Περί της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας

Γραφική αναπαράσταση των φάσεων μετάβασης από τη ζωνική στη μεσημβρινή ατμοσφαιρική κυκλοφορία και στη συνέχεια πάλι στη ζωνική. Ο χρόνος που μεσολαβεί από τη φάση Α έως τη φάση Δ είναι περίπου ένας μήνας.

«Προς τον θεόν αποβλέπουσιν…»

Φωτ. Φώτης Ματραλής

«Επειδάν γαρ ο μετοπωρινός χρόνος έλθη, πάντες που οι άνθρωποι προς τον θεόν αποβλέπουσιν, οπότε βρέξας την γην αφήσει αυτούς σπείρειν» (Ξενοφώντος, Οικονομικά,
Α΄, 17, 1).

«Αποβλέπουν ακόμα στο να μην χάνονται οι περιουσίες τους και να μη διακινδυνεύονται οι ζωές τους» (Δασκάλου, Προγνωστικά)

Καλή Κυριακή, φίλοι μου.

Πρόχειρο διαγώνισμα: οι απαντήσεις

1) Η Βόρεια Κρήτη. Στο Ηράκλειο οι απολύτως μέγιστες θερμοκρασίες των τριών δεκαημέρων του Οκτωβρίου είναι οι : 34,6 (9-10-1982), 36,2 (16-10-1960) και 37,0 (23-10-1992) βαθμοί αντίστοιχα και παρατηρήθηκαν με νότιους ανέμους (η περίφημη Νοθιά των Κρητικών). Σημειώνεται ότι οι μέσες μέγιστες θερμοκρασίες είναι οι 24,5, 23,8 και 22,0 βαθμοί αντίστοιχα.

2) Τα έτη 1991, 1992 και 1993. 

3) Για να χαρακτηριστούν οι νοτιάδες «μαυρόνοτοι», πρέπει να συνοδεύονται από «σκούρα» νέφη που συνήθως δίνουν υετό. Αυτά τα νέφη είναι: (α) τα σωρειτόμορφα νέφη (cumulus, cumulonimbus) και (β) τα μέσα ικανού πάχους και μεγάλης έκτασης στρατόμορφα νέφη, όπως είναι τα altostratus. Τα πρώτα από τα προαναφερθέντα νέφη αναπτύσσονται σε συνθήκες αστάθειας που την άνοιξη με την πνοή θερμών και ξηρών αερίων μαζών πάνω από τα κρύα νερά της Μεσογείου δεν υπάρχουν. Τα δεύτερα νέφη, όπως σε μεγάλη κλίμακα συμβαίνει και με τα πρώτα νέφη, συνδέονται με τα μέτωπα των υφέσεων που παρατηρούνται το φθινόπωρο και το χειμώνα στη Μεσόγειο. 

Και το χαμένο καλοκαίρι, φίλος που έφυγε…

Χορευτό Πηλίου. Φωτ. Γιάννης Κακανιάρης

Το νέο εικοσιτετράωρο (Παρασκευή), η χώρα μας θα καλύπτεται από υψηλές πιέσεις, με αποτέλεσμα την καλοκαιρία σχεδόν σε όλες τις περιοχές (μόνο το βράδυ στη ΒΔ Ελλάδα είναι πιθανό να βρέξει τοπικά). Οι άνεμοι θα πνέουν από δυτικές διευθύνσεις με ένταση 4 με 6 μποφόρ και η θερμοκρασία θα φθάσει τους 31 βαθμούς. 

Άλλη μετεωρολογία μού έμαθαν εμένα!

Σχήμα 1: Δορυφορικές εικόνες στο υπέρυθρο φάσμα. Πηγή: http://www2.sat24.com/history.aspx?culture=en

Στη Θεσσαλία οι ισχυρές βροχές που προέρχονται από σωρειτόμορφα νέφη (βλέπε στις δορυφορικές εικόνες τις νεφώσεις με το έντονο λευκό χρώμα -Σχήμα 1) εκδηλώθηκαν την Παρασκευή 18/9 .

Εξηγήσεις και σκέψεις επί της τρέχουσας κακοκαιρίας που βαίνει προς το τέλος της

 

Λίγη θεωρία

Μεταξύ των τροπικών και των μεσογειακών κυκλώνων, πέραν όλων των άλλων διαφορών, υπάρχει και η διαφορά της αρχικής διαταραχής που οδηγεί στη γένεση των δύο φαινομένων. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, για τη δημιουργία ενός τροπικού κυκλώνα η αρχική διαταραχή είναι ένα κύμα από αυτά που δημιουργούνται με τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις του ατμοσφαιρικού αέρα στην επιφάνεια των ωκεανών και κινούνται από τα ανατολικά προς τα δυτικά στο ρεύμα των αληγών και ανταληγών ανέμων. Αναφορικά με τους μεσογειακούς κυκλώνες, αυτοί είναι μέσης (υποσυνοπτικής) κλίμακας  φαινόμενα που δημιουργούνται στις κεντρικές περιοχές των μεγάλης (συνοπτικής) κλίμακας υφέσεων που φθάνουν στη Μεσόγειο κυρίως το φθινόπωρο και το χειμώνα. 

Χωρίς λόγια...

 

Θαλασσοταραχή έστειλε στο απόσπασμα έξι νικητές στρατηγούς!

Η Ναυμαχία των Αργινουσών (νησιών κοντά στα παράλια της Μικράς Ασίας απέναντι από τη Λέσβο) έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 406 π. Χ. Αντίπαλοι ήταν από τη μια πλευρά οκτώ Αθηναίοι στρατηγοί που ηγούνταν 155 τριηρών και από την άλλη ο Σπαρτιάτης Καλλικρατίδας που ηγείτο 120 πλοίων. Κατά τον Ξενοφώντα, ο Καλλικρατίδας, αποφασισμένος να αιφνιδιάσει τους Αθηναίους, ξεκίνησε περί το μεσονύκτιο να πέσει πάνω τους, αλλά ξέσπασε κακοκαιρία με καταιγίδες και ισχυρούς ανέμους που εμπόδισε τον πλου των πλοίων. Τελικά, το επόμενο πρωί με λίγο καλύτερο καιρό οι Λακεδαιμόνιοι έφθασαν στις Αργινούσες, αλλά βρέθηκαν αντιμέτωποι με το στόλο των Αθηναίων που ήταν πανέτοιμος να τους αντιμετωπίσει. Η ναυμαχία που ακολούθησε κατέληξε σε βαριά ήττα των Λακεδαιμονίων, η οποία ανάγκασε τη Σπάρτη να προτείνει στην Αθήνα συνθηκολόγηση. Η συνθηκολόγηση απορρίφθηκε από τους Αθηναίους ως ασύμφορη, αφού προϋπέθετε να παραμείνουν στην Πελοποννησιακή Συμμαχία πολλά νησιά του Αιγαίου και πόλεις της Ιωνίας που είχαν στο μεταξύ αλλάξει στρατόπεδο.

Αστρομετεωρολογία

Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας (Μ31). Η μεγάλη φωτογραφία είναι του Γιώργου Τομπουλίδη και η μικρή φωτογραφία είναι του Νίκου Τσάκαλου από το https://astronomia.gr

Η πρόγνωση του καιρού αποτελούσε από πολύ παλαιά δύσκολο πρόβλημα για τον άνθρωπο και οι πρώτοι που προσπάθησαν να δώσουν λύση ήταν οι αστρολόγοι και οι φιλόσοφοι. Οι Κινέζοι, οι Ινδοί, οι Τάρταροι, οι Εβραίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Χαλδαίοι, οι Έλληνες και γενικότερα οι γεωργικοί, οι βουκολικοί και οι ναυτικοί λαοί παρατηρούσαν συστηματικά τον ουρανό και έβγαζαν συμπεράσματα τόσο για τις εναλλαγές των εποχών όσο και για την εξέλιξη του καιρού σε καθημερινή βάση που έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη ζωή τους. 

Βαρδάρης ή Ελλησπόντιος άνεμος;

Το καλοκαίρι του 480 π. Χ. ο Ξέρξης με την τεράστια στρατιά του πέρασε χωρίς προβλήματα τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία και τέλη Αυγούστου ή αρχές Σεπτεμβρίου έφθασε προ των Θερμοπυλών. Παράλληλα, ο περσικός στόλος, κινούμενος από τον Θερμαϊκό προς το νότο, αγκυροβόλησε κοντά στις ακτές της Μαγνησίας, και πιο συγκεκριμένα στην παραλία που βρίσκεται ανάμεσα στην αρχαία πόλη Κασθαναία και το ακρωτήριο Σηπιάδα. Η πληροφορία αυτή προέρχεται από τον Ηρόδοτο, ο οποίος περιγράφει ως εξής τον τρόπο που ελλιμενίστηκαν τα περσικά πλοία: «Τα  καράβια που έφτασαν πρώτα έδεσαν στη στεριά, ενώ όσα έφτασαν κατόπιν τα κρατούσαν στις άγκυρες· γιατί, καθώς ο γιαλός δεν ήταν μεγάλος, άραξαν στ᾽ ανοιχτά με την πλώρη προς το πέλαγος, οχτώ σειρές καράβια».

Σαν να μην πέρασε μια μέρα…

Η εκδήλωση του μπουρινιού της 21^ης Ιουλίου 1983 στον Θερμαϊκό, που στοίχησε τη ζωή 9 ανθρώπων και προκάλεσε μεγάλες υλικές καταστροφές, είχε ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου στην ΕΜΥ και το ΓΕΑ. Η αιτία ήταν οι αναφορές των εφημερίδων, του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης για ανυπαρξία μηχανισμού άμεσων προειδοποιήσεων των πολιτών από την ΕΜΥ για επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα τοπικής κλίμακας με μικρό χρόνο ζωής. Σύστημα προειδοποιήσεων για τις μεγάλης κλίμακας κακοκαιρίες υπήρχε, αλλά όχι για τα μπουρίνια. Πέρα από αυτό, το περιστατικό με το μπουρίνι της Θεσσαλονίκης και οι ελλείψεις της ΕΜΥ έγιναν μέρος της διένεξης που σοβούσε μεταξύ του πολιτικού και του στρατιωτικού προσωπικού για την υπαγωγή της Υπηρεσίας. Το μεν πολιτικό προσωπικό αγωνιζόταν για την «αποστρατικοποίηση» της ΕΜΥ, το δε στρατιωτικό προσωπικό, που υποστηριζόταν από το ΓΕΑ, ήθελε να παραμείνει η Υπηρεσία στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Ο καιρός βελτιώνεται, αλλά οι πληγές μένουν…

Η χώρα επηρεάζεται από το συνδυασμό των υψηλών πιέσεων στα Β. Βαλκάνια με τις χαμηλές πιέσεις στην Α. Μεσόγειο, με συνέπεια την επικράτηση Β-ΒΑ ανέμων εντάσεως ως τα 6 μποφόρ (Αιγαίο). Με αυτές τις συνθήκες, η ατμόσφαιρα πάνω από την περιοχή μας έχει γίνει πλέον αρκετά ευσταθής, με αποτέλεσμα, το νέο εικοσιτετράωρο (Τρίτη), οι όμβροι και οι καταιγίδες να περιοριστούν σημαντικά. Η θερμοκρασία θα σημειώσει μικρή άνοδο. Το τριήμερο Τετάρτη - Παρασκευή (12-14/8), ο καιρός θα είναι τυπικά καλοκαιρινός με περιορισμένη αστάθεια στις βορειότερες περιοχές της χώρας και ανέμους βόρειων διευθύνσεων με εντάσεις 4 με 5 και κατά τόπους στα ανατολικά και νότια πελάγη 6 μποφόρ. Η θερμοκρασία θα σημειώσει μικρή περαιτέρω άνοδο. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, με καλό καιρό θα περάσει και ο Δεκαπενταύγουστος. Μόνο στη Β. Ελλάδα το απόγευμα είναι πιθανό να εκδηλωθούν τοπικές καταιγίδες.

Μερικές σκέψεις επί της τελευταίας τραγωδίας

Η τελευταία τραγωδία στην Εύβοια έφερε στο νου μου μια άλλη τραγωδία που συνέβη πριν από 30 χρόνια περίπου στην ίδια περιοχή. Ήταν η νύχτα της 23^ης προς την 24^η Αυγούστου 1990, όταν κοντά στα Βασιλικά της Εύβοιας φούσκωσε ένας χείμαρρος και έπνιξε 8 ανθρώπους.

Περί καυσώνων και απότομων κλιματικών μεταβολών

Με αφορμή το σχόλιο φίλου του μπλογκ περί καυσώνων και απότομων κλιματικών μεταβολών που δημοσιεύτηκε στην προηγούμενη ανάρτηση, παραθέτω τα συμπεράσματα δύο σχετικών εργασιών που παρουσιάστηκαν σε Πανελλήνια Συνέδρια Μετεωρολογίας, Κλιματολογίας και Φυσικής της  Ατμόσφαιρας.

Υπεριώδης ακτινοβολία, ο αόρατος κίνδυνος

Αν μείνουμε πολύ χρόνο εκτεθειμένοι στον ήλιο, το σώμα μας θερμαίνεται και κοκκινίζει. Η ενέργεια του ήλιου, που με τη μορφή ακτινοβολίας μικρού μήκους κύματος φθάνει σε μας, μετατρέπεται σε θερμική ενέργεια, με αποτέλεσμα το κοκκίνισμα του προσώπου και ενδεχομένως, αν η έκθεση στον ήλιο έχει διάρκεια, το κάψιμο του δέρματος. Τα παραπάνω φαινόμενα προκαλούνται από την ακτινοβολία με μήκη κύματος μεταξύ 0,10 και 0,40 μικρομέτρων  που ονομάζεται υπεριώδης ακτινοβολία ή UV (UltraViolet) ακτινοβολία.

Ποιες καταιγίδες θεωρούνται ισχυρές;

Κατακόρυφη τομή ισχυρής καταιγίδας στην οποία φαίνονται τα καθοδικά και τα ανοδικά ρεύματα. Αριστερά της σχεδιάστηκε η μεταβολή του ανέμου καθ’ ύψος.

Στη Μετεωρολογία, με τον όρο καταιγίδα εννοούμε μία ή περισσότερες ηλεκτρικές εκκενώσεις που εκδηλώνονται με φωτεινή λάμψη, την αστραπή, και με οξύ ή υπόκωφο ήχο, τη βροντή. Με πολύ απλά λόγια ο ορισμός λέει ότι καταιγίδα είναι το αστραπόβροντο. 

Περί ατμοσφαιρικού ηλεκτρισμού

Σύμφωνα με την κλασική θεωρία του ατμοσφαιρικού ηλεκτρισμού, η επιφά­νεια της Γης και η ηλεκτρόσφαιρα, δηλαδή το αγώγιμο στρώμα της ανώτερης ατμόσφαιρας που βρίσκεται στο κάτω μέρος της ιονόσφαιρας σε ύψη 50 με 65 χιλιομέτρων, είναι οι δύο αντίθετοι πόλοι ενός σφαιρικού πυκνωτή που χωρίζο­νται από τον ενδιάμεσο ατμοσφαιρικό αέρα. Η Γη θεωρείται ότι είναι αρνητικά φορτισμένη ως προς την ηλεκτρόσφαιρα που είναι θετικά φορτισμένη, τροφοδοτούμενη από το ρεύμα που δημιουργείται στη διάρκεια των καταιγίδων. 

«Αν ήθελε πνεύσει από τον Κόλπο ο συνήθης εωθινός άνεμος…»

Καλοκαίρι του 429 π. Χ. Η ναυμαχία του Πατραϊκού κόλπου

Στην αρχαία Ελλάδα με την ονομασία Κορινθιακός Κόλπος εννοούσαν τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου που αρχίζει από τον Ισθμό της Κορίνθου στα ανατολικά και καταλήγει στο Ιόνιο στα δυτικά. Στους μεσαιωνικούς χρόνους ο κόλπος ήταν γνωστός ως Κόλπος του Λεπάντο από την τότε ονομασία της Ναυπάκτου. Η θαλάσσια περιοχή από το Ιόνιο ως το στενό Ρίου-Αντιρρίου αναφέρεται για πρώτη φορά ξεχωριστά ως Πατραϊκός Κόλπος τον 15^ο μ. Χ. αιώνα από κάποιον Ενετό. 

Καλοκαιρινά χιόνια στα ψηλά βουνά

Τέλη Μαΐου 2020. Τοπίο στον Όλυμπο σε υψόμετρο περίπου 2.000 μέτρων. 

Η φωτογραφία στάλθηκε από τον Φώτη Ματραλή. 

Τα χιόνια στον Όλυμπο αυτή την εποχή δεν είναι ασυνήθιστα. Από όσα γνωρίζω, τα τελευταία 30 χρόνια στο βουνό έχει χιονίσει αρχές Ιουλίου (2006) και τέλη Αυγούστου (1995).  Ως γνωστόν, ο Όλυμπος είναι το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας με υψόμετρο 2.918 μέτρων. Στα Βαλκάνια, ο Όλυμπος είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό κάτω από την κορυφή Μουσαλά της οροσειράς Ρίλα της ΝΔ Βουλγαρίας που έχει υψόμετρο 2.925 μέτρων. Τρίτη έρχεται η κορυφή Βίχρεν της οροσειράς του Πιρίν που βρίσκεται και αυτή στην ίδια περιοχή της Βουλγαρίας και έχει υψόμετρο 2.914 μέτρων.

Πάρτι στη Σαχάρα, οργανωμένο άνωθεν!

Τα «βαρόμετρα» της Αθήνας

Τοπίο στον Υμηττό. Φωτ. Σπύρος Μπαλαδήμας

Η Πάρνηθα, η Πεντέλη, ο Υμηττός και το Αιγάλεω είναι τα τέσσερα βουνά που κλείνουν το λεκανοπέδιο της Αθήνας από τις τρεις πλευρές, αφήνοντας ελεύθερη μία, τη νότια, η οποία «βλέπει» προς τον Σαρωνικό. Και τα τέσσερα αυτά βουνά είναι στενά δεμένα με την ιστορία της Αθήνας, αλλά στο ευρύ πανόραμα που περιβάλλει την αθηναϊκή πεδιάδα και την Αττική δεσπόζει ο Υμηττός. Το βουνό εκτείνεται από βορρά προς νότο και χωρίζει την κοιλάδα των Αθηνών από την πεδιάδα των Μεσογείων. Ο Δημήτριος Καμπούρογλου χαριτολογώντας έλεγε ότι ο Υμηττός είναι ένα «μέγα παραβάν χωρίζον την κοιλάδα του πνεύματος από την πεδιάδα του οινοπνεύματος».