαμηλότερες θερμοκρασίες του χειμώνα και έπεσαν περισσότερα του αναμενομένου χιόνια τόσο στο μέτωπο όσο και στις δυτικές, κεντρικές και βόρειες περιοχές της χώρας μας. Ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος ήταν σχετικά θερμοί και βροχεροί μήνες, με το χιόνι να πέφτει ως επί το πλείστον στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Ωστόσο, πολλές φορές οι βροχές με τις λάσπες στα πεδινά δημιουργούσαν μεγαλύτερα προβλήματα από ότι το χιόνι. Ας σημειωθεί ακόμα ότι και στη διάρκειά των δύο αυτών μηνών δεν έλειψαν οι ψυχρές εισβολές που έριχναν τη θερμοκρασία πολύ χαμηλά.

Με βάση τα αρχεία των μετεωρολογικών σταθμών Ιωαννίνων, Καστοριάς και Φλώρινας της ΕΜΥ και τις παρατηρήσεις από τους σταθμούς εκστρατείας που αναφέρει ο αείμνηστος διευθυντής της ΕΜΥ Στέφανος Παπαγιαννάκης στη μελέτη του Ο Καιρός κατά τον Ελληνοϊταλικόν Πόλεμον 1940-41, οι χαμηλότερες θερμοκρασίες εκείνου του χειμώνα ήταν οι παρακάτω:

Ιωάννινα: -5^οC στις 20-12-1940 και -3^οC στις 19-1-1941.

Καστοριά: -11^οC στις 30-12-1940 και - 7^οC στις 18-12-1940.

Φλώρινα: -17^οC στις 22-12-1940, -12^οC στις 14-1-1941 και -10^οC στις  17 και 18-12-1940.

Κορυτσά: -9^οC στις 30-12-1940, -8^οC στις 14-1-1941 και -7^οC στις 17 και 18-1-1941.

Μοσχόπολη: -20^οC στις 14-1-1941, -19^οC στις 30-12-1940 και -11^οC στις 17 και 18-12-1940.

Σημειώνεται ότι η Μοσχόπολη βρίσκεται 13 χιλιόμετρα δυτικά της Κορυτσάς σε υψόμετρο 1200 μέτρων.