Αϊ-Γιώργης, ο Σκορποφαμελίτης

Ο Αϊ-Γιώργης του Αμαράντου Κόνιτσας 
Οι γιορτές του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Γεωργίου, τοποθετημένες περίπου στα μέσα του φθινοπώρου και στα μέσα της άνοιξης αντίστοιχα, είναι συνδεδεμένες με τα γυρίσματα του καιρού που παρατηρούνται σε αυτές τις περιόδους και κυρίως με τις αισθητές αλλαγές της θερμοκρασίας και τις συνέπειές τους στους ανθρώπους, τουλάχιστον των παλαιοτέρων εποχών: «Τ’ Αϊ-Δημητριού μέσα κρεβάτι. Τ’ Αϊ-Γιωργιού έξω κρεβάτι». Οι γιορτές των δύο Αγίων της Χριστιανοσύνης αποτελούν χρονικά ορόσημα για τις δουλειές των αγροτών  και των κτηνοτρόφων και τις παλαιότερες εποχές των μαστόρων, οι οποίοι τ’ Αϊ-Γιωργιού έπαιρναν το δρόμο της ξενιτιάς και του Αγίου Δημητρίου μαζεύονταν στα χωριά τους για να περάσουν την περίοδο του χειμώνα με τις οικογένειές τους.


Σε ένα δημοτικό τραγούδι οι δύο Άγιοι φέρονται να μαλώνουν με τον Αϊ-Δημήτρη να αποκαλεί τον Αϊ-Γιώργη σκορποφαμελίτη, διότι σε αντίθεση με τον ίδιο που μαζώνει τις φαμίλιες, εκείνος τις σκορπίζει. Στην αντιφώνησή του ο Αϊ-Γιώργης «κατηγορεί» τον Αϊ-Δημήτρη ότι ενώ αυτός φέρνει την άνοιξη, ο Αϊ-Δημήτρης τη στεγνώνει.

Ο Δημήτρης Καμπούρογλου στην Ιστορία των Αθηναίων γράφει: «Το έτος εορταστικώς  δύναται να διαιρεθεί εις δύο εξάμηνα: το του Αγίου Δημητρίου και το του Αγίου Γεωργίου. Την διαίρεσιν ταύτην μάλιστα παρεδέχοντο εις διαφόρους αγροτικάς μισθώσεις, ως και εις το ρόγιασμα των υπηρετών (κοπελιών)». Το ρόγιασμα ήταν σύμβαση για την παροχή υπηρεσιών ως αντιμισθία, που ξεκινούσε στις 26 Οκτωβρίου, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου, και τελείωνε ανήμερα του Αγίου Γεωργίου ή το αντίθετο. Ρόγιασμα  γινόταν και για τις υπηρεσίες ενός παιδιού που εκμισθώνονταν από τον πατέρα, τη χήρα μάνα ή άλλον κηδεμόνα του σε κάποιον μάστορα, με αντάλλαγμα την εκμάθηση της τέχνης και κάποια μικρή αμοιβή. Το πόσο δύσκολη ήταν ορισμένες φορές η ζωή αυτών των παιδιών φαίνεται από τους παρακάτω στίχους του δημοτικού τραγουδιού: "Εγώ 'μαι τ' ορφανό παιδί, πόχω τη χήρα μάνα, / που πήγε και μ' αρόγιασε σ' έναν κακό αφέντη".

Στις μέρες μας, τόσο τον Οκτώβριο όσο και τον Απρίλιο, δεν βλέπουμε πια στους κάμπους και τα βουνά της πατρίδας μας τις βουκολικές εικόνες των περασμένων δεκαετιών. Ούτε στα χωριά μας γινόμαστε μάρτυρες της χαρούμενης επιστροφής των μπουλουκιών των μαστόρων το φθινόπωρο ή της πικρής αναχώρησής τους για την ξενιτιά την άνοιξη. Πέραν αυτών, σταμάτησαν και τα σκληρά ρογιάσματα των παιδιών, τουλάχιστον με τον τρόπο που γίνονταν την εποχή του Καμπούρογλου. Όμως, φίλοι μου, ας μη γελιόμαστε. Ρογιάσματα γίνονται και στις μέρες μας και τα υπογράφουν τα ίδια τα παιδιά μας. Αναφέρομαι στα μορφωμένα πλέον παιδιά που ξενιτεύονται για να βρουν δουλειά σε άλλες πατρίδες σε συνθήκες κάθε άλλο παρά εύκολες.

Ο Αϊ-Γιώργης κι ο Αϊ-Δημήτρης θα στέκονται πάντα φρουροί στα πρόθυρα ο πρώτος του καλοκαιριού και ο δεύτερος του χειμώνα. Δεν χρειάζεται να διευκρινίσουμε ποιον από τους δύο Αγίους θέλουν περισσότερο οι φίλοι του καιρού και ιδίως οι χιονόφιλοι. Ωστόσο, και αυτή η εποχή στην πατρίδα μας είναι απαράμιλλης ομορφιάς. Έγραψε για το θέμα αυτό ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: «Ο Άγιος Γεώργιος είναι ο κατ’ εξοχήν καλοκαιρινός και ανοιξιάτικος Άγιος και δεν δύναταί τις να φαντασθεί μνήμη του Αγίου Γεωργίου χωρίς πολλά ποικιλόχροα άνθη μοσχοβολούντα, χωρίς τάπητας ανθυλλίων μεθυσκόντων τον αέρα με την ευωδίαν των, χωρίς άπειρον πρασινάδα και απεράντους αγρούς αιματόχρους από αμέτρητον πλήθος των μηκώνων, χωρίς τρυφερούς βλαστούς αμπέλων με βότρυς προβάλλοντας και χωρίς αναριθμήτους στεφάνους από αγραμπελιές και αγιοκλήματα (Εφημερίδα «Ακρόπολις», 23 Απριλίου 1892). Η γλώσσα του Παπαδιαμάντη τείνει να εκλείψει. Ας ελπίσουμε να μην εκλείψουν ποτέ οι εικόνες που περιγράφει παραπάνω ο Σκιαθίτης άγιος των ελληνικών γραμμάτων.

Καλή Κυριακή σε όλους. Χρόνια πολλά στις Γεωργίες και τους Γιώργηδες για την αυριανή γιορτή τους.

15 σχόλια:

  1. Τελικά δε με εκφράζει καιρικώς το όνομα που μου έδωσαν. Ευχαριστούμε κ.Ζιακόπουλε για τις ευχές σας και για το ...δώρο σας, τις ανεκτίμητες ιστορικές, λαογραφικές και φιλολογικές "παραπομπές" σας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τριπολη σημερα 0.7, ψιλοασπρα τα αυτοκινητα στα ανοιχτα της πολης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δηλαδή Αη Γιώργη και Μαηθανασάκο πασπάλισε; Αθάνατη Τρίπολη με τα ωραία σου! Τις χειμωνιάτικες παγωνιές σου και τις απίθανες καλοκαιρινές βραδυνές δροσιές σου. Από χιόνι όμως φέτος, ούτε και εσείς τα πήγατε καλά.

      Διαγραφή
  3. Καλησπερα φανταρε Γιωργο, χρονια πολλα για αυριο και οτι επιθυμεις!Ειχαμε εντονο δροσοπαγο σημερα μετα την προσκαιρη ψυχρη εισβολη και ετσι κρυωσε η ατμοσφαιρα και λογω ξαστεριας εκανε αναστροφη.Φετος ειχαμε το 5ποντο πριν τα χριστουγεννα που το εστρωσε παντου και μετα κατι εντονα χιονομυγιακα για μια ημερα και αλλες δυο ημερες 2 εντονες χιονοπτωσεις διαρκειας 15 λεπτων. Η χειροτερη χρονια παντως ηταν το 2012-2013 και 2013-2014 που δεν το ειχε στρωσει καν, πραγμα πρωτοφανες για Τριπολη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Να προσθέσουμε και το εξαιρετικό ποίημα "Γεια σας τριαντάφυλλα" του Κ. Παλαμά; Γράφτηκε για το φθινόπωρο και συσχετίζει άμεσα τους δύο αγίους..

    Γεια σας, τριαντάφυλλα
    και γιασεμιά
    στου βράχου φέρτε με
    την κυκλαμιά

    Πάει της καλύβας μου
    το χελιδόνι
    Του κάμπου δώστε μου την
    την ανεμώνη

    Πάει κι η λιογέννητη
    Καλοκαιριά
    Καλό στα σύννεφα
    με το βοριά

    Αϊ Γιώργης έφυγε
    τ’ Απρίλη η χάρη
    δόξα στ’ αδέρφι του
    στον καβαλάρη

    Χινοπωριάτικος
    με τα’ άλογό του
    περνά και είν’ έρωτας
    το πρόσωπό του

    Κωστής Παλαμάς

    και για την αντιγραφή
    Νίκος (φιλόλογος)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ευχαριστούμε κ. Ζιακοπουλε να είστε πάντα καλά!Εγώ θα ήθελα να ευχηθώ ο αυριανός άγιος να δώσει το σύνθημα για να αρχίσει μία πραγματική υπόλοιπη Ανοιξη αλλά...πώς να το ευχηθώ αφού οι προβλέψεις λένε συνέχιση της ανομβρίας και ανόδου της θερμοκρασίας.Ας μη το παρακάνει τουλάχιστον λοιπόν γιατί βλέπω να περνουν φωτιά τα μοτέρ των αρτεσιανών για να ποτιστουν τα βαμπακια,μποστάνια,ντομάτες κλπ.μιας και θέλουν πολύ νερό αυτές οι καλιεργειες για να αναπτυχθούν και να φτιάξουν τον καρπό τους.Ήδη εγώ έδωσα το πρώτο νερό στο βαμπακι μου.Σαν καιροφιλος λοιπόν η ανομβρια δε μ'αρέσει.Και σε σχεση με το σχόλιο του Αντώνη από τα ημιορεινά,η Ανοιξιάτικη ανομβρια ως ένα βαθμό ευνόησε εδώ τους αγρότες γιατί στις αρχές υπήρχε η ανησυχία και αγώνας να φύγουν τα νερά του Χειμώνα από τα χωράφια,για να βγούνε έξω τα μποστανικα και τα υπόλοιπα φυτά.Όσο για τα στάρια,εδώ στον κάμπο τα περισσότερα χάλασαν όχι από την ανομβρια αλλά επειδή ήταν για πολλές μέρες μέσα στο νερό.Είχαμε πει για την σχέση του αγρότη και του καιρού είναι άμεση και για όπως φυσικά τον συμφέρει!Χρόνια πολλά λοιπόν σ'όλους τους Γιώργηδες και Γεωργίες και απο μένα και καλή σοδειά σ'όλους τους αγρότες!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Έτη πολλά και ευλογημένα υγεία ευτυχία εύχομαι χρόνια πολλά Χριστός Ανέστη,σε όποιους εορτάζουν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Λοιπόν,χρόνια πολλά,γεμάτα υγεία,ευτυχία κ δημιουργία στο φίλο Γιώργο Λαμερά καθώς κ στον Γιώργο το Θεσσαλό.
    Να'στε πάντα καλά κ ότι επιθυμείτε.
    Καλή εβδομάδα σε όλους κ ας ελπίσουμε ο Αϊ Γιώργης να κάνει το θαύμα του κ να φέρει κανένα νερό κ προς τα μέρη μας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Εξαιρετικό -όπως πάντα, άλλωστε- το άρθρο του κ. Ζιακόπουλου και ευχαριστούμε θερμά για τις τόσο ενδιαφέρουσες πληροφορίες, αλλά και τους συσχετισμούς που συνδέουν αυτούς τους δύο τόσο δημοφιλείς αγίους.
    Θα ήθελα να προσθέσω επίσης ότι ο δρακοκτόνος Ἀγιος Γεώργιος συνδέεται ακόμη και με την αγωνία για την εξασφάλιση τρεχούμενου νερού, ειδικά από πλευράς των κατοίκων των νησιωτικών περιοχών που υποφέρουν ιδιαίτερα από την λειψυδρία τους θερινούς μήνες. Η παράδοση θέλει τον Άγιο Γεώργιο να φονεύει τον δράκο, ο οποίος δεν αφήνει το νερό της πηγής να τρέξει ελεύθερο στους ανθρώπους που το έχουν τόση ανάγκη, παρά μονάχα αν αποζημιωθεί με ανθρώπινο κρέας. Η λαμπρότητα του εορτασμού της γιορτής του έχω την εντύπωση ότι κρατά ζωντανή την ελπίδα ότι "δεν θα διψάσουμε και φέτος".
    Κατά τα άλλα, "Από τ'Αη Γιωργιού και πέρα, δωσ'του φουστανιού σου αέρα", αν δεν κάνω λάθος λέει η παροιμία. Καιρός για πιο αέρινα φουστάνια λοιπόν από εδώ και εμπρός, αν και κανονικά θα ήταν νωρίς ακόμη. Ίσως ο Απριλομάης ή το Μαγιάπριλο να αποτελεί μια χρονική περίοδο με χαρακτηριστικά "κοινά" στην συνείδηση του λαού ως προς την βλάστηση και την έξαρση της φύσης, αλλά άλλο Απρίλης και άλλο Μάης, και τώρα νομίζω ότι ζούμε υπό συνθήκες πρόωρου Μαϊου.
    Από την άλλη, κρύβει μια ελπίδα ο χιονισμένος Όλυμπος που άρχισε πάλι να φαίνεται μετά τα τελευταία βοριαδάκια... Πάλι με χρόνους, με καιρούς...
    Χρόνια πολλά στους εορτάζοντες και τις εορτάζουσες!
    Δήμητρα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χρόνια πολλά και από εμένα σε όλους τους εορτάζοντες του blog....θα ήθελα να προσθέσω στο σχόλιο της Δήμητρας ότι στη γειτονική μου Κω, σε κάποια χωριά της (στο Πυλί και στην Καρδάμαινα), γίνονται ιπποδρομίες προς τιμή του Αγίου Γεωργίου. Πριν μερικά μάλιστα χρόνια (έπεφτε θυμάμαι του Αγίου Γεωργίου δεύτερη μέρα του Πάσχα) είχα βρεθεί στον Αη-Γιώργη στο Πυλί της Κω και πραγματικά είχα εντυπωσιαστεί από το πόσοι ιππείς συμμετείχαν. Και νομίζω πως ουσιαστικά αυτό συμβολίζει το έθιμο αυτό: "το δεν θα διψάσουμε και φέτος"! Το έθιμο πραγματοποιείται εδώ και αιώνες στα συγκεκριμένα χωριά. Αξίζει μάλιστα να επισημανθεί πως μια χρονιά το 1933 (επί Ιταλοκρατίας) αποφάσισαν οι κάτοικοι των χωριών συμμορφώμενοι μάλλον με τις "επιταγές" των Ιταλών διοικητών (που ήθελαν τον ανθελληνισμό της Δωδεκανήσου- βέβαια να μην ξεχνιόμαστε οι προύχοντες πάντα είχαν καλές σχέσεις με τον εκάστοτε κατακτητή) να μην πραγματοποιήσουν το έθιμο των ιπποδρομιών. Ακριβώς εκείνη την ημέρα στις 23 Απριλίου του 1933 έγινε ο ισχυρός σεισμός των 6,6 ρίχτερ που ισοπέδωσε την Κω αφήνοντας 200 νεκρούς. Οι απλοί Κώοι το θεώρησαν τιμωρητικό σημάδι από τον Άγιο και από το 1934 δεν έχει σταματήσει η πραγματοποίηση του εθίμου

      Διαγραφή
  9. Χρόνια πολλά Γιώργο Λαμέρα (σωστός ο τόνος? πρέπει να το ξεκαθαρίσεις) και Γιώργο Τρικαλινέ. να έχετε υγεία να εργάζεστε γι αυτούς και αυτά που αγαπάτε.
    χρόνια πολλά σε Γεωργίες και Γιώργηδες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σε ευχαριστώ Νίκο, όπως και τον Φώτη, που με τονίζει στη λήγουσα αλλά δεν τον διορθώνω τόσον καιρό - λάθος μου. Χρόνια πολλά και σε όλους τους άλλους ανώνυμους κρυπτο-Γιώργηδες του μπλογκ!

      Διαγραφή
  10. Σας ευχαριστώ Νίκο και Φώτη να έχετε πάντα υγεία χρόνια πολλά στον Γιώργο Λαμερα και απο μένα.Υγεία χρειάζεται να έχει και ο καιρός για να λειτουργούν όλα κανονικά,κάθε εποχή να έχει τις χαρες της.Αυτό το συμπερσμα βγαίνει απ'όλα τα σχόλια των φίλων ηπειρωτικών και νησιωτικών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σε ευχαριστώ και εύχομαι με τη σειρά μου τα χρόνια πολλά. Θα παρακαλούσα και τον έτερο φίλο από την Τρίπολη, που μου απαντάει παραπάνω και στον οποίο είχα κάποτε πει τον ...πόνο μου για την οδυνηρή προσωπική απώλεια της εμπειρίας του Μάρτη του 87 στην πόλη σας, να γράφει κι αυτός έστω ένα όνομα για να μην μπερδευόμαστε. Και για να ξέρουμε και πότε να του ευχηθούμε!

      Διαγραφή
  11. Χρόνια πολλά και καλά σε όσους φίλους του μπλογκ γιορτάζουν !!! Κάθε ευτυχία και χαρά προσωπική και οικογενειακή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή