Οι «κουρτίνες» του Μπάφαλο

Πριν από λίγες μέρες αναρτήθηκε στο youtube ένα time-lapse βίντεο στο οποίο αποτυπωνόταν η εξέλιξη ενός εντυπωσιακού φαινομένου που έλαβε χώρα στο Μπάφαλο της πολιτείας της Νέας Υόρκης στις 18-11-2014 και ονομάζεται Lake - Effect Snow (Χιονόπτωση υπό την Επίδραση της Λίμνης). Επειδή κάποιοι φίλοι αναρωτήθηκαν για το τι ακριβώς είναι αυτό που ξεκινάει από την επιφάνεια των νερών της λίμνης και φθάνει ως τα σύννεφα, θεώρησα χρήσιμο να ψάξουμε λίγο το θέμα. Το πρώτο που έκανα ήταν να βρω τρεις φωτογραφίες με παρόμοια φαινόμενα τα οποία γνωρίζουμε καλύτερα, ώστε συζητώντας τις ομοιότητες και τις διαφορές τους, να βρούμε τη σωστή απάντηση  στο ερώτημα που προαναφέρθηκε. Πριν όμως προχωρήσουμε, χρειαζόμαστε λίγη από τη σχετική θεωρία.

Στο βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, ΤΟΜΟΣ Ι «Η γνώση» διαβάζουμε: «Ομίχλη εξάτμισης σχηματίζεται, όταν αναμιχθούν δύο μη κορεσμένες υδρατμών αέριες μάζες διαφορετικών χαρακτηριστικών θερμοκρασίας και υγρασίας. Κατά την ανάμιξη των αέριων μαζών, ο ξηρός ψυχρός αέρας εμπλουτίζεται με υδρατμούς από τον υγρό θερμό αέρα με τη διαδικασία της εξάτμισης και οδηγείται στον κορεσμό, με αποτέλεσμα τη συμπύκνωση των υδρατμών και το σχηματισμό ομίχλης. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η ομίχλη ατμού ή καπνού, που σχηματίζεται, όταν ψυχρός ξηρός αέρας πνέει πάνω από θερμότερη υδάτινη επιφάνεια και προκαλεί έντονη εξάτμιση του θερμού νερού (βλέπε εικόνα Θερμαϊκού). Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν η θερμοκρασία του αέρα είναι χαμηλή, ομίχλη ατμού παρατηρείται πάνω από τις θερμαινόμενες πισίνες που βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο. Με τον ίδιο τρόπο εξηγείται και η δημιουργία του λεπτού νέφους ομίχλης, που παρατηρείται, όταν εκπνέουμε σε εξωτερικό χώρο τις πολύ κρύες χειμωνιάτικες ημέρες» (βλέπε εικόνα από τη Γιακουτία της Ρωσίας).

Στις κωδικοποιημένες μετεωρολογικές παρατηρήσεις τόσο η βροχή όσο και το χιόνι  καταγράφονται  μόνο αν σημειώνονται στη θέση του σταθμού. Αντίθετα, το φαινόμενο της καταιγίδας καταγράφεται και στην περίπτωση που αυτό εκδηλώνεται μακριά από το σταθμό. Οι λέξεις βροχοκουρτίνες και χιονοκουρτίνες (βλέπε εικόνα Γερανείων), που  χρησιμοποιούνται βασικά από τους ερασιτέχνες μετεωρολόγους αναφέρονται στα ίχνη της βροχής ή του χιονιού που σημειώνονται μακριά από το σταθμό και είναι ορατά από τον παρατηρητή. Τα συγκεκριμένα ίχνη δεν είναι το είδος των νεφών που ονομάζονται virga, διότι τα τελευταία δεν φθάνουν στο έδαφος. Βέβαια, το πόσο εύκολο είναι να εξακριβώσουμε από μακριά αν τα ίχνη του υετού φθάνουν στο έδαφος ή αν πρόκειται για ίχνη βροχής ή ίχνη χιονιού είναι ένα άλλο ζήτημα που σχετίζεται με την εμπειρία και τις ικανότητες των ερασιτεχνών ή επαγγελματιών παρατηρητών.   

Σε ότι αφορά το θεωρητικό υπόβαθρο του φαινομένου της Χιονόπτωσης υπό την Επίδραση της Λίμνης, παραθέτουμε ένα σχετικό  απόσπασμα από το βιβλίο ΚΑΙΡΟΣ, Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ, ΤΟΜΟΣ ΙΙ «Η πρόγνωση», το οποίο αναφέρεται στο μηχανισμό Χιονόπτωσης υπό την Επίδραση του Αιγαίου (Aegean-Effect Snow): «Όταν οι πολύ ψυχρές αέριες μάζες διασχίζουν το Αιγαίο, τα κατώτερα στρώματά τους εμπλουτίζονται με υγρασία και θερμότητα από τα νερά της θάλασσας και ο αέρας, καθώς γίνεται ελαφρύτερος, ανέρχεται και ψύχεται με αποτέλεσμα τη συμπύκνωση των υδρατμών που απέκτησε, δηλαδή τη δημιουργία νεφών κατά μήκος της πορείας του. Ανάλογα με τις ειδικότερες συνθήκες και κυρίως το βαθμό αστάθειας της αέριας μάζας (πόσο μεγάλη είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ θάλασσας και αέρα), δημιουργούνται πάνω από τα νερά στρώματα, στρωματοσωρείτες ή ογκώδεις σωρείτες που ταξιδεύουν με τον άνεμο προς τις ακτές. Όταν υπάρχουν κατάλληλες θερμοκρασίες και επαρκής υγρασία, χιονοπτώσεις παρατηρούνται πάνω από τα νερά και κυρίως στις προσήνεμες περιοχές των νησιών και της ανατολικής ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι μετεωρολογικές παράμετροι που επηρεάζουν το φαινόμενο είναι: η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ θάλασσας και αέρα που προαναφέρθηκε, η ταχύτητα του ανέμου, η διεύθυνση του ανέμου και η διάρκειά του, η ευστάθεια της ατμόσφαιρας, η λανθάνουσα θερμότητα και η σχετική υγρασία του ανερχόμενου αέρα. Στις λοιπές φυσικές παραμέτρους περιλαμβάνονται το μήκος της διαδρομής του ανέμου πάνω από τη θάλασσα και τα χαρακτηριστικά των ακτών στις οποίες προσκρούει ο αέρας». 

Μετά από τα παραπάνω μπορούμε να πούμε ότι οι «κουρτίνες» πάνω από τη λίμνη του Μπάφαλο είναι ανερχόμενος αέρας του οποίου οι υδρατμοί έχουν συμπυκνωθεί, δηλαδή νέφη. Σε δεύτερη φάση, και εφόσον οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, λαμβάνουν χώρα οι ατμοσφαιρικές διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε χιονόπτωση είτε στη λίμνη είτε στις προσήνεμες ακτές.