Η τραγωδία των Καλαβρύτων

Θλίψη προκαλεί η απώλεια τριών έμπειρων στη χειμερινή αναρρίχηση και χιονοδρομία ορειβατών στον Χελμό. Δεν γνωρίζουμε τα ακριβή αίτια της τραγωδίας που πριν από λίγες μόνο ώρες έγινε γνωστή, αλλά οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για χιονοστιβάδα. Επειδή το φαινόμενο αυτό είναι επικίνδυνο για όλους όσοι το χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης ασχολούνται με διάφορα αθλήματα στα βουνά, σκέφτηκα να αναρτήσω στο μπλογκ κάποια ενημερωτικά στοιχεία για τα αίτια των χιονοστιβάδων, τις καιρικές συνθήκες που τις ευνοούν και την εμφάνισή τους στη χώρα μας.

Αίτια δημιουργίας χιονοστιβάδων

Χιονοστιβάδες δημιουργούνται όταν όγκοι χιονιού που βρίσκονται στις πλαγιές των βουνών ξεκολλούν και πέφτουν προκαλώντας συχνά τον τραυματισμό ή το θάνατο χιονοδρόμων και ορειβατών. Νέο, ξηρό χιόνι μπορεί να μείνει κολλημένο σε πλαγιές με κλίση ακόμα και 40^ο, αλλά υγρό χιόνι μπορεί να αποκολληθεί από πλαγιές με κλίση μόλις 15^ο. Η κρίσιμη γωνία εξαρτάται από τη θερμοκρασία και την πυκνότητα του χιονιού.

Μικρές μπάλες χιονιού που κατρακυλούν στις πλαγιές των βουνών είναι δυνατό να εξελιχθούν σε χιονοστιβάδες. Οι χιονοστιβάδες αυτές συνήθως έχουν μικρές διαστάσεις, αλλά δεν είναι ακίνδυνες για χιονοδρόμους ή ορειβάτες. Εξαιρετικά επικίνδυνες είναι οι χιονοστιβάδες που δημιουργούνται από το σπάσιμο μεγάλων πλακών χιονιού πάχους ενός μέτρου ή περισσότερο σε πλαγιές με κλίση 20-45^ο. Η αιτία του φαινομένου αυτού έχει σχέση με τις διαφορές πιέσεως που ασκούνται στο χιόνι της πλάκας που σπάει και στο στρώμα χιονιού που βρίσκεται ακριβώς κάτω από αυτή. Νέο χιόνι που έπεσε την προηγούμενη νύχτα ή χιόνι που μεταφέρθηκε στην πλαγιά με τον άνεμο ή μόνο το βάρος ενός χιονοδρόμου μπορεί να αποτελέσει την αιτία δημιουργίας χιονοστιβάδας.

Καιρικές συνθήκες που ευνοούν τις χιονοστιβάδες

Σύμφωνα με πολλούς ερευνητές, ευνοϊκές συνθήκες για χιονοστιβάδες ξηρού χιονιού δημιουργούνται όταν μετά από ισχυρές χιονοπτώσεις παρατηρηθεί αλλαγή στο πεδίο των ανέμων. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος το πρώτο εικοσιτετράωρο μετά την αλλαγή. Για χιονοστιβάδες υγρού χιονιού ευνοϊκές συνθήκες δημιουργούνται κυρίως την άνοιξη λόγω των απότομων μεταβολών της θερμοκρασίας του αέρα που επιδρούν στο αποθηκευμένο χιόνι. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι μηχανισμοί που δεν θα αναφερθούν εδώ.

Χιονοστιβάδες στην Ελλάδα

Στη χώρα μας, η συχνότητα εμφάνισης χιονοστιβάδων είναι μικρή, αλλά  μεμονωμένα περιστατικά έχουν παρατηρηθεί σε αρκετά βουνά της ηπειρωτικής  Ελλάδας και της Κρήτης. Τα τελευταία χρόνια, έχουν συμβεί δύο τραγικά περιστατικά χιονοστιβάδων με ανθρώπινα θύματα. Στο ένα περιστατικό, που έλαβε χώρα στις αρχές Μαρτίου του 1995 στα Λευκά Όρη της Κρήτης, σκοτώθηκε ένας Γερμανός τουρίστας και στο δεύτερο περιστατικό, που σημειώθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2005 στο Μαίναλο της Αρκαδίας, έχασαν τη ζωή τους πέντε ορειβάτες. Η χιονοστιβάδα του Μαινάλου είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στην απότομη μεταβολή των καιρικών συνθηκών. Όπως φαίνεται από τις παρατηρήσεις του Μετεωρολογικού Σταθμού της Τρίπολης και τα υπόλοιπα στοιχεία εκείνων των ημερών, στις 11 και 12 Φεβρουαρίου ο καιρός ήταν ξηρός και ψυχρός με έντονο παγετό ακτινοβολίας, αλλά στις 13 Φεβρουαρίου με την επικράτηση νότιων ανέμων ανέβηκαν αισθητά οι ελάχιστες τιμές της θερμοκρασίας και σημειώθηκαν βροχές (τα παραπάνω αποσπάσματα είναι από το βιβλίο Καιρός ο γιος της Γης και του Ήλιου, τόμος δεύτερος).